نقطه واگرایی در پیش‌بینی نفت
آخرین روزهای هفته گذشته با انتشار سه گزارش مهم از بازار نفت همراه بود. آژانس بین‌المللی انرژی، اوپک و اداره اطلاعات انرژی آمریکا سه سازمانی بودند که برآوردهای خود از عوامل بنیادی بازار نفت را در قالب گزارش‌های ماهانه منتشر کردند.
با وجود اینکه هر سه این گزارش‌ها بعد از مشخص شدن تصمیم اوپک و متحدانش درخصوص تمدید توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸ منتشر شد، اما اختلافات اساسی با هم داشتند. به گزارش دنیای اقتصاد، اوپک در این گزارش اعلام کرده است که اضافه نفت در انبارهای نفتی کشورهای OECD تا پایان سال آینده از بین خواهد رفت و سطح موجودی‌ها به متوسط ۵ ساله خواهد رسید. اما آژانس بین‌المللی انرژی(IEA) بر این باور است که موجودی انبارهای نفتی چندان کاهش نخواهد یافت و اداره اطلاعات انرژی آمریکا(EIA) نیز بر رشد موجودی‌ها در این سال تاکید داشته است، چراکه به اعتقاد این سازمان‌ها، رشد عرضه بیش از رشد تقاضا خواهد بود. توافق اوپک و روسیه، به از بین رفتن دو‌سوم از مازاد عرضه در سال جاری منجر شده است و در حال حاضر اختلاف نظرها بر سر این موضوع است که «آیا تمدید توافق در سال ۲۰۱۸ بدون اینکه به شوک عرضه از سوی شیل منجر شود، باقیمانده مازاد عرضه را حذف خواهد کرد یا خیر؟» اختلاف این گزارش‌ها در دیدگاه‌های متفاوت آنها نسبت به میزان تولیدات شیل ریشه دارد. خالد الفالح، وزیر نفت عربستان‌سعودی گزارش آژانس بین‌المللی انرژی را بدبینانه می‌داند و معتقد است که تولیدات شیل چندان رشد نخواهد کرد، این در حالی است که موسساتی چون کامرز بانک و گلدمن ساکس نیز بر این باورند که اوپک تولیدکنندگان شیل را دست کم گرفته است.
اوپک: حذف مازاد عرضه تا پایان ۲۰۱۸
اوپک در گزارش جدید خود تقاضا برای نفت این سازمان در سال ۲۰۱۸ را ۲۷۰ هزار بشکه کاهش داده و به ۱۵/ ۳۳ میلیون بشکه در روز رسانده، بخشی از این تعدیل به افزایش برآورد از رشد عرضه آمریکا باز‌می‌گردد. با این حال تولید نفت اوپک در ماه نوامبر ۴۵/ ۳۲ میلیون بشکه در روز بوده که حدود۷۰۰ هزار بشکه از برآورد تقاضا برای نفت اوپک در سال ۲۰۱۸ کمتر است. با توجه به تمدید توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸، اوپک اعلام کرده که از موجودی انبارهای نفتی جهان کاسته شده و تا پایان سال آینده بازار به تعادل خواهد رسید. بر اساس گزارش این سازمان، موجودی انبارهای نفتی کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی و توسعه (OECD) در اکتبر ۳۷ میلیون بشکه کاهش یافته و به ۹۴۸/ ۲ میلیارد بشکه رسیده است. این رقم همچنان حدود ۱۳۷ میلیون بشکه بیشتر از سطح متوسط ۵ ساله موجودی این ذخایر است. اوپک رسیدن سطح موجودی انبارهای کشورهای OECD را نقطه هدف قرار داده است.
بر اساس آمار منابع ثانویه تولید نفت اوپک ۱۳۳ هزار بشکه در ماه نوامبر کاهش داشته و بخش مهمی از آن به دلیل کاهش عرضه نفت آنگولا رخ داده است. تولید نفت این کشور با ۱۰۹ هزار بشکه کاهش در ماه نوامبر به ۵۸/ ۱ میلیون بشکه در روز رسیده است. ونزوئلا، عربستان و امارات دیگر کشورهای عضو این سازمان بودند که کاهش تولید قابل توجهی داشته‌اند. اما رشد تولید ۹۶ هزار بشکه‌ای نیجریه بخشی از افت تولید این کشورها را جبران کرده است. تولید نفت ایران نیز در این ماه ۲ هزار بشکه در روز کاهش یافته و به ۸۱۸/ ۳ میلیون بشکه رسیده است. محاسبات خبرگزاری رویترز نشان می‌دهد میزان پایبندی ۱۱ عضو این سازمان که از ابتدا در توافق حضور داشتند ماه گذشته به ۱۲۱ درصد رسیده که نسبت به میزان پایبندی ماه اکتبر رشد قابل توجهی داشته است.
در عین حال دبیرخانه اوپک، برآورد رشد عرضه کشورهای غیرعضو اوپک در سال ۲۰۱۷ را ۱۵۰ هزار بشکه نسبت به گزارش قبلی خود افزایش داده و به ۸۱۰ هزار بشکه در روز رسانده است. برای سال ۲۰۱۸ نیز برآورد این سازمان از رشد عرضه غیراوپکی‌ها ۱۲۰ هزار بشکه رشد داشته و به ۹۹۰ هزار بشکه در روز رسیده است. بر اساس این گزارش، رشد عرضه در آمریکا، قزاقستان و کانادا نقش اساسی در بازنگری در برآورد اوپک داشته است و انتظار می‌رود سرمایه‌گذاری در میادین نفت شیل آمریکا افزایش یابد که به رشد عرضه این کشور منجر می‌شود. رشد تولید نفت خام آمریکا در سال آینده ۷۰۰ هزار بشکه در روز اعلام شده است. رشد عرضه این کشور در سال جاری نیز ۳۸۰ هزار بشکه برآورد شده است. در عین حال اوپک انتظار دارد تقاضا برای نفت خام در سال آینده به ۵۱/ ۱ میلیون بشکه در روز افزایش یابد، این درحالی است که تقاضای نفت در سال جاری را نزدیک به همین سطح و حدود ۵۳/ ۱میلیون بشکه در روز برآورد کرده است.بر اساس این گزارش، بهای سبد نفتی اوپک در ماه نوامبر ۲۴/ ۵ دلار نزدیک به ۱۰ درصد در هر بشکه افزایش یافت و برای اولین بار از ژوئن سال ۲۰۱۵ به بیش از ۶۰ دلار بر بشکه رسید. بهای نفت سنگین ایران در این ماه کمتر از ۵ دلار معادل ۹ درصد رشد قیمتی را تجربه کرد و از مرز ۵۹ دلار بر بشکه گذشت.
سال نوی نامیمون اوپک؟
در این میان اما برآوردهای آژانس بین‌المللی انرژی از پارامترهای بازار تفاوت اساسی با پیش‌بینی‌های اوپک دارد. آژانس در تازه‌ترین گزارش خود از چشم‌انداز بازار نفت، سال ۲۰۱۸ را برای تولیدکنندگان اوپک چندان مبارک ارزیابی نکرده است. در مقابل این سال برای تولیدکنندگانی که در توافق کاهش تولید قرار ندارند، از جمله تولیدکنندگان شیل آمریکا سالی پر رونق به نظر می‌رسد.
IEA با نگاهی به نشانه‌های افزایش تولید نفت شیل آمریکا، این انتظار را مطرح می‌کند که در سال ۲۰۱۸ عرضه از تقاضا پیشی بگیرد. در واقع به نظر می‌رسد تمدید توافق اوپک و متحدانش تا پایان سال آینده بیشترین امتیازها را برای تولیدکنندگانی به همراه داشته باشد که در طرح کاهش تولید حضور ندارند. بر اساس گزارش‌های موجود، با رشد قیمت نفت زیر سایه توافق کاهش تولید، تولیدکنندگان شیل آمریکا فرصت را مغتنم شمرده و در حال بازیابی سریع تولیداتشان هستند. آن‌طور که آژانس بین‌المللی انرژی پیش‌بینی کرده، عرضه نفت خام از سوی تولیدکنندگان غیرعضو اوپک (که آمریکا مهم‌ترین آنها است)، در سال ۲۰۱۷ باید روزانه با رشدی ۶۰۰ هزار بشکه‌ای همراه باشد و این انتظار وجود دارد که در سال ۲۰۱۸ به رشد ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز دست یابند. آژانس نیز میزان تولید اوپک در ماه نوامبر را کاهشی برآورد کرده است. بر اساس گزارش این سازمان، تولید نفت خام اوپک برای چهارمین ماه پیاپی با کاهش همراه بوده و به ۳۶/ ۳۲ میلیون بشکه در روز رسیده است. اما پیش‌بینی آژانس بین‌المللی انرژی از رشد تقاضای جهانی در سال ۲۰۱۷، بدون تغییر بوده و روی ۵/ ۱ میلیون بشکه در روز (یا ۶/ ۱ درصد) باقی مانده است. این میزان برای سال آینده میلادی ۳/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد شده است. در این گزارش تاکید شده است که حجم ذخایر تجاری نفت خام کشورهای توسعه‌یافته، در ماه اکتبر ۳/ ۴۰ میلیون بشکه کاهش داشته است و به ۹۴/ ۲ میلیارد بشکه رسیده که کمترین سطح از جولای ۲۰۱۵ به این سو است. سطح این ذخایر هم‌اکنون ۱۱۱ میلیون بشکه بیش از میانگین پنج سال گذشته است. ذخایر نفت خام تجاری در چین نیز در ماه اکتبر برای نخستین بار در سال گذشته با کاهش همراه بوده است.
به‌طور کلی، آژانس بین‌المللی انرژی در گزارش یاد شده، دو موضوع «تمدید توافق کاهش تولید» و «رشد تولید از سوی تولیدکنندگان نفت خام آمریکا» را مدام در کنار یکدیگر قرار داده و با مقایسه آنها سعی بر این داشته تا اثبات کند هر قدمی که برای کاهش تولید نفت خام برداشته می‌شود، از سوی تولیدکنندگان شیل خنثی می‌شود. در این گزارش تاکید شده است «درست در زمانی که وزرای نفت اوپک در نشست وین مشغول مذاکره بودند، اطلاعاتی از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر شد که نشان می‌داد تولید نفت خام در ایالات متحده آمریکا در ماه سپتامبر، نسبت به ماه آگوست ۲۹۰ هزار بشکه در روز رشد داشته و به ۴۸/ ۹ میلیون بشکه در روز رسیده است. این بیشترین رشد ماهانه از آوریل ۲۰۱۵ به این سو محسوب می‌شود و تولیدات نفت خام آمریکا را به ۹۲۸ هزار بشکه بیشتر از سطح تولیدات در پایان سال گذشته این کشور رساند.» در گزارش آژانس در حالی بر رشد مداوم تولید نفت‌خام در آمریکا تاکید شده است که این سازمان انتظار خود از رشد تولید سالانه نفت‌خام این کشور در سال جاری را به ۳۹۰ هزار بشکه در روز افزایش داده و برای سال آینده نیز چشم‌انداز رشد ۸۷۰ هزار بشکه‌ای در روز را مطرح کرده است.
آژانس بین‌المللی انرژی با اشاره به اطلاعات مطرح شده، بر این باور است که در سال ۲۰۱۸، کل رشد عرضه جهانی نفت خام از رشد تقاضا سبقت خواهد گرفت و این برای کسانی که انتظار بازاری متعادل را می‌کشند کمی ناامید‌کننده است. در گزارش‌های هفته گذشته، نقطه اختلاف اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی در میانه سال ۲۰۱۸ به بعد ظهور می‌کند. در واقع هر دو موسسه بر این باورند که در نیمه اول سال ۲۰۱۸ تقاضا برای نفت اوپک ۳/ ۳۲ میلیون بشکه در روز خواهد بود. اما در نیمه دوم سال اوپک انتظار تقاضای ۳۴ میلیون بشکه‌ای را برای نفتش دارد و IEA این مقدار را تنها ۷/ ۳۲ میلیون بشکه در روز برآورد می‌کند. ریشه این تفاوت دیدگاه در برآوردهای مختلف از رشد عرضه غیراوپکی‌ها و رشد تقاضا است. اوپک رشد عرضه کشورهای غیرعضو را یک میلیون بشکه و آژانس این مقدار را ۶۰ درصد بیشتر یعنی ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد می‌کند.
در این میان آن‌طور که اداره اطلاعات انرژی آمریکا (EIA) در گزارش ماهانه خود که هفته گذشته منتشر شد اعلام کرده تولید نفت این کشور در ماه نوامبر ۳۶۰ هزار بشکه افزایش یافته و به ۷/ ۹میلیون بشکه در روز رسیده است. اما بخش مهمی یعنی حدود ۲۹۰ هزار بشکه از این رشد تولید از میادین نفت خلیج مکزیک رخ داده که بعد از توفان نیت به روال عادی تولید بازگشته‌اند. اداره اطلاعات انرژی آمریکا متوسط تولید نفت این کشور در سال جاری را ۲/ ۹ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که در سال آینده به ۱۰ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. اداره اطلاعات انرژی آمریکا نیز رشد تولید کشورهای غیرعضو اوپک را ۷/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده است. این سازمان رشد تولید آمریکا را ۸۰۰ هزار بشکه و رشد تولید کانادا، قزاقستان، نروژ و انگلیس را ۷۰۰ هزار بشکه در روز پیش‌بینی کرده است. EIA نیز مانند آژانس بین‌المللی انرژی بر این باور است که در سال ۲۰۱۸ موجودی انبارهای نفتی افزایش خواهد یافت. این موسسه رشد تقاضا در سال جاری را ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز برآورد کرده که در سال ۲۰۱۸ به ۶/ ۱ میلیون بشکه در روز خواهد رسید. بر اساس گزارش این سازمان رشد موجودی انبارهای نفتی موجب می‌شود که در سال ۲۰۱۸ قیمت شاخص برنت از قیمت‌های کنونی(حدود ۶۴ دلار) به ۵۷ دلار بر بشکه کاهش یابد. هرچند که این برآورد قیمتی حدود دو دلار از گزارش قبلی EIA بیشتر است.
در پایان، فارغ از اینکه کدام یک از این برآوردها محقق خواهد شد، توجه به نکته‌ای حائز اهمیت است. آن‌طور که دکتر مهدی عسلی پیش از این در سرمقاله خود با عنوان «گام بعدی اوپک» تاکید می‌کند، بسیار کم سابقه است که در گزارش‌های ماهانه اوپک، تقاضا برای نفت این سازمان بیشتر از برآوردهای موسساتی چون آژانس بین‌المللی انرژی و اداره اطلاعات انرژی آمریکا باشد؛ چراکه IEA و EIA هر دو سازمان‌های انرژی کشورهای مصرف‌کننده نفت هستند و همواره سعی می‌کنند بالاترین برآورد خود از تقاضا برای نفت را گزارش کنند تا اوپک را به افزایش تولید ترغیب کنند، به این وسیله امنیت عرضه نفت را تضمین و مانع از رشد قیمت‌ها می‌شوند. در مقابل این سازمان‌ها معمولا کمترین برآوردهای خود از عرضه نفت را منتشر می‌کنند تا اوپک تشویق شود تولید خود را افزایش دهد. دکتر عسلی با اشاره به اینکه ارقام منتشر شده از سوی سازمان‌هایی مانند IEA و EIA و طبعا اوپک ارقام صرف کارشناسی نیستند، هشدار می‌دهد که ممکن است ارقام مورد علاقه کشورهای بانفوذ در این سازمان‌ها از طرق مختلف در برآوردها منعکس شده باشد.
