۵بازار اصلی سفر به تهران

 براساس این گزارش، تهران حدود ۴۹درصد از هزینه‌کرد گردشگران در این شهر را از طریق توریست‌های خارجی به دست می‌آورد و ۵۱ درصد از آن توسط گردشگران ایرانی تامین می‌شود. براساس آمارهای WTTC، بخش سفر و گردشگری شهر تهران در سال ۲۰۱۶ حدود ۷/ ۳ میلیارد دلار به اقتصاد این شهر کمک کرده و انتظار می‌رود این رقم تا سال ۲۰۲۶ به ۶/ ۵ میلیارد دلار افزایش یابد. به گزارش دنیای اقتصاد، افزون بر این، در سال ۲۰۱۶ حدود ۵/ ۳ درصد از کل تولید ناخالص داخلی این شهر از سوی بخش سفر و گردشگری تامین شده است که از این نظر تهران در رده پنجم شهرهای برتر آفریقا و خاورمیانه قرار گرفته است. همچنین طبق این گزارش تهران ۹/ ۳۰ درصد از ارزش اقتصادی گردشگری در کل کشور را ایجاد می‌کند که از این نظر نیز در رتبه دوم برترین شهرهای معرفی‌شده قرار دارد. برخی از بازارهای اصلی سفر به تهران در این گزارش به ترتیب امارات با ۱۵ درصد، ترکیه با ۱۳ درصد، آلمان با ۸ درصد و آمریکا و چین به ترتیب با ۶ و ۴ درصد بوده‌اند. با تمام این آمارها و افزایش درآمدهای گردشگری تهران در آینده، به نظر می‌رسد شهرهای مهم دیگر منطقه مانند ریاض، مکه و ابوظبی در یک دهه آتی از تهران سبقت بگیرند. از نظر اشتغال نیز شهر تهران که در سال ۲۰۱۶ بیش از ۱۰۹ هزار نفر را به‌کار مشغول کرده است در سال ۲۰۲۶ حدود ۱۳۳ هزار نفر را در اختیار خواهد داشت که حاکی از رشد ۲ درصدی در هر سال است و از نظر رشد اشتغال در فاصله ۲۰۲۶-۲۰۱۶ نیز در رده نهم شهرهای معرفی شده قرار گرفته است.

دورنمای خاورمیانه و آفریقا

براساس گزارش WTTC، دو منطقه خاورمیانه و آفریقا از نظر جغرافیایی بسیار وسیع بوده و به شدت از نظر فرهنگی متنوع هستند. با این حال، مناطق ذکر شده از نظر سفر و گردشگری چندان عملکرد قابل توجهی ندارند. در سال ۲۰۱۶، سفر و گردشگری در قاره آفریقا که دومین قاره پهناور و پرجمعیت جهان است، تولید ناخالص داخلی معادل ۴/ ۶۶ میلیارد دلار یا ۱/ ۳ درصد از تولید جهانی این صنعت را ایجاد می‌کرد. خاورمیانه نیز که بخشی بین‌قاره‌ای در جهان است و ۱۸ کشور را در بر می‌گیرد، ۴/ ۸۱ میلیارد دلار معادل ۳/ ۳ درصد از تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری جهانی را از طریق بخش سفر و گردشگری تامین می‌کرد. در مجموع این دو منطقه تنها ۴/ ۶ درصد از مشارکت اقتصادی جهانی این بخش را تشکیل می‌دادند. در سال ۲۰۱۶، بزرگ‌ترین اقتصادهای این دو منطقه شامل مصر، آفریقای جنوبی و مراکش به ترتیب رتبه ۳۹، ۴۰ و ۴۲ را از ۱۸۵ کشور براساس مشارکت در تولید ناخالص داخلی مستقیم در بخش سفر و گردشگری در اختیار داشتند که برای هر اقتصاد حدود ۸ میلیارد دلار ارزش ایجاد می‌کردند. شهرهایی که در این مطالعه وارد شده‌اند، شامل ابوظبی، قاهره، کیپ‌تاون، دبی، دوربان، لاگوس، مراکش، مکه، ریاض و تهران هستند. این ۱۰ شهر به‌طور مستقیم ۲۱ درصد از تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری این دو منطقه را در دست دارند و انتظار می‌رود این نسبت در یک دهه آینده به ۲۴ درصد افزایش پیدا کند.

شهرهای مهم توریستی

اما در میان شهرهایی که معرفی شده‌اند، دبی بزرگ‌ترین شهر توریستی است که به قطبی برای سفرهای فراغتی و تفریحی تبدیل شده است. این شهر اکثر تولید ناخالص داخلی سفر و گردشگری امارات‌متحده عربی را در اختیار دارد و از این نظر بالاتر از ابوظبی قرار گرفته؛ شهری که در سال‌های دهه اخیر رشد سریعی را تجربه کرده است. سهم بخش سفر و گردشگری از اقتصاد در شهر ابوظبی کمتر از متوسط کشور است. این موضوع به این دلیل است که در این شهر صنعت نفت بزرگی وجود دارد، اما علاوه‌بر آن، آمار شهر دبی نیز در این میان تاثیرگذار است. در مجموع براساس گزارش WTTC، معادل ۸/ ۲ درصد از تمام مشاغل در این دو منطقه از سوی بخش سفر و گردشگری حمایت می‌شوند.

قاهره مرکز مهمی برای تجارت محسوب می‌شود و بخش سفر و گردشگری آن ۷/ ۱ درصد از اقتصاد شهر را دربر می‌گیرد. مشارکت مستقیم بخش سفر و گردشگری در مصر شامل بازار تفریح‌گاه‌های دریای سرخ است که ارزش زیادی در اقتصاد این کشور ایجاد می‌کند. علاوه‌بر این، بخش سفر و گردشگری در عربستان سعودی، تا پیش از استراتژی ۲۰۳۰ که اخیرا مطرح شده است، چندان فعال نبوده اما قرار است این بخش به عنوان ابزاری کلیدی برای متنوع ساختن اقتصاد این کشور از نفت و گاز مورد استفاده قرار گیرد. با وجودی که توریسم در پایتخت این کشور ۴/ ۳ میلیارد دلار ارزش تولید کرد، تنها معادل ۲/ ۲ درصد از تولید ناخالص داخلی این کشور می‌شود و سهم آن پایین‌تر از ۳/ ۳ درصدی است که این بخش در کل کشور عربستان سعودی ایجاد می‌کند. افزون بر این، شورای جهانی سفر و گردشگری اعلام کرده است که در فاصله ۱۰ ساله منتهی به ۲۰۱۶، ورود گردشگران به ابوظبی و ریاض سه برابر شده و این در حالی است که این میزان در تهران دو برابر شده است. همچنین در دهه گذشته تعداد بازدیدکنندگان بین‌المللی مکه کاهش یافته است.

هزینه‌کرد در شهرهای مختلف

براساس گزارشی که این سازمان معتبر گردشگری فراهم آورده، میزان هزینه‌کرد بین‌المللی در سفر به شهرهای گوناگون ذکر شده است. بر این اساس، مراکش با ۱/ ۹۰ درصد در صدر و پس از آن دبی با ۶/ ۸۷ درصد و ریاض با ۸۳ درصد جای گرفته‌اند. تهران نیز پس از ابوظبی در رتبه پنجم جای گرفته است و درصد مخارج بین‌المللی گردشگری شهری آن به ۱/ ۴۹ درصد می‌رسد. پس از پایتخت کشورمان نیز به ترتیب شهرهای مکه، دوربان، کیپ‌تاون، قاهره و لاگوس جای دارند. این شاخص نشان می‌دهد در شهر تهران ۱/ ۴۹ درصد از هزینه‌کرد توریستی شهری از گردشگران خارجی حاصل می‌شود و ۹/ ۵۰ درصد نیز توسط گردشگران داخلی یعنی ایرانی تامین می‌شود.

افزون بر این، اندازه بازار گردشگری مقاصد مختلف و برتر در خاورمیانه و آفریقا نیز در این گزارش ذکر شده است. بر این اساس، دبی با ۴/ ۱۱ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ در صدر این شهرها قرار داشته و پس از آن نیز شهر تهران با ۷/ ۳ میلیارد دلار جای گرفته است. ریاض، پایتخت عربستان سعودی از این نظر با ۴/ ۳ میلیارد دلار در جایگاه سوم است و پس از آن نیز به ترتیب ابوظبی با ۲/ ۳، مکه با ۲/ ۳، کیپ‌تاون با ۲، لاگوس با ۲، قاهره با ۴/ ۱، دوربان با ۸/ ۰ و در نهایت مراکش با ۶/ ۰ میلیارد دلار قرار گرفته‌اند. همچنین، از نظر سهم تولید ناخالص داخلی گردشگری از کل تولید ناخالص داخلی شهر در سال ۲۰۱۶ که اهمیت اقتصادی بخش سفر را در آن شهر نشان می‌دهد، مراکش با ۲۷ درصد در جای نخست قرار دارد و دبی با ۴/ ۹، کیپ‌تاون با ۵/ ۷، مکه با ۳/ ۷ و تهران با ۵/ ۳ درصد در مکان‌های دوم تا پنجم قرار داشته‌اند. پس از این شهرها نیز دوربان با ۵/ ۳، ابوظبی با ۷/ ۲، لاگوس با ۷/ ۲، ریاض با ۲/ ۲ و قاهره با ۷/ ۱ درصد جای گرفته‌اند.  علاوه‌بر این، از نظر سهم تولید ناخالص داخلی توریسم این شهرها از کل تولید ناخالص داخلی گردشگری در کشورشان، دبی با ۹/ ۶۰ درصد در صدر قرار دارد و تهران با ۹/ ۳۰ درصد در جایگاه دوم است. در رتبه‌های بعدی نیز به ترتیب شهرهای لاگوس با ۷/ ۲۶، کیپ‌تاون با ۴/ ۲۳، ابوظبی با ۲/ ۱۷، ریاض با ۳/ ۱۶، قاهره با ۱۶، مکه با ۱/ ۱۵، دوربان با ۷/ ۸ و در نهایت مراکش با ۵/ ۷ درصد جای دارند.

روند رشد گردشگری شهری در خاورمیانه

درهمین حال، نگاهی به روند رشد گردشگری شهرهای مهم خاورمیانه و آفریقا نشان می‌دهد در فاصله سال‌های ۲۰۲۶-۲۰۱۶ تهران به‌طور متوسط سالانه حدود ۴/ ۴ درصد از نظر تولید ناخالص داخلی توریسم شهری رشد خواهد کرد که آن را در رده دهم یعنی آخرین شهر این گزارش قرار می‌دهد. این در حالی است که اگر به این رشد در فاصله سال‌های ۲۰۱۶-۲۰۰۶ نگاه کنیم، خواهیم دید که این عدد ۹/ ۸ درصد بوده و تهران از این نظر در رتبه سوم قرار داشته است. مروری بر آمارهای گزارش حاکی از این است که در سال ۲۰۰۶ بخش سفر و گردشگری تهران ۶/ ۱ میلیارد دلار به تولید ناخالص داخلی این شهر کمک کرده که معادل ۵/ ۲ درصد کل تولید ناخالص داخلی این شهر بوده است. در سال ۲۰۱۶ همان‌طور که گفته شد این مقدار به ۷/ ۳ میلیارد دلار معادل ۵/ ۳ درصد از اقتصاد این شهر رسیده و در سال ۲۰۲۶ نیز کمک گردشگری به اقتصاد تهران به ۶/ ۵ میلیارد دلار افزایش پیدا می‌کند. با این حال سهم گردشگری در اقتصاد این شهر به ۲/ ۳ درصد کاهش می‌یابد.

این در حالی است که با این حساب، رتبه تهران از نظر مشارکت بخش سفر و گردشگری در تولید ناخالص داخلی از جایگاه دوم این فهرست در حال حاضر، به رتبه پنجم در سال ۲۰۲۶ برسد و شهرهای ابوظبی، ریاض و مکه از تهران سبقت بگیرند. شهر دبی نیز از نظر مشارکت بخش سفر و گردشگری به ۹/ ۲۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۲۶ خواهد رسید. از نظر اشتغال نیز در سال ۲۰۰۶ حدود ۵۷ هزار نفر در تهران در بخش گردشگری مشغول به‌کار بوده‌اند که این میزان در سال ۲۰۱۶ به بیش از ۱۰۹ هزار نفر رسیده و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۶ به حدود ۱۳۳ هزار نفر برسد. با این حساب رشد اشتغال در بازه ۲۰۲۶-۲۰۱۶ در گردشگری تهران به صورت میانگین سالانه ۲ درصد خواهد بود. از نظر اشتغال در بخش سفر و گردشگری، به نظر می‌رسد با تداوم وضع موجود و تحقق پیش‌بینی‌های شورای جهانی سفر و گردشگری، تهران رتبه چهارم را در اشتغال این بخش در سال ۲۰۲۶ در اختیار داشته باشد. این در حالی است که مطابق آمار سال ۲۰۱۶ این رتبه برای تهران پس از دبی و کیپ‌تاون، سوم بود.