توجیه آگاهانه عادات و رفتارهای بد

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از تبیان، تقریبا همه ما عادات و رفتارهای بدی که به ضرر خودمان هستند را می‌شناسیم. غذای ناسالم خوردن، مصرف مواد دخانی و سیگار، کم تحرکی و نشستن بیش از حد و بسیاری از رفتارهای دیگر که در واقع ما می‌دانیم برا داشتن زندگی بهتر باید این رفتار را ترک کنیم.

طی یک تحقیق توسط گروهی از دانشمندان در مرکز پیشگیری و کنترل بیماری‌ها مشخص شد در سال 2000، رفتارهای قابل ترک کردن مثل رژیم غذایی بد، ورزش نکردن، مصرف الکل و سیگار تقریبا علت اصلی نیمی از مرگ‌ومیر در آمریکا بوده است.این آمار به شکل زیر است:

دخانیات: 435.000 کشته، یعنی 18.1 درصد از مرگ‌ومیر آمریکا

عدم تحرک و رژیم غذایی نامناسب: 400.000 کشته، یعنی 16.6 درصد از مرگ‌و‌میر آمریکا

مصرف الکل: 85.000 کشته، یعنی 3.5 درصد از مرگ‌ومیر آمریکا

اما نکته‌ی اصلی و سوال برانگیز این موضوع این‌جاست که چرا ما انسان‌ها با اینکه می‌دانیم این رفتارها باعث ضرر و زیان و حتی مرگ ما خواهند شد، باز هم به این سبک زندگی ادامه می‌دهیم و آن‌ها را اصلاح نمی‌کنیم؟

چرا نمی‌توانیم در مقابل رفتارها و عادات بد مقاومت کنیم؟

همان‌طور که بیان شد ما انسان‌ها با اینکه می‌دانیم برخی از رفتارها و عادات برای ما مضر هستند و می‌توانند حتی باعث مرگ ما شوند، باز هم این عادات و رفتارها را تکرار می‌کنیم. البته جالب است بدانید که دلایل زیادی برای این مسئله وجود دارد که درواقع از ترک این رفتار جلوگیری می‌کنند.

عادات بد، راحتی مورد نیازمان را به ما می‌دهند

 

یکی از مواردی که ما دوست دایم در زندگی خود داشته باشیم، راحتی یا به بیان دیگر "وضعیتی که دوست داریم داشته باشیم" است. انسان‌ها برای دستیابی به این راحتی، حاضرند هر کاری را انجام دهند. در واقع هر کاری که ما انجام می‌دهیم، یک هدفی در پشت آن نهفته است. یعنی ما هیچ کاری را بی‌هدف انجام نمی‌دهیم. مغز ما Reward-base یا پاداش محور است به این معنی که دوست دارد در ازای انجام کاری، پاداشی به دست آورد. این پاداش می‌تواند همان حس راحتی مورد نظر باشد که می‌تواند موجب آزاد شدن دوپامین و یا هورمون حس خوب شود.

بدیهی است که انسان از حس خوب، لذت می‌برد و با حس کردن آن، بیشتر علاقه‌مند به این حس می‌شود. در نتیجه حاضر است برای رسیدن به یک حس خوب، رفتارها و عادات بد را تکرار کند.

در واقع این  همان چیزی است که باعث می‌شود ما به رفتارهای بد خود با آن‌که می‌دانیم برای مضر هستند ادامه دهیم و ترک این عادات هم برای ما سخت می‌شود. این عادات بد، پاداش‌های کوتاه‌مدت و زودگذر به ما می‌دهند و زندگی سالم و طولانی‌مدت را از ما سلب می‌کنند.

به‌طور مثال سیگار کشیدن یک فرد در زمان استراحت بین کار، باعث می‌شود او در آن زمان از کار رهایی یافته و احساس آزادی و راحتی کند.

یا به‌عنوان مثالی دیگر فکر "به باشگاه بروم و ورزش کنم" در مغز ما، توسط فکر "بنشینم روی مبل و برنامه‌ی مورد علاقه‌ی خود را ببینم" از بین خواهد رفت و ما انگیزه‌ای برای ورزش کردن نخواهیم داشت.

به همین راحتی ما به رفتارها و عادات بد خود ادامه می‌دهیم بدون اینکه به نتیجه‌ی آن‌ها فکر کنیم. در واقع ما به نتیجه و پاداش کوتاه‌مدت اهمیت بیشتری می‌دهیم.

فقط ما نیستیم، سایر افراد هم این عادات بد را انجام می‌دهند

نکته‌ی جالب دیگر این است که با اینکه می‌دانیم برخی از رفتارها برای ما مضر است، اما تمایل داریم این رفتار و عادات را منطقی جلوه دهیم و آن‌ها را توجیه کنیم.

معمولا ما این‌طور می‌پنداریم که: اگر افراد زیادی در جامعه کاری را انجام می‌دهند، پس آن کار موجه است و من هم می‌توانم انجام دهم.

این تفکر یک تفکر اشتباه است. چرا که در یک جامعه رفتارهای بد زیادی وجود دارند. سیگار کشیدن، ورزش نکردن، خوردن فست‌فود و بسیاری از رفتارهای دیگر که در جوامع به فراوانی یافت می‌شود اماا فراوانی آن دلیل بر درست بودن این رفتارها نیست.

به‌طور مثال در یک شهر مردم عادت دارند از چراغ قرمز عبور کنند، آیا عبور از چراغ قرمز کار صحیحی است؟ خیر، حتی اگر همه‌ی افراد جامعه هم کار مضر انجام دهند، باز هم نمی‌توان آن کار را توجیه کرد و باز هم نتیجه‌ی آن به ضرر خود ما است.

توجیهات لحظه‌ای برای کاهش احساس گناه

گاهی اوقات هنگام انجام یک رفتار نامناسب و مضر، افکار و جملاتی را استفاده می‌کنیم تا رفتارمان را توجیه کرده باشیم. به‌طور مثال، "ایندفعه، دفعه آخر است"، "یک‌بار ضرر ندارد" و یا "از هفته‌ی بعد این رفتار را تکرار نخواهم کرد".

این توجیهات زمانی ظهور می‌کنند که ما می‌دانیم رفتاری که انجام می‌دهیم باعث صدمه به ما خواهد شد.

یکی دیگر از راه‌های توجیه این عادات، مثال زدن دیگر افراد است. به‌طور مثال جمله‌ی "پدر بزرگ من هر روز سیگار می‌کشید و بیش از 90 سال عمر کرد".

جالب است بدانید که مغز ما دوست دارد تا مدارک و شواهدی بیابد تا از تصمیمات ما پشتیبانی کند و آن‌ها را تایید کند.

عواقب ادامه دادن به رفتارها و عادات بد

 

تقریبا تمام افراد عواقب رفتارهای ناصحیح را می‌دانند. معمولا دولت‌ها و رسانه‌ها تلاش زیادی برای اطلاع‌رسانی این موارد می‌کنند. مطالب و مقالات زیادی در مورد تغذیه سالم و ورزش کردن وجود دارد. همچنین مضرات مصرف سیگار روی بسته‌بندی آن‌ها درج می‌شود و در مورد خطرات مصرف الکل هم به‌درستی اطلاع‌رسانی می‌شود.

عواقب بلند مدت عادات و رفتار غلط

1- سرطان، بیماری‌ها و آسیب‌های سلولی

2- از دست دادن شادی و ابتلا به افسردگی

3- ضعف جسمانی که منجر به درد یا بی‌حالی خواهد شد

4- افزایش مشکلات فیزیکی در آینده

بد نیست بدانیم بسیاری از این مشکلات به‌صورت تدریجی و بدون علائم رخ می‌دهند و ما می‌توانیم با تصمیمی که امروز درمورد رفتار خود می‌گیریم، آینده‌ی خود را شکل دهیم.

چگونه عادات بد را ترک کنیم

البته کار ساده‌ای نیست که بتوان عادات بدی که در زندگی داریم را ترک کنیم. گاهی اوقات استرس باعث ایجاد انگیزه در انجام رفتار بد خواهد شد. برای رهایی از این عادات می‌توانیم مغز و نوع تفکر خود را دوباره شکل دهیم.

1- توجه داشته باشید که عادات بد شما کدام هستند و چه زمانی آن‌ها را انجام می‌دهید. دقیقا چه چیزی باعث روی آوردن شما به انجام آن کار می‌شود؟ آیا تصمیم به انجام این عادت بد ناخودآگاه بوده است؟ و از خود بپرسید چرا این رفتار از ابتدا شروع شده و ادامه یافته است؟

2- با خودتان تعهد کنید که می‌خواهید این رفتار را ترک کنید. با انجام کارهای مرحله‌ی اول احتمالا فهمیده‌ایم که چه اتفاقی باعث روی آوردن ما به این عادت بد می‌شود. حالا آیا می‌توانید رفتار مثبت و خوبی را جایگزین آن عادت بد کنید؟ به‌عنوان مثال بعد از یک روز کاری سخت به‌جای سیگار از شکلات و یا یک نوشیدنی سالم و مقوی استفاده کنید. اگر استرس باعث روی آوردن به عادات بد می‌شود می‌توانیم به بیرون برویم و بدویم تا دوپامین در بدن رها شود و از این طریق به یک حس خوب دست یابیم.

3- مقاوم باشید. کلید ایجاد یک رفتار جدید، اراده و استقامت است. در ابتدا شاید کمی دشوار باشد اما بدانید که بعد از گذشت مدت کوتاهی مغز شما به رفتار جدید عادت خواهد کرد و سازگار خواهد شد.

ما باید یاد بگیریم تا سیستم پاداش مغز خود را روی حالتی تنظیم کنیم که با انجام رفتار و عادات خوب، خوشحال شود و به پاداش خود برسد.