خانه‌های پوشالی در هیرکانی

حال ناخوش هیرکانی

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون، براساس آمار، سالانه 50 هزار هکتار از رویشگاه‌های جنگلی کشور در حال نابودی است و از 6.5 میلیون هکتار جنگل‌های هیرکانی در شمال ایران در نیم قرن گذشته، 1.9دهم میلیون هکتار باقی مانده است. جنگل‌خواری، بلای جان هیرکانی شده است. بخش‌هایی از جنگل توسط سوداگران ساخت و ساز تغییرکاربری داده شده و پس از آن تبدیل به ویلاهایی مجلل و لوکس می‌شوند. ویلاهایی که به‌بهای نابودی قدیمی‌ترین رویشگاه کره زمین ساخته می‌شوند. کمپین‌های بسیاری برای نجات هیرکانی شکل گرفته که مهم‌ترین شعار آن‌ها، «من در جنگل خانه نمی‌خواهم» بوده است. دغدغه ویلاسازی در هیرکانی درحال حاضر به مطالبه‌ای ملی تبدیل شده و تنها دغدغه دوستداران محیط زیست شمال کشور نیست. یکی دیگر از مشکلات هیرکانی، مافیای قاچاق چوب جنگل است؛مافیایی که بی‌رحمانه بر پیکر هیرکانی تاخته و جان آن را به لب رسانده‌اند.

جاده بلای جان جنگل«ابر»

«ابر» مهم‌‌ترین جنگل هیرکانی است. اهمیت جنگل ابر، از‌ آنجا می آید که قسمتی از جنگل‌های باستانی هیرکانی و گیاهان دارویی آن کم نظیر است ؛ همچنین جنگل ابر، یکی از دست نخورده‌ترین جنگل‌های ایران محسوب‌می‌شود که در ادامه جنگل‌های سرسبز شمال ایران است.این جنگل در 45 کیلومتری شمال شاهرود در استان سمنان و در مسیر جاده شاهرود به علی آباد، در پشت روستای ابر قرار دارد. از این رو نام این جنگل را «ابر» گذاشته‌اند که در منطقه‌ای قرار دارد که از ضخامت کوه‌های البرز کاسته می‌شود و ابرهای گرفتار در پشت این دیواره از لابه لای دره‌ها به سمت جنوب سرازیر می‌شوند. به همین دلیل از بعدازظهر تا نیمه‌های شب با سرد شدن هوا چنان می‌نماید که جنگل روی ابرها سوار شده است. ابرها آن‌قدر به درخت‌ها نزدیکند که به‌نظر می‌رسد می‌توان در میان ابرها گشت و گذار کرد و به‌باور بسیاری از گردشگران، یکی از زیباترین چشم اندازهای طبیعت ایران محسوب می‌شود. ارتفاع زیاد جنگل ابر از سطح دریا، پایین بودن دما در فصل گرما و وجود چشمه سارهای فراوان و پوشش جنگلی متنوع از شاخصه‌های این جنگل است. از گیاهان درختی جنگل ابر می‌توان بلوط، ممرز افرا، شیردار، توسکا، آزاد داغداغان و از گیاهان مرتعی گونه های کلاه میر حسن، چوبک، اسپرس، دم روباهی، آویشن و شبدر را نام برد. این منطقه از معدود مناطقی است که رشته کوه البرز در این ناحیه به حداقل عرضی خود رسیده و از یک شاخه اصلی تشکیل شده است.از جانوران این منطقه نیز می‌توان به خرس قهوه‌ای، گرگ، پلنگ، خوک وحشی، شغال، روباه، خرگوش، کل و بز، شوکا، و از پرندگان کبک، کبوتر جنگلی، بلدرچین، عقاب جنگلی، کرکس، شاهین، فاخته‌و قرقاول را نام برد.

جنگل «ابر» در سال‌های اخیر با مشکلات بسیاری دست‌و پنجه نرم کرده است. یکی از مشکلاتی که اعتراضات فراوان فعالان و کارشناسان محیط زیست را درپی داشت، احداث جاده علی‌آباد به ابر در شاهرود بود. 150 نماینده مجلس پیشین از روحانی در نامه‌ای، تسریع در احداث این جاده را خواستار شدند. آن سوی ماجرا،فعالان محیط‌زیست‌به‌عنوان مخالفان این طرح، بیان می‌کردند در این منطقه چقدر جاده نیاز داریم که برای احداث آن، یک قطعه از مرز اکولوژیک را بشکافیم و جاده بسازیم. این طرح همچنان حاشیه‌های فراوانی دارد. مهم‌ترین مشکلات جنگل‌های هیرکانی، طرح‌های جنگل‌داری، هجوم مردم برای خانه‌سازی، ویلاسازی، دامداری و نواحی صنعتی و ... است.

هیرکانی ثبت یونسکو می‌شود

در سال 85 جمهوری آذربایجان درخواستی را مبنی بر ثبت جهانی جنگل‌های خزری-هیرکانی به یونسکو ارائه کرد. با بررسی کارشناسان این سازمان، اعلام شد به‌دلیل اینکه سهم جمهوری آذربایجان تنها ۲۰ هزار هکتار در مقابل سهم دو‌میلیون هکتاری ایران از این جنگل متعلق به دوره ژوراسیک است، ثبت جهانی این اثر به تنهایی به‌نام آذربایجان ممکن نیست. با مطرح شدن این موضوع، ایران نیز خواهان ثبت جهانی هیرکانی شد و درخواست ثبت جهانی این جنگل به صورت مشترک از سوی ایران و آذربایجان مطرح شده است. سهم ایران از جنگل هیرکانی بیش از دومیلیون هکتار و سهم کشور آذربایجان، 20هزار هکتار است و کارشناسان بر این باورند‌ که این جنگل‌ها می‌توانند به‌عنوان موزه طبیعی مورد استفاده قرار‌ گیرند. جنگل‌های هیرکانی با قدمت زمین شناسی بیش از ۴۰ میلیون سال، ارزش دیرین شناسی درختان با بیش از یک میلیون سال، تنوع زیستی بسیار بالای گیاهی و جانوری و زیبا شناختی، در واقع به عنوان یک فسیل زنده منحصر به‌فرد در جهان مطرح است. به‌گفته برخی مسئولان سازمان محیط‌زیست، ایران در نظر دارد بخش‌های واجد شرایط از این جنگل‌ها شامل ۹ تا ۱۰ سایت را به‌منظور میراث طبیعی جهانی در یونسکو به ثبت برساند.

جواهری به‌نام هیرکانی

جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور در طول ساحل جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته کوه‌های البرز واقع شده است. این جنگل‌های کهنسال پهن برگ، شامل اراضی پست و کوهستانی با مساحتی بالغ بر ۱/۹۴ میلیون هکتار هستند که جوامع بی‌همتا و متنوع از گونه‌های‌گیاهی بومی و در معرض تهدید را در خود جای داده‌اند. همچنین بخشی از هیرکانی در جمهوری آذربایجان قرار گرفته و تا استان گلستان امتداد دارد. هیرکان یا وَرکان (وَرکانه)، بنا بر توضیح دایره‌المعارف فارسی، صورتِ فارسیِ نام یونانی باستانِ گرگان یا جُرجان است که در زمان باستان، محل زندگی قومی به همین نام در استان گلستان امروزی و نواحی اطراف آن بود و از مکان‌های اصلی اقامت پارت‌ها بعد از ورود به سرزمین ‌ایران محسوب می‌شد.منطقه هیرکانی در اوج گسترش، علاوه‌بر استان گلستان کنونی، استان‌های گیلان و مازندران و بخش‌هایی از جمهوری ترکمنستان را نیز شامل می‌شد.نام این قوم، جدا از سرزمین مذکور، به دریای کاسپین (دریای خزر) نیز اطلاق می‌شد و یکی از نام‌های آن، دریای هیرکان یا دریای وَرکانه بود. جنگل‌های این منطقه نیز به همین دلیل در متون علمی به‌نام جنگل‌های هیرکانی و گاه جنگل‌های خزری یا کاسپین (Caspian Forest) نام‌گذاری شده است.