اروپا چگونه می‌تواند از بروز بحران در روابطش با ایران جلوگیری کند؟
در چند هفته اخیر، چند مقام و هیئت اروپایی به ایران سفر کردند، یک وبگاه تحلیلی طی یادداشتی به قلم الدار ممدوف، چالش‌های روابط ایران و اتحادیه اروپا را مورد بررسی قرار داد.
به گزارش لوبلاگ، در اواخر ماه نوامبر، هیئتی از قانونگذاران بلندپایه اروپایی به ایران سفر کردند. رئیس این هیئت جانوس لواندوفسکی، نماینده بزرگترین بلوک سیاسی در پارلمان اروپا، بود. این هیئت شامل حامیان قدیمی تعامل با ایران، همچون سیاستمدار اتریشی، ژوزف وادینهولزر، نایب رئیس دومین فراکسیون بزرگ پارلمان اروپا، یعنی سوسیال دموکرات، می‌شد.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از فرارو، این سفر در بحبوحه تحولات منطقه‌ای، برای سنجش اوضاع صورت گرفت. این حقیقت که این هیئت چند جلسه بلندپایه با مقامات ایرانی از جمله، محمد جواد ظریف، عبدالرضا رحمانی فضلی و علی لاریجانی برگزار کرد، نیاز دو طرف برای تحکیم روابط را نشان داد.
هیئت پارلمان اروپا، درک فزاینده طرف ایرانی از ماهیت چندلایه‌ای سیاست خارجی اتحادیه اروپا، را مورد توجه قرار داد. ایران آشکارا از تلاش‌های اتحادیه اروپا به عنوان یک نهاد و خصوصا تلاش‌های فدریکا موگرینی، نماینده عالی سیاست خارجی این اتحادیه برای محافظت از توافق هسته‌ای قدردانی می‌کند. با این حال، نگرش انتقادی بیشتری درباره نقشی که سه کشور بزرگ اتحادیه اروپا - فرانسه، بریتانیا و آلمان - بازی می‌کنند، وجود دارد.
پیشنهاد ایمانوئیل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه، مبنی بر اینکه برنامه موشک بالستیکی ایران بایستی موضوع بزرگ مذاکره بعدی باشد، خشم قابل توجهی را موجب شده است. این اقدام به طور گسترده به عنوان یک پیشنهاد مقابل برای نگه داشتن آمریکا در برجام تعبیر شد.
منافع بدست آمده از اجرای برجام؛ به سیاست‌های ایران در سایر حوزه‌ها مشروط نشده بود. بلکه پس از برجام، فقط تحریم‌های مرتبط با هسته‌ای برداشته شد نه آن تحریم‌هایی که با "حمایت از تروریسم یا نقض حقوق بشر" مرتبط است.
این حقیقت که آمریکا به عنوان ناقض روح و متن برجام دیده می‌شود، به طور فزاینده باعث می‌شود که این توافق طبق آنچه که یکی از مخاطبان این هیئت گفته به یک "سمبل امکان‌ناپذیری اعتماد به جامعه بین المللی" تبدیل شود. شاید این واکنش اغراق‌آمیز باشد، زیرا همه امضاکنندگان دیگر، برجام به آن پای‌بند هستند. با این حال، این واکنش، مزایایی که ممکن است ایران از مذاکره درباره سایر مسائل از جمله موشک‌ها، بدست بیاورد را کاهش می‌دهد.
دلیل دیگری که چرا ایران برای بحث بر سر برنامه موشکی آمادگی ندارد، این است که این کشور، موشک‌ها را یک مسئله مهم دفاع ملی می‌داند. آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظم ایران، برد حداکثر موشک‌ها را در ۲۰۰۰ کیلومتر قرار داده است. این میزان برد، تمام دشمنان ایران در منطقه از جمله پایگاه‌های آمریکایی، را پوشش می‌دهد. اما اروپا و آمریکا را پوشش نمی‌دهد. ایران اروپا را به عنوان یک تهدید نمی‌بیند.
با این وجود، مسائل منطقه‌ای در حال تکامل، ممکن است این گمان را به چالش بکشد:
اول: یک نوع جنگ‌طلبی و تمایل جدید سعودی برای به چالش کشیدن ایران در همه جا وجود دارد. حتی در جاهایی مانند یمن که نقش ایران در آن نسبتا کم است.
دوم: اتحاد بین محمد بن سلمان عربستان و محمد بن زاید امارات، به عنوان اتحادی که خطر را مضاعف می‌کند، تلقی می‌شود. ریاض و ابوظبی درباره نقش ایران در منطقه دیدگاه سرسختانه مشترکی دارند.
سوم: یک احساس متمایز وجود دارد مبنی بر اینکه دولت ترامپ با نادیده گرفتن نصیحت مقامات امنیت ملی - با وجود اینکه به هیچ وجه موضع دوستانه‌ای نسبت به ایران ندارند - "سیاست‌های بی‌پروای" محمد بن سلمان و محمد بن زاید را تشویق می‌کند. سیاست‌هایی که خطر "شعله‌ور کردن منطقه" را به همراه دارد.
با توجه به این زمینه، ایرانیان نه تنها مایل به امتیازدهی در حوزه موشک‌ها نیستند بلکه غرب و از جمله اتحادیه اروپا را به دلیل فروش گسترده اسلحه به عربستان و امارات، به عنوان عامل تضعیف امنیت‌شان می‌بینند.
یک گزینه زمانبر برای کسب امتیاز از طریق تحریم‌ها وجود دارد. در حقیقت، ماکرون و سخنگویانش به این امکان اشاره کردند. اما اگر برجام یک چیز به ما یاد داده است، آن، این است که محتمل‌ترین پاسخ ایران این خواهد بود که تحت فشار تحریم‌ها تسلیم نشود. بلکه پیشرفت فنی را تا نقطه‌ای تسریع کند که در زمان امتیازدهی نهایی، از موضع خیلی قوی‌تر مذاکره کند.
برای نمونه، اکنون ظرفیتی برای افزایش برد موشک‌ها به بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر برای پوشش دادن بخش‌هایی از اروپا وجود دارد.
اگر چه چنین اقدامی احتمالا یک بحران جدید بین ایران و اروپا را بوجود خواهد آورد، با این حال، نیاز به داشتن روابط خوب با اروپا، ایرانیان را از اتخاذ تصمیماتی که آن‌ها را برای دفاع از خودشان حیاتی می‌دانند، منع نخواهد کرد.
در نهایت، ایرانیان با مقابله با یک آرایش قوای قدرتمند علیه‌شان ناآشنا نیستند: هنوز تجربه تهاجم صدام حسین عمیقا در طرز فکرشان نفوذ دارد. اگر آن‌ها احساس کنند که امنیت‌شان به خطر افتاده است، از دولت‌شان حمایت خواهند کرد.
یک راه برای اجتناب از این بحران وجود دارد. پارلمان اروپا، از موگرینی خواسته که یک ابتکار عملی برای متوقف ساختن فروش سلاح از اتحادیه اروپا به عربستان، به راه بیندازد. دلیل فوری چنین اقدامی، نقض قوانین بین المللی انسانی در یمن توسط ائتلاف به رهبری عربستان است. پیش‌تر، رهبران چهار گروه لیبران ترقی‌خواه در اتحادیه اروپا از موگرینی خواسته‌اند همان کار را انجام دهد.
اتحادیه اروپا هنوز، می‌تواند برای کاستن از تنش‌ها و اعتمادسازی، از روابطش با همه بازیگران بهره ببرد. با توجه به زیان عظیم در اعتبار آمریکا در دوره ترامپ، اروپا می‌تواند نقشِ شخصِ بزرگِ اتاق را بازی کند. فهم و احساس کردن تهدیدهای متعلق به همه طرف‌ها، پیش‌شرط ضروری چنین نقشی است. از این لحاظ، سفر هیئت پارلمان اروپا (به ایران)، یک گام مفید در راستای ایجاد چنین فهمی بود.
