نزاع قطر با امارات شدت می‌گیرد

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فارس، سایمون هندرسون مدیر برنامه خلیج فارس و انرژی در مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک در گزارشی با عنوان «خصومت بین امارات و قطر در حال اوج گیری است»، تاکید کرد که  پس از چند ماه آرامش نسبی، نزاع قطر با عربستان سعودی، امارات عربی متحده، بحرین و مصر به علت مجموعه تحولات پرشتاب اخیر مجددا شدت گرفته است.

در این گزارش آمده است: در یازدهم ژانویه (2018)، خبرگزاری قطر گزارش داد که دولت در دوحه شکایتی را به سازمان ملل برده درباره اینکه یک جنگنده اماراتی در 21 دسامبر 2017 حریم هوایی قطر را برای مدت کوتاهی نقض کرده است.

در سیزدهم ژانویه قطر تایید کرد که یک هواپیمای ترابری نظامی امارات عربی متحده در سوم ژانویه از طریق حریم هوایی قطر به سمت بحرین پرواز کرد.

در چهاردهم ژانویه شیخ عبدالله بن علی آل ثانی از اعضای خاندان حاکم قطر اظهار کرد که او در ابوظبی پس از آنکه مورد استقبال شیخ محمد بن زاید ،ولی‌عهد ابوظبی قرار گرفت، بازداشت شده است، در حالی که شیخ عبدالله در ماه اوت گذشته (2017) با رهبرانی سعودی ملاقات کرد؛ اقدامی که این گونه تعبیر شد که ریاض او را جایگزین تمیم بن حمد آل ثانی، امیر قطر می‌داند و چون قطر چنین اقدامی را محکوم کرد او مجبور شد به تبعید در امارات پناه ببرد.

در پانزدهم ژانویه (2018) خبرگزاری امارات اعلام کرد که دولت ابوظبی پس از اینکه جنگنده‌های قطری به دو هواپیمای تجاری امارات که برای فرود آمدن در بحرین آماده می‌شدند نزدیک شدند در این خصوص به سازمان ملل شکایت کرد.

در هفدهم ژانویه برخی گزارش‌ها حاکی از این بود که شیخ عبدالله که در تبعید بود به کویت سفر کرد تا در بیمارستانی نظامی تحت معاینات پزشکی قرار گیرد تا معلوم شود که این شخص دروغ می‌گوید که نمی‌تواند از امارات خارج شود.

اولین بحران دیپلماتیک در ماه مه 2017 آغاز شد؛ زمانی که خبرگزاری قطر (QNA) هک شد و به نقل از حمد بن تمیم گزارشی اشتباهی منتشر کرد که یعنی او گفته «دلیلی برای دشمنی اعراب با ایران وجود ندارد». عربستان سعودی، امارات عربی متحده، بحرین و مصر انکار قطر در خصوص اظهارات منسوب به امیر این کشور را نادیده گرفته و دو هفته بعد روابط دیپلماتیک خود را با دوحه قطع کرده و این کشور را محاصره اقتصادی کردند به گونه‌ای که پرواز هواپیماهای غیرنظامی قطر را هم در آسمان خود ممنوع کردند. به دنبال آن کشورهای تحریم کننده قطر فهرستی از مطالبات 13 گانه خود را به عنوان پیش شرط از سرگیری روابط خود با دوحه ارائه دادند که از جمله آن توقف حمایت مالی از تروریسم و توقف پخش برنامه‌های خصمانه شبکه تلویزیونی الجزیره قطر و کاهش روابط با ایران بود.

با این حال، واشنگتن پست در ماه ژوئیه گزارش داد که امارات عربی متحده برای قضیه هک شدن خبرگزاری قطر در ماه مه برنامه‌ریزی کرده بود اما  با این وجود اختلافات دیپلماتیک همچنان ادامه داشت به رغم اینکه «یوسف العتبیه»، سفیر امارات در واشنگتن گزارش این روزنامه آمریکایی را دروغ خواند اما مهم‌ترین داده‌های این گزارش منسوب به مقامات اطلاعاتی آمریکاست که خواستند نامشان فاش نشود و از آن زمان دیپلمات‌های سراسر کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) دقت این داده‌ها را تایید کردند.

حوادث اخیر تا حدی به تدابیر مخرب ترافیک هوایی در خلیج (فارس) مربوط می‌شود، هواپیماهای غیرنظامی که به سمت شرق در ساحل جنوبی خلیج فارس حرکت می‌کنند، ابتدا تحت کنترل بحرین هستند، سپس مدیریت آن به امارات منتقل شود، اما قطر در آن نقشی ندارد از همین رو هواپیماهای آن مجبور به پرواز در شمال در فراز منطقه تحت کنترل ایران هستند آن هم از زمانی که کنترل این منطقه از دست ناظران اماراتی و بحرینی خارج شد.

در عین حال، هواپیماهای غیرنظامی بحرین و امارات عربی متحده همچنان به عبور از حریم هواییقطر ادامه می‌دهند (نگارنده گزارش می‌گوید، او در ماه سپتامبر صفحه نمایش پرواز هواپیماهای «شرکت هواپیمایی خلیج» بحرین را زیر نظر گرفت و ملاحظه کرد که  این هواپیما از شمال قطر به سمت ابوظبی می‌رود  و سایت flightaware.com این اتفاق عجیب و دیگر رویدادهای مربوط به مسیرهای ترافیک هوایی خلیج فارس را تایید می‌کند).

این در حالی است که تحریم قطر جوانب مبهم دیگری هم دارد، برای مثال، سه روز پیش، نویسنده مقاله، ریال قطری را در مرکز مبادله ارز در فرودگاه ابوظبی خریداری کرد، با این حال، اختلافات حاصل بین شیخ نشین‌ها در خلیج (فارس) نباید دست کم گرفته شود. در بخش کودکان موزه  جدید لوور در ابوظبی، یک نقشه از جنوب خلیج (فارس) وجود دارد که در آن اصلا شبه  جزیره قطر دیده نمی‌شود یعنی قطر حذف جغرافیایی شده که ممکن است با قضیه اجازه دادن فرانسه به ابوظبی برای استفاده از نام لوور در تعارض باشد.

در خصوص خطر حمله نظامی، قطر احتمالا علاقه خاصی به این سناریو ندارد، عربستان سعودی مرزهای زمینی خود با قطر را بسته است و دوحه متوجه شده است که اکنون جزیره ای است که ابزارهای قابل اعتماد برای برآوردن نامحدود نیازهایش را ندارد، اگرچه ایران یک مسیر جایگزین را برای واردات مواد غذایی قطر ارائه کرده است اما هیچ گونه همکاری بیشتر دوحه با تهران نمی‌تواند تضمین شود و به گفته یک دیپلمات محلی، روابط سیاسی میان قطر و ایران «قابل توجه» نیست.

آیا امارات سکاندار بحران قطر است؟

بسیاری از دیپلمات‌ها در منطقه معتقدند کسی که بحران قطر را هدایت می‌کند طرف سعودی نیست بلکه محمد بن زاید، ولی عهد کنونی امارات است.

طبق اظهارات امارات، حمد بن خلیفه آل ثانی، پدر امیر فعلی قطر همچنان نقش مهمی در روند تصمیم گیری در این کشور به رغم کناره گیری وی از منصبش در سال 2013 دارد، اگرچه دیپلمات های بومی این ایده را قاطعانه رد و اعلام می‌کنند که آنها دیگر از حمد تبعیت نمی‌کنند.

اما در مورد فرضیه پذیرفته شده مبنی بر اینکه بحران میان قطر و کشورهای عربی سرعت آرامی دارد اما تنش اخیر چه واقعی یا مجازی باشد می تواند ابزاری برای خروج امارات عربی متحده از تنگنایی باشد که با  قضیه شیخ تبعید شده قطر در آن گرفتار آمد.

در نوامبر گذشته نیز، «احمد شفیق»، نخست وزیر سابق مصر، ابوظبی را متهم کرد که او را پس از اینکه مدتی در امارات در تبعید بوده بازداشت کرد از همین رو حساسیت امارات در خصوص چنین مسائلی از قبل شدت گرفته بود.

واکنش آمریکا

این وضعیت برای آمریکا هم مشکل ساز شده است. مطمئنا آمریکا هم از حوادث مربوط به نقض حریم هوایی قطر و امارات مطلع بوده حتی اگر تاکنون از اعلام عمومی آن خودداری کرده است.

مرکز عملیات هوایی مشترک در پایگاه هوایی العدید قطر دارای صفحه نمایش بزرگی است که قادر است تمام ترافیک هوایی را از جنوب عراق تا افغانستان نمایش دهد و شکی نیست که 10 هزار پرسنل نظامی امریکایی مستقر در شبه جزیره قطر دارای قابلیت‌های فنی دیگر برای نظارت بر تمام پروازهای خروجی و فرود‌های نظامی در این منطقه هستند، امارات متحده عربی ادعا می‌کند که جنگنده‌های قطری مربوط به حادثه اخیر دو فروند هواپیمای تجاری امارات از پایگاه العدید برخاسته بودند.

در پانزدهم ژانویه، کاخ سفید اعلام کرد که دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا در تماس تلفنی با امیر قطر از وی به خاطر تلاش‌های دوحه در مبارزه با تروریسم و همه اشکال افراط گرایی تقدیر کرد و گفت که قطر یکی از معدود کشورهایی است که به یک تفاهم‌نامه دو جانبه دراین خصوص متعهد شده است.

اما هیچ مذاکرات مشابهی میان کاخ سفید و رهبران امارات وجود نداشت و این چیز عجیبی نیست آن هم به علت نارضایتی ظاهری واشنگتن از مخالفت امارات با حل بحران قطر و از سوی دیگر شاید اماراتی‌ها از زبان دوستانه‌ای که رئیس جمهور امریکا در قبال قطر بکار گرفت ناراضی بودند. به هر حال  واشنگتن باید کاملا به جنبه‌های شخصی بحران توجه کند از جمله خصومت شدیدی که نیاز به مراقبت جدی دارد تا از تشدید بیش‌تر بحران جلوگیری شود.