خطر فوران آتشفشان دماوند جدی است
پژوهشگران اعلام کرده‌اند که دور جدید فعالیت‌های آتش‌فشانی کره زمین در مقیاسی وسیع و با قدرتی عظیم در راه است. آن‌ها فهرستی از قله‌های آتش‌فشانی پرخطر تهیه کرده‌اند که قله دماوند، یکی از آن‌هاست.
گروهی از دانشمندان زمین‌شناس اعلام کرده‌اند که جهان باید خود را برای دور جدید فعالیت‌های آتش‌فشانی آماده کند. در سال‌های اخیر شاهد موارد متعددی از حوادث طبیعی بوده‌ایم که از آن جمله می‌توان به سونامی سال ۲۰۰۴ (۱۳۸۳) در اقیانوس هند و زمین‌لرزه توهوکو ژاپن در سال ۲۰۱۱ (۱۳۸۹) اشاره کرد که هرکدام، نشانه‌ای از آغاز دور جدید حوادث طبیعی است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا ، در این میان، موضوع قابل‌توجه آن است که بشر بیش از ۲۰۰ سال است که با فوران آتش‌فشانی جدی در زمین روبه‌رو نبوده است. آخرین آتشفشان عظیم زمین، سال ۱۸۱۵ میلادی (۱۱۹۴) در منطقه تامبورا (Tambora) واقع در اندونزی امروزی رخ داد که ده‌ها هزار نفر را در این کشور به کام مرگ فرو برد و تأثیرات آبوهوایی آن در قاره اروپا و آمریکای شمالی، سبب شد تا سال ۱۸۱۵ میلادی، «سال بدون تابستان» لقب بگیرد.
بر اساس مقیاس جهانی موسوم به «شاخص انفجار آتش‌فشانی» (Volcanic Explosivity Index) یاVEI ، در حال حاضر انفجارها و شرایط جهانی در مقیاس درجه ۷ قرار دارد؛ اما می‌تواند به درجه ۸ نیز برسد و شرایط حادتری ایجاد کند.
کریس نیوهال (Chris Newhall)، آتش‌فشان‌شناس در مرکز طبیعت و گیاه‌شناسی میریسبیریس (Mirisbiris) واقع در سانتودومینیگوی فیلیپین می‌گوید: «دور بعدی انفجارهای آتش‌فشانی با شاخص VEI بالاتر از ۷ در راه است و می‌تواند در طول عمر ما رخ دهد یا طی چند سده آینده به وقوع بپیوندد. باید در نظر داشت که اکنون زمان مناسبی برای مطالعه و بحث در این موضوع است؛ بنابراین دانشمندان، پژوهشگران و دولت‌ها باید به‌طور رسمی برنامه‌های خود را در این زمینه آماده کنند تا در شرایط بحرانی دچار مشکل نشوند.»
کریس نیوهال، سرپرست گروه تحقیقاتی ویژه‌ای است که نتایج مطالعات آن‌ها طی هفته گذشته در ژورنال تخصصی Geosphere منتشر شده و در آن به بررسی عواقب بالقوه دور جدید فوران‌های آتش‌فشانی در مقیاس VEI-7 پرداخته شده است.
استفن سلف (Stephen Self) متخصص مطالعات آتش‌فشانی از دانشگاه کالیفرنیا - برکلی به همراه آلن روبوک (Alan Robock) متخصص علوم آبوهوایی در دانشگاه روتگرس نیوجرسی، دیگر اعضای این گروه تحقیقاتی را تشکیل می‌دهند. آن‌ها در مطالعات خود به بررسی فعالیت آتش‌فشانی کوهستان سنت‌هلن در واشنگتن پرداخته‌اند که سال ۱۹۸۰ میلادی (۱۳۵۹) فعال شد و شاخص VEI آن هم‌اکنون ۵ است. آتشفشان پیناتوبو (Pinatubo) در کشور فیلیپین که سال ۱۹۹۱ (۱۳۷۰) با شدت۶ در مقیاس VEI فعال شده بود نیز در این پژوهش موردمطالعه قرار گرفته است.
این آتش‌فشان‌ها طی فوران‌های خود، صدها نفر را به کام مرگ بردند و شرایطی بحرانی را در مناطق اطراف به وجود آوردند. در پی فوران آتشفشان پیناتوبو، مقدار زیادی دی‌اکسید گوگرد وارد جو و لایه استراتوسفر شد؛ اما نباید فراموش کرد که قدرت آتشفشان پیناتوبو از مقیاس ۶ بود و فوران‌های آتش‌فشانی با مقیاس ۷ کاملا متفاوت و شدیدترند.
خروج خاکستر و مواد معدنی از آتش‌فشان‌ها و ورود آن‌ها به اتمسفر زمین، از رسیدن تابش خورشید به سطح زمین جلوگیری کند و دمای هوا را در سراسر کره خاکی کاهش می‌دهد؛ برای نمونه در سال ۱۲۵۷ میلادی (۱۱۳۶ شمسی) فوران آتش‌فشانی در اندونزی سبب شد تا دمای کره زمین تا چند سال به حد زیادی کاهش یابد. پژوهشگران از این دوران با عنوان عصر یخبندان کوچک یاد می‌کنند.
آلن روبوک در این مورد می‌گوید: «این موارد برای سیاره ما بسیار مهم و حیاتی هستند و با وقوع آن‌ها، ما در محیطی کاملا متفاوت قرار خواهیم گرفت.»
امروزه زندگی بشر دیگر به پدیده‌های محلی متکی نیست و مسائلی مانند بهداشت و مراقبت‌های پزشکی، سیستم‌های اقتصادی و مالی و سایر جنبه‌های زندگی مدرن انسان، وابستگی زیادی به اتفاقات بین‌المللی دارند. فوران آتشفشان در نقطه‌ای از کره زمین نیز همین حالت را دارد؛ برای نمونه ۸ سال پیش، فوران آتش‌فشانی از شدت ۳ در مقیاس VEI در کشور ایسلند، کل قاره اروپا را تحت تأثیر قرار داد و با لغو پروازهای این قاره، حدود ۵ میلیارد دلار خسارت به بار آورد.
به اعتقاد اعضای این گروه تحقیقاتی، دانشمندان باید خود را برای مطالعات جدیدی درباره آتش‌فشان‌هایی با شدت ۷ و بیشتر در مقیاس VEI و شناخت تأثیرات بالقوه این رویدادها بر کره زمین آماده کنند؛ مثلا تغییر رطوبت جو و خاکستر آتش‌فشانی چگونه بر سیگنال‌های سیستم موقعیت‌یابی جهانی تأثیری می‌گذارد.
پژوهشگران در این مطالعات، فهرستی از آتش‌فشان‌هایی را که شاخص VEI آن‌ها بالاتر از ۷ است و احتمال فعال شدنشان بالاست، تهیه کرده‌اند و نسبت به آماده شدن برای مواجهه با فعالیت آن‌ها هشدار داده‌اند. در صدر این فهرست، آتش‌فشان‌های تائوپو (Taupo) در نیوزیلند و قله دماوند در ایران قرار گرفته‌اند.
«جنین کریپنر» (Janine Krippner) متخصص مطالعات آتش‌فشانی از دانشگاه آتن (ویرجینیای غربی) می‌گوید: «به باور دانشمندان، آماده شدن برای مواجهه با این فوران‌های شدید و خطرناک که به‌ندرت اتفاق می‌افتند، بسیار مهم‌تر از آمادگی برای مقابله با فوران آتش‌فشان‌های کوچک‌تر است.»
