مچ گیری با حساب اقماری

به گزارش اقتصادآنلاین، قانون نوشت: روحانی چهار سال قبل در مصاحبه‌ای گفته بود«اگر تنها 10 میلیون گردشگر وارد کشور شوند، بیش از 13.3 میلیارد دلار درآمد ارزی و چهار میلیون اشتغال درست می‌شود؛ یعنی با حرکتی صحیح در یک مساله اقتصادی و اجتماعی می‌توانیم بیکاری را حل کنیم». به بهار پنجم دولت روحانی نزدیک می‌شویم اما خبری از 10 میلیون گردشگری که رییس جمهور در انتخابات وعده آن را داده بود، نیست. گردشگری بیشتر به شعاری برای مانورهای انتخاباتی و سیاسی مسئولان تبدیل شده‌ است؛ صنعتی که پس از انتخابات به وادی فراموشی سپرده می‌شود.

گردشگری، چهارمین صنعت دنیاست که چرخ اقتصادی بسیاری از کشورهای جهان را به‌حرکت درآورده اما در ایران، ماجرا بسیار متفاوت است. ایران باوجود اینکه به سرزمینی چهارفصل معروف است و در هر گوشه از خاک این کشور، طبیعتی بکر و بی‌نظیر‌و آثار باستانی چند هزار ساله قرار دارد، در جذب گردشگر خارجی با رشد منفی مواجه است.

در روزگاری که خزانه‌ دولت به‌دلیل کاهش بی‌سابقه قیمت نفت خالی است، گردشگری می‌تواند راه نجات کشور باشد. شاید به‌جرات می‌توان گفت گام نخست در توسعه صنعت گردشگری کشور، تحقق رویای دیرینه حساب‌ اقماری است. رویایی که تاکنون هیچ دولتی قدمی برای تحقق آن برنداشته و تنها درحد شعار باقی‌مانده است.

آرزوی دیرینه حساب اقماری

تحقق حساب اقماری گردشگری «TSA» ازجمله آرزوهای دیرین سازمان جهانی جهانگردی «UNWTO» است؛ چراکه در آمار «حساب ملی» به طور معمول، هزینه‌های سیال مثل همه آمارهای مالی گردشگری و گردشگران به تفکیک روشن نیست. از این رو UNWTO برای آنکه نقش گردشگری در چرخه اقتصاد و گردش مالی هر کشور تفکیک و روشن شود، در نشست سال 2001 کانادا، پیشنهاد داد تا همه کشورها در صدد به وجود آوردن حساب‌های اقماری گردشگری برآیند.

باید توجه داشت سرمایه در گردش صنعت گردشگری، ملموس‌تر از سایر صنایع است. راهکار مشخص کردن این مهم نیز فعال ساختن حساب‌های اقماری گردشگری است. با حساب‌های اقماری می‌توان نمایندگان و وزرا را نسبت به تاثیر عمیق اقتصاد گردشگری توجیه کرد. درواقع حساب‌های اقماری به آن معناست که بدانیم گردشگران ورودی و خروجی چه تاثیری در بخش‌های مختلف کشور دارند. با داشتن حساب اقماری گردشگری، آمار دقیق گردشگران ورودی و خروجی با شاخص و استانداردهای جهانی مشخص می‌شود و مرجع آماری، مرکز آمار با شاخص‌های علمی خواهد بود.پس از آنکه سازمان جهانی جهانگردی در سال 2001، بر توجه به حساب‌های اقماری گردشگری تاکید کرد، نتایج اولیه حساب‌های اقماری گردشگری توسط کشور کانادا اعلام شد و کشورهایی نظیر فرانسه، مکزیک، نروژ، نیوزیلند،سنگاپور، سوئد، لهستان و ایالات‌متحده آمریکا در جهت بهره‌گیری از این حساب‌ها برآمدند. بین سال‌های 2001 تا 2007،تعدادکشورهای دارای حساب‌های اقماری گردشگری از 44 به70 کشور افزایش یافت.

خبری از حساب اقماری نیست!

درحال حاضر، بیش از 16 سال از توجه کشورهای پیشرو در حوزه گردشگری به حساب‌های اقماری گردشگری می‌گذرد و با وجود آنکه در ایران پس از تدوین «طرح جامع مدیریت و توسعه گردشگری»، حساب‌‌های اقماری گردشگری به‌عنوان ابزاری کارآمد برای سنجش وضعیت گردشگری کشور و پایه‌ای برای تصمیم‌گیری در این حوزه مطرح شد و سازمان جهانی گردشگری نیز کمک‌‌های فنی خود را از طریق دفتر عمران سازمان ملل برای ایجاد حساب اقماری گردشگری به‌عنوان بخشی از برنامه ملی توسعه گردشگری ارائه کرد اما همچنان ایران، فاقد حساب‌های اقماری گردشگری‌بوده و این امر محقق نشده ‌است. البته در سال 87 کمیته آمار سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، شورای‌عالی راهبردی حساب‌های اقماری گردشگری متشکل از نمایندگان نهادهایی نظیر مرکز آمار ایران، نیروی انتظامی، وزارت خارجه و بانک مرکزی، راه‌اندازی شد اما درعمل، این ابزار به کار گرفته نشد.

فرصت‌سوزی در سایه نبود حساب اقماری

نباید فراموش کرد که با نداشتن حساب اقماری گردشگری، مصرف گردشگری نسبت به مصرف کل کشور، مشخص نخواهد شد. درواقع کسی به طور دقیق نمی‌تواند بگوید هر گردشگر در هر مقصد، چه میزان درآمد و چه تعداد شغل می‌تواند ایجاد کند. در واقع نه تنها از فرصت‌ها بی خبر می‌مانیم بلکه به جای فرصت سازی، فرصت سوزی می‌کنیم.

بدون حساب اقماری درجا می‌زنیم

زهرا احمدی پور، رییس سابق سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری نیز در سخنرانی مراسم تودیع خود درباره حساب‌های اقماری اینچنین بیان کرد:« در فقدان حساب اقماری گردشگری، نه می‌توان وضعیت موجود را تحلیل کرد و نه قادر خواهیم بود تا نگاهی آینده‌نگرانه به این صنعت داشته باشیم. این را علم به ما می‌گوید. بحث بر سر خرد و رویکرد علمی است. اجرای حساب اقماری گردشگری چون کاری بین‌بخشی است، در آخرین جلسه شورای عالی میراث این موضوع طرح شد که خوشبختانه با نگاه علمی و کارشناسی دکتر جهانگیری، این امر مصوب شده و امیدوارم این موضوع به‌سرعت عملیاتی شود».

حساب‌های اقماری گردشگری به نوعی ابزار تقنینی و نظارتی مجلس شورای اسلامی در حوزه گردشگری نیز به شمار می‌آیند، در این راستا مکلف ساختن قانونی دستگاه‌های ذی‌ربط به منظور استقرار حساب‌های اقماری گردشگری و نظارت دقیق بر آن، ضروری به نظر می‌رسد.

با رفتن احمدی‌‌پور، حساب اقماری بر باد رفت

با این وجود، خرداد سال جاری بود که خبرها از تصمیم شورای عالی میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، برای ایجاد نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری در کشور حکایت داشتند. چنانکه تدوین و اجرای نظام جامع آماری و حساب‌های اقماری گردشگری به عنوان یکی از مصوبات پیشنهادی در این شورا مطرح شد که پس از بحث،بررسی و ارائه گزارش توجیهی، مقرر شد مرکز آمار ایران با محوریت سازمان میراث فرهنگی و با همکاری دستگاه‌های مرتبط، نسبت به استقرار و اجرای نظام آماری و حساب‌های اقماری گردشگری تا پایان سال 97 اقدام کرده و سازمان برنامه و بودجه نیز، اعتبار مورد نیاز این طرح را تامین کند.

اما از آنجایی‌که این مصوبه در زمان ریاست زهرااحمدی‌پور اعلام شد، با برکناری او از معاونت ریاست جمهوری و معرفی علی اصغر مونسان به‌عنوان رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دوباره تحقق این مهم دستخوش تغییر مدیریت شد.

حساب اقماری، نیازمند همکاری همه‌جانبه

محسن قربانی،کارشناس گردشگری درباره حساب‌های اقماری گفت: « مرکز ملی آمار ایران، سازمان مدیریت و برنامه ریزی و سازمان میراث و گردشگری، به عنوان متولی حساب‌های اقماری گردشگری در این امر سهیم هستند. از این رو نیاز است تا پایان سال 96، رهیافت و خروجی از بحث حساب‌های اقماری داشته باشند تا بتوانند اعلام کنند نخستین خروجی با احتساب حساب‌های اقماری گردشگری در سال 96 چگونه بوده ‌است. این درحالی است که سه ماه تا پایان سال باقی مانده و امید است تا مسئولان بتوانند خروجی حداقلی از حساب‌های اقماری گردشگری داشته باشند».

این مدرس دانشگاه با اشاره به‌آنکه سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمانی فرابخشی است، تصریح کرد: « اگر سازمان‌ها و ارگان‌های ذی‌ربط با این سازمان همکاری نداشته باشند،این سازمان نمی‌تواند به توفیق مورد نظر دست یابد. اگر همکاری‌های لازم انجام شود، امید است تا پایان سال 97، حساب‌های اقماری گردشگری را عملیاتی کنیم».

توقف کارگروه در مدیریت مونسان

هرچند در زمان احمدی پور، کارگروهی برای رسیدگی به امور حساب‌های اقماری گردشگری ایجاد شد اما در مدیریت جدید، فعالیت این کارگروه متوقف شده ‌است و بعد از حدود چهار ماه از معرفی رییس جدید، همچنان شاهد تغییر مدیران، معاونان‌و ... در سازمان میراث و گردشگری هستیم و سایر امور به فراموشی سپرده شده‌اند.

رییس سابق هماهنگی امور استان‌ها و بازرسی سازمان میراث و گردشگری معتقد است:« شاید به جرات بتوان گفت تغییر مدیران، یکی از مهم‌ترین مسائلی بوده که تاکنون مانع تحقق حساب‌های اقماری گردشگری در کشور شده ‌است؛ چنانکه در چهار سال گذشته، شاهد حضور چهار رییس در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بودیم. مدیرانی که نیاز به‌زمان داشتند تا به امور مشرف شوند. این مهم درخصوص مونسان نیز صدق می‌کند.

او تا بتواند به امور سازمان میراث و گردشگری اشراف پیدا کند، زمان‌می‌برد وبه‌طورحتم در این زمان نمی‌تواند به کار، کارگروه‌های تخصصی مانند حساب‌های اقماری رسیدگی کند.

درعین حال نیاز است تا مشاوران بر اهمیت رسیدگی به حساب‌های اقماری تاکید داشته باشند. کاری که به نظر می‌رسد، مورد غفلت قرار گرفته ‌است. البته این موضوع برای یک تا دو ماه آینده از سوی رییس سازمان میراث و گردشگری قابل پیگیری خواهد بود. بهتر است آمار درست را اعلام کنیم».

سازمانی سیاسی برای میراث و گردشگری

قربانی یادآور شد: « البته با توجه به فرابخشی‌بودن سازمان میراث و گردشگری و پرداختن به حساب‌های اقماری گردشگری، با مقاومت‌هایی از سوی سایر سازمان‌ها و دستگاه‌ها نیز روبه‌رو هستیم. عدم ثبات مدیریت‌ در سازمان‌های مختلف نیز مزید بر علت است.

نباید فراموش کرد که سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، سازمانی تخصصی بوده و نیاز است تا مدیری متخصص در رأس آن فعال باشد. در کشورهای پیشرفته، سازمان میراث و گردشگری، به عنوان پستی سیاسی در نظر گرفته نمی‌شود؛ این درحالی است که در ایران، این سازمان سیاسی است».

رییس سابق حوزه معاون توسعه مدیریت سازمان میراث و گردشگری اذعان داشت: «بهتر است مسئولان بر این مهم تاکید داشته باشند که سازمان میراث و گردشگر، سازمانی فرهنگی است، نه سیاسی و قرار است در امور فرهنگی فعالیت داشته و تاثیرگذار باشد».

روش‌های جدید برای آمار!

تمام این موضوعات درحالی مطرح می‌شود که محمد محب خدایی، معاون گردشگری در روز تودیعش درباره‌ پیگیری حساب اقماری گردشگری به یکی از رسانه‌ها گفته بود: «ممکن است روش‌های جدیدی را استفاده کنیم که کار تسریع شود. ما هیچی را از صفر شروع نمی‌کنیم. زمانی نیز که در کیش بودیم، آمار‌ها را از سال‌های قبل استخراج کرده و در منحنی‌ها قرار دادیم تا علت افت و خیز‌ها را به‌دست آوریم و بر آن اساس، رویه‌ای را در نظر گرفتیم».

با گذشت حدود سه ماه از حضور محب خدایی در معاونت گردشگری و منتشر نشدن اخباری مبنی بر توجه به حساب‌های اقماری گردشگری، آنچه از صحبت‌های معاون گردشگری تعبیر می‌شود، این‌ است که مسئولان فعلی نیز، قصدی برای پرداختن به این مهم ندارند و همچون مدیران گذشته قرار است آمارها را به روش‌های گوناگون از نفر – سفر گرفته تا نفر – شب – اقامت و ... ارائه دهند. آیا مدیران فعلی سازمان نیز با وجود وعده‌هایی که حسن روحانی برای رای آوردن خود در انتخابات ریاست جمهوری اعلام کرده ‌بود، قرار است رویه مدیران زمان محمود احمدی‌نژاد را در پی گیرند و به ارائه آمارهای درست در حوزه گردشگری بی اعتنا باشند؟