راهکارهای ارتقاء زیست‌پذیری تهران

تهران پایتختی با سابقه ۲۰۰ ساله است؛ در این ۲۰۰ سال، این کلانشهر، حوادث بسیاری را پشت سر گذاشته و با چالش های متعددی رو به رو بوده است. اما در چهار دهه گذشته، مهمترین تحولی که بر این شهر گذشته، توسعه کالبدی آن است؛ توسعه ای که زمینه ساز مشکلات بسیار برای این کلانشهر شده است.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از مهر ، تهران اکنون شهری است با گستره ۷۰۰ هکتاری، نزدیک به ۹ میلیون جمعیت ثابت دارد و ۲۵ درصد تولید ناخالص ملی کشور را درخود جای داده است.

مشکلات زیستی تهران موضوعی است که البته بارها و بارها از سوی مسئولان و کارشناسان مطرح و رسانه ای شده است، اما دو زلزله اخیر، باعث شده بار دیگر برخی آسیب های اصلی این کلانشهر پررنگ تر منعکس شود.

تهران بیش از ۳۲۰۰ هکتار بافت فرسوده دارد که بیش از ۱۵ درصد جمعیت شهر را در خود جای داده است. علیرغم تکلیف  بند «د» از تبصره ذیل ماده ۱۷۱ قانون برنامه ۵ ساله پنجم که وزارت راه و شهرسازی و شهرداری ها را به نوسازی سالانه ۱۰ درصد از بافت های فرسوده مکلف کرده است، اما میزان نوسازی انجام شده کماکان با مصوبه قانونی فاصله بسیاری دارد.

محمدعلی نجفی در اولین نشست خبری خود با اصحاب رسانه که در اواخر مهرماه امسال برگزار شد، به اولین موضوعی که اشاره کرد، بحث زیست بهتر برای تهران بود. او گفت: شهر ما در کنار همه زیبایی‌ها و ظرفیت‌های بی‌مانندش، در معرض تهدیدهایی قرار دارد که ایجاب می‌کند وضعیت «زیست‌پذیری» و «پایداری» و «آسایش» و «آرامش روحی و اجتماعی» آن را به صورت مستمر مورد ارزیابی قرار دهیم. سیاست‌های شهری در چند دهه اخیر، از یک سو به افزایش داشته‌ها و امکانات شهری منجر شده و از سوی دیگر زیست‌پذیری و پایداری آن را کاهش داده است.

وی افزود: با آنکه دستاوردهایی داشته‌ایم برای نمونه در زمینه حمل و نقل عمومی یا وضعیت معابر و راه‌های شهری، ولی کیفیت محیط اجتماعی و محیط زیست شهری با منبع تأمین منابع مالی مورد نیاز شهر در وضعیت مطلوبی نیست. سیاست‌های شهری طی دهه‌های متمادی عمدتاً معطوف به اداره روزمره شهر بوده و به آینده شهر کمتر اعتنا داشته است و در نتیجه، در ارتقاء زیست‌پذیری و پایداری شهری موفقیت چندانی نداشته است. امروز در وضعیتی قرار داریم که ادامه سیاست‌های قبلی ممکن نیست.

نجفی گفت: دارایی‌ها و منابع شهر تا حداکثر ممکن مورد بهره‌برداری قرار گرفته است. فضاهای شهری فروخته شده‌اند. منابع آب شهر برای رشد آتی شهر کفایت ندارند. در کنار آن نابرابری فضایی و اجتماعی در حال گسترش است. شهر در برابر حوادث طبیعی آسیب‌پذیر است، آسیب‌های اجتماعی رو به گسترش است و ... تنش‌های حاصل از این پدیده‌ها در سطح فردی و روابط بین شهروندان و به صورت روزمره خود را آشکار می‌کند.

حال سوال این است که برای تحقق این زیست بهتر چه باید کرد.

فعالیت ها باید مبتنی بر مطالبات مردمی باشد

محمد سالاری، عضو شورای شهر تهران با اشاره به راهکارهای افزایش کیفیت زندگی و زیست بهتر گفت: کیفیت زندگی و ارتقاء محیطی و زیست پذیرکردن شهر مقولات کلی است و با جاری کردن یک سری گفتمان اتفاق نمی افتد. اما اهمیت این گفتمان دکتر نجفی این است که مجموعه تصمیم سازی ها، تصمیم گیری ها، برنامه ریزی ها و مدیریت شهر مبتنی بر این مهم باشد.

وی با اشاره به شورای شهر چهارم و برنامه ارائه شده از سوی محمدباقر قالیباف در این خصوص گفت: در شورای چهارم شهردار تهران یک برنامه عملیاتی به عنوان برنامه دوم ارائه داد که ماموریت محور بود. این برنامه مبتنی بود بر شش ماموریت اصلی شامل: فرهنگی و اجتماعی، شهرسازی و معماری، حمل و نقل و ترافیک، هوشمندسازی، مدیریت بحران و اقتصاد شهری. در این برنامه تاکید شده بود که اگر مبنا و چشم انداز برنامه بر بهبود زندگی باشد باید در همه این زمینه ها لحاظ شود.

سالاری در ادامه گفت: اما در عمل مدیریت شهری دوره گذشته بخش قابل توجهی از سرمایه این شهر را در حوزه ایجاد اتوبان های درون شهری مصرف کرد. ایجاد این همه بزرگراه و اتوبان و تونل که انصافا کارهای بزرگی بوده در ارتقاء کیفیت زندگی و زیست پذیرشدن شهر به این میزان که سرمایه گذاری شده تاثیر نداشته است.

وی توضیح داد: با این سرمایه گذاری ها درآمد پایدار را از دست دادیم و صرفا باعث شد مجموعه گسترده ای از ماشین ها و اتومبیل ها وارد شهر شود و ترافیک و آلودگی را بیشتر کند و وقت مردم را بیشتر بگیرد یعنی کیفیت زندگی در عمل کاهش یافت.

این عضو شورای شهر تهران گفت: در واقع اولویت ها و شاخص ها با هم بالا نرفتند. این ها نتوانست باعث ارتقاء سطح زندگی شود.

سالاری با طرح این سوال که چرا در بافت فرسوده کاری نشده؟ ادامه داد: ۳۲۷۰ کیلومتر بافت فرسوده و ۱۴هزار کیلومتر بافت ناپایدار داریم. اگر آن ها ساماندهی می شد، ایمنی ساختمان ها بالا می رفت، پروژه های محرک توسعه مستقر می شد، معابر گشایش پیدا می کرد و... اما چرا این کارها آن جا صورت نگرفت؟ چون آن جا باید تملک و سرمایه گذاری کنید و برنامه ای ارائه دهید که موجب مشارکت مردمی شود.

سالاری گفت: اگر در دوره پنجم بخواهیم برای زیست بهتر کاری کنیم، باید مبتنی بر مطالبات مردم کار کنیم. باید به بافت فرسوده ورود کنیم. در موضوعات فرهنگی و اجتماعی مداخلات مناسب و با برنامه داشته باشیم.

این عضو شورای پنجم شهر تهران اضافه کرد: این همه جشنواره و همایش و... داریم. ما نیاز به فضای گفتمانی داریم اما بیشتر آن ها هزینه است و خروجی موثری نداشته است. ما ۱۸۰۰ میلیارد تومان بودجه معاونت فرهنگی را هزینه کردیم اما چقدر در ارتقاء فرهنگ تفکیک زباله از مبدا و کاهش تخلفات ساختمانی و صیانت از فضای سبز موفق بودیم؟

سالاری با تاکید بر اینکه ما نیاز به اعتماد سازی داریم، گفت: مردم باید همراه مدیریت شهرداری باشند و مطالبات خودشان را دنبال کنند.

ضرورت بهره گیری از توان گروه های مردم نهاد

حجت نظری عضو شورای شهر تهران با اشاره به راهکارهای مناسب برای تبدیل تهران به شهری بهتر برای زیست گفت: دولت بدهی‌هایی به شهرداری تهران دارد اما عنوان کرده که در حال حاضر نقدینگی ندارد. ما معتقدیم دولت می‌تواند در تعامل با دیگر کشورها قراردادی امضا کند و از آنها به عنوان مثال واگن یا زیرساخت‌های حوزه شهری را دریافت کند. اما باید تأکید کنیم که در این میان باید کالاهای واقعاً اساسی و مورد نیاز شهر و کیفیت مناسب وارد شود و آنها را به عنوان بخشی از طلب شهرداری بپردازند.

وی ادامه داد: این موضوع دو مشکل اساسی را حل می‌کند؛ اول اینکه طلب دولت از یک کشور خارجی که به دلیل برخی تحریم‌ها، امکان وصول آن به صورت نقدینگی وجود ندارد، وصول می شود و دوم مشکل بدهی دولت به شهرداری را حل می کند.

نظری افزود: من معتقدم که باید به سمت مشارکت دادن بیشتر مردم در انجام امور محلی و شهری روی بیاوریم و انشاءالله تلاش می‌کنیم در دوره فعلی سازمان‌های مردم‌نهاد و NGOها را بیشتر دخالت دهیم.

نظری تصریح کرد: ما باید سازمان‌های مردم‌نهاد را تقویت کنیم، از آنها حمایت کنیم و توانمندشان سازیم و حتی جایی که می‌توانیم کمکشان کنیم. اما آنکه مجری است و در نهایت بهره‌برداری خواهد کرد، خود جامعه است.

عضو شورای شهر تهران افزود: ما به عنوان یک نهاد واسط صرفاً باید برای بهبود این روند تسهیل‌گری کنیم و به نظرم حلقه گمشده اتفاقات قبل این بوده است؛ یعنی مشارکت ندادن مردم در امور شهری.

تاکید بر کاهش آسیب های اجتماعی و استفاده از جوانان در مدیریت شهر

زهرا صدراعظم نوری نیز با اشاره به آسیب های اجتماعی به ویژه در کلان شهرها گفت: خیلی جای تاسف است که در جامعه، جوانان که سرمایه های کشور هستند و آینده را می توانند رقم بزنند به دام اعتیاد و آسیب های اجتماعی می افتند که سلامت جسم و روح را به خطر می اندازد و آن ها را از زندگی ساقط می کند.

رئیس کمیسیون سلامت و محیط زیست شهرداری تهران ادامه داد: شورای پنجم، بحث آسیب های اجتماعی که عمدتا جوانان و زنان را تحت تاثیر قرار می دهد مورد اولویت و توجه قرار داده و در کمیسیون اجتماعی این ها محورهایی خواهند بود که به دلیل حساسیت در مورد آن ها، اولویت دار هستند.

وی افزود: این مسائل وضعیت را به گونه ای کرده که کمتر شهروندی از آرامش روحی و روانی برخوردار است؛ عدم اشتغال لازم، مسائل فرهنگی و اجتماعی و ... آرامش جسمی و روحی را از مردم گرفته و آن ها را دچار مشکل کرده است.

نگاه واقع بینانه به درآمدها و مطالبات مردم

محمود میرلوحی اما به تغییر نگاه اعتقاد دارد و در توضیح این مطلب گفت: نگاه ما به چالش های شهر تغییر کرده است. پیش از این همیشه از ترافیک، محیط زیست، آلودگی هوا، منظر شهر و تراکم صحبت می شد. اما در شعارهای جدید، امید، مشارکت و شکوفایی دیده می شود، باید بر این سه شعار تمرکز کرد.

وی افزود: یکی از ایرادات ما عدم تحقق شعارهاست. در برنامه دوم گفتند تهران شهر هوشمند یا جهانی یا اخلاق و... است ولی آن چه به شورای پنجم و شهرداری تحویل شد تا حدی با آن آرمان ها برنامه ها و شاخص ها فاصله داشت و لذا ما فکر می کنیم با توجهی که این شورا دارد تحولات جدی تر باشد و در مصوبات و طرح ها و لوایح نشانه هایی از رویکردها را می شود دید.

این عضو شورای شهر تهران تاکید کرد: رویکردهای اصلی ما نگاه واقع بینانه به مطالبات مردم، حقوق شهروندان و از سوی دیگر نگاه به بحث درآمدها، توسعه شهر و... است ما تقریبا اگر اجمالی بگویم ۱۰ رویکرد کلان داریم که اگر متجلی بشود شهر ما انشاءالله بعد از این دوره به لحاظ زیستی خیلی بهتر خواهد شد و چالش هایش کاهش می یابد.

آن چه از صحبت کارشناسان و اعضای شورای شهر تهران بر می آید، برای زیست پذیرترکردن تهران، باید بر سه اصل مهم تاکید شود، ابتدا تمرکز بر مطالبات مردمی، دوم ارائه طرح های برنامه محور و تداوم اجرای آن و سوم اعتمادسازی دوباره و دعوت مردم و گروه های مردم نهاد برای مشارکت در اداره شهر.