۷ مولفه استراتژیک رشد ریلی در خاورمیانه
خاورمیانه ترکیبی از جنوب غربی آسیا و شمال شرقی آفریقا است که به سه قاره آسیا، آفریقا و اروپا متصل می‌شود. راه‌آهن خاورمیانه در طرح اقدامی استراتژیک که برای سال‌های ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰ در نظر گرفته شده، اهدافی را در نظر دارد.
مسوول این طرح اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن است و در این منطقه شامل خطوط ریلی از ترکیه، ایران، عربستان سعودی، اردن، عراق، قطر، عمان، امارات متحده عربی، سوریه و افغانستان می‌شود. دفتر منطقه‌ای اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن برای خاورمیانه نیز در تهران قرار دارد. اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن در گزارشی به بررسی وضعیت ریلی در منطقه پرداخته و هدف از این طرح اقدام استراتژیک را حرکت به سوی یک سیستم یکپارچه و رقابتی ریلی در خاورمیانه می‌داند. این اتحادیه اولویت‌ها و خط‌مشی‌هایی نیز در این باره تدوین کرده است که بر آینده آن اثرگذارند.
دورنمای اقتصادی و جمعیتی منطقه
خاورمیانه زادگاه یکی از تمدن‌های اولیه در جهان است. از نیمه دوم قرن بیستم این منطقه به کانون توجه جهانی بدل شد و شاید بتوان آن را حساس‌ترین منطقه جهان از نظر استراتژی، اقتصاد، سیاست و فرهنگ دانست. منابع عظیم معدنی، شیمیایی و فرآورده‌های حیوانی، پارچه، انواع فلزات و مصنوعات مختلف و بسیاری موارد دیگرهمگی منجر به این شده‌اند که اقتصاد منطقه خاورمیانه نیاز به حمل‌ونقل داشته باشد و نیاز به آن به‌ویژه صنعت ریلی به عنوان یکی از مقرون به صرفه‌ترین، موثرترین و کم‌هزینه‌ترین حالت‌های حمل‌ونقل، شدیدا احساس شود. به گزارش دنیای اقتصاد، هدف اصلی از داشتن طرحی استراتژیک برای صنعت ریلی خاورمیانه این است که سیاستی برای توسعه کوتاه‌مدت و بلندمدت شبکه‌های حمل‌ونقل ریلی در این ناحیه فراهم کند و در کنار آن ارتباط با آسیا و اروپا را برای این منطقه بهبود ببخشد. این امر منجر به تسهیل حمل‌ونقل خواهد شد و سهم منطقه را از بازار تجارت بیشتر خواهد کرد که خود منجر به رشد اقتصادی و فراگیری اجتماعی در کشورهای خاورمیانه می‌شود. هدف از این اقدام برآورده ساختن نیازهای بخش ریلی در خاورمیانه و به وجود آوردن یک شبکه پیچیده نیز هست که به رقابت‌پذیری در حمل‌ونقل ریلی مسافر و بار خواهد انجامید و این صنعت را به یکی از بهترین حالت‌های حمل‌ونقل برای مشتریان خاورمیانه‌ای بدل خواهد کرد. اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن در خاورمیانه نیز قصد دارد پتانسیل‌های حمل‌ونقل ریلی را در کشورهای خاورمیانه شناسایی کرده و آنها را به پایداری برساند و نیز آینده‌ای قابل اطمینان و کارآمد برای بخش ریلی شکل بدهد. برای دستیابی به این هدف، اولویت‌هایی برای کشورهای عضو که درگیر توسعه حمل‌ونقل ریلی هستند، به همراه برخی خط‌مشی‌ها ارائه شده است. در ادامه به اولویت‌های منطقه در مورد صنعت ریلی می‌پردازیم.
زیرساخت‌های ریلی
خاورمیانه اولویت‌های خود را در برخی از اصول اساسی قرار داده است: زیرساخت‌های ریلی، بهبود فناوری، ارتقای حمل‌ونقل ریلی، همکاری با سازمان‌های بین‌المللی، محیط‌زیست، آموزش و توسعه عضویت. زیرساخت‌های ریلی یکی از مهم‌ترین و ضروری‌ترین موارد حمل‌ونقل ریلی است. به این ترتیب، ارتباطات ریلی یکپارچه در درون کشورها، همگام با کریدورهای ترانزیت منطقه‌ای از طریق به هم متصل شدن خطوط ریلی و نصب تجهیزات فیزیکی و تسهیلات دیگر امکان‌پذیر می‌شوند. بنابراین، ساخت زیرساخت‌های ریلی و بهبود آنها برای توسعه رقابت مسیرها و کریدورهای ریلی حیاتی بوده و باید کریدورهای بین‌المللی را عملیاتی کنند. زیرساخت یکی از سرمایه‌برترین بخش‌های صنعت ریلی است که نیازمند حمایت مالی بی‌وقفه است. بنابراین، حمایت از این بخش، به‌خصوص در خاورمیانه عمدتا وابسته به حکومت‌ها و تصمیماتشان است. با این حال توسعه صنعت ریلی و زیرساخت‌های آن می‌تواند برای اقتصاد این کشورها درآمدزایی زیادی کند. بنابراین تکمیل خطوط ریلی و افزایش تجهیزات مورد نیاز اهمیتی اساسی برای توسعه حمل‌ونقل ریلی دارند.
بهبود فناوری
حمل‌ونقل ریلی به‌طور فزاینده‌ای در حال تجربه نوآوری‌ها و بهبودهای فنی است. اخیرا سرعت ناوگان‌های سفر افزایش یافته و بهبود قابل توجهی در تجهیزات ریلی مشاهده شده است و افزون بر این موارد می‌توان گفت که ایمنی بیشتری نیز در صنعت ریلی به وجود آمده است. فناوری‌های جدید تمرکز خود را بر انرژی‌های پاک قرار داده و اولویت حمایت از محیط‌زیست را در پیش گرفته‌اند. گسترش این فناوری‌ها همچنین موجب می‌شوند هزینه‌های سنگین فناوری‌هایی که در آغاز راه هستند، کاهش پیدا کند. بخش ریلی با استفاده از فناوری‌های نوین و سود بردن از آن اکنون امکان آن را دارد که با حمل‌ونقل جاده‌ای رقابت کند و سهمی از بازار آن را نیز به دست آورد.
ارتقای حمل‌ونقل ریلی
معمولا حجم عظیمی از بار توسط راه‌آهن، بزرگراه‌ها و راه‌های آبی منتقل می‌شوند. برخی بارها نظیر مواد معدنی به‌طور سنتی از طریق ریلی منتقل می‌شوند اما با این وجود پیش‌بینی می‌شود که نیازهای آینده بازار موجب جذب بار و مسافر بیشتری به این بخش خواهد شد. کشورهای خاورمیانه نیز در این راستا قصد دارند افزایش حمل‌ونقل ریلی را در نظر بگیرند.
همکاری با سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای
در دوره باز شدن همکاری‌های بین‌المللی و منطقه‌ای ریلی عمدتا روش‌ها، استانداردها، قواعد و مقرراتی مربوط به حمایت از صنعت ریلی لحاظ می‌شوند تا به این صنعت کمک کنند. آنها به مشکلات و مسائل این صنعت رسیدگی کرده و منابع مهم توسعه و گسترش آن را در نظر می‌گیرند. در خاورمیانه نیز اعضای اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن قصد دارند همکاری‌های خود را با این سازمان افزایش دهند تا به اهدافشان دست پیدا کنند.
محیط‌زیست
حمل‌ونقل یکی از مهم‌ترین مصرف‌کننده‌های انرژی و به‌خصوص فرآورده‌های نفتی محسوب می‌شود که در آلودگی هوا و گرمایش زمین نقش دارد و در نتیجه اثری مخرب بر محیط‌زیست می‌گذارد. با این حال مصرف انرژی در حالات مختلف حمل‌ونقل با هم تفاوت دارد. حمل‌ونقل هوایی و جاده‌ای سهم بزرگی از نقل و انتقال در جهان را بر عهده دارند و بر آلودگی‌های صوتی و هوا اثرگذار هستند، به همین دلیل حمل‌ونقل ریلی به عنوان یکی از روش‌های دوست‌دار محیط‌زیست توصیه می‌شود. حفظ محیط‌زیست نیز در میان اولویت‌های راه‌آهن منطقه قرار دارد.
نیاز به آموزش
آموزش و به روزرساندن دانش خدمه، مدیران و سایر کسانی که در حوزه ریلی فعالیت می‌کنند نیز باید یکی از اولویت‌های منطقه باشد. ایجاد برنامه‌های آموزشی جامع و افزایش سطح دانش در این حوزه در کنار آگاه ساختن کارکنان از وظایف و مسوولیت‌هایشان باید در دستور کار قرار بگیرد. راه‌آهن خاورمیانه نیز باید از رابطه بین دانش، مهارت و کارآیی بهره‌برداری کرده و سعی کند در این حیطه موفق شود.
توسعه عضویت
توسعه عضویت در منطقه خاورمیانه زمینه‌ای ایجاد می‌کند تا سایر کشورهای منطقه در برنامه‌ریزی و توسعه شبکه‌های ریلی خاورمیانه در کنار به اشتراک گذاشتن تجارب و عملکردها با سایر خطوط ریلی، نقش داشته باشند. شرکت اعضای بیشتر در منطقه موجب تقویت فعالیت‌های اتحادیه بین‌المللی راه‌آهن شده و کارآیی طرح‌های منطقه‌ای را افزایش می‌دهد.
