اسرار ۷گانه زلزله کرمانشاه

یافته‌های این مرکز در قالب یک گزارش جامع درحالی اسرار ۷گانه زلزله اخیر در استان کرمانشاه را آشکار می‌کند که این گزارش به مهم‌ترین پرسش‌ها و ابهامات درخصوص مکان دقیق زمین‌لرزه اصلی، عمق زمین‌لرزه، تعداد پس‌لرزه‌ها، فاصله کانون زمین‌لرزه تا پایتخت، علت خرابی‌های زیاد در یک شهرستان، معرفی گسل‌ها و تعداد آنها در منطقه‌ای که زلزله در آن روی داده و همچنین سابقه تاریخی وقوع زمین‌لرزه در این منطقه، پاسخ داده است. به گزارش دنیای اقتصاد، شبکه‌های لرزه‌نگاری وابسته به مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران ساعت ۲۱:۴۸ روز یکشنبه مورخ ۲۱/ ۰۸/ ۹۶ زمین‌لرزه‌ای را با بزرگی ۳/ ۷ ریشتر در استان کرمانشاه ثبت وتعیین مکان کردند، در این گزارش مشخصات اعلام شده از سوی ۴ مرکز لرزه‌نگاری داخلی و خارجی دیگر نیز اعلام شده است.

مرکز لرزه‌نگاری کشوری وابسته به موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران درحالی از همان دقایق اولیه بعد از وقوع رخداد زلزله در غرب کشور کانون این زمین‌لرزه را در داخل کشور، حوالی ۱۰ کیلومتری جنوب منطقه «ازگله» واقع در ۳۵کیلومتری شهرهای سرپل‌ذهاب و قصرشیرین در زون «لرزه زمین‌ساختی زاگرس» اعلام کرد که چهار مرکز لرزه‌نگاری داخلی وخارجی دیگر نیز تایید می‌کنند کانون اصلی زمین‌لرزه در همین مکان و در داخل خاک ایران بوده است؛ این در حالی است که روز بعد از وقوع این زمین‌لرزه برخی مراکز لرزه‌نگاری بین‌المللی اعلام کردند کانون این زمین‌لرزه در داخل عراق و در نزدیکی «حلبچه» بوده است.  محتوای گزارش رسمی منتشر شده از سوی موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران حاکی است، علاوه‌بر این مرکز، مراکز دیگری همچون «پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله ایران»، «مرکز علوم زمین آلمان»، «مرکز زلزله‌شناسی اروپا و مدیترانه» و «مرکز زمین‌شناسی آمریکا» در بررسی‌های تکمیلی خود کانون اصلی رخداد زمین‌لرزه اخیر را ۱۰ کیلومتری جنوب ازگله و داخل مرز کشور اعلام کرده‌اند. براساس اطلاعات منتشر شده در این گزارش، عمق این زمین‌لرزه ۳/ ۷ ریشتری بر مبنای اعلام ۵ مرکز لرزه‌نگاری داخلی و خارجی، بین ۱۸ تا ۲۵ کیلومتر گزارش شده است؛ بر این اساس، مرکز لرزه‌نگاری کشوری عمق این زمین‌لرزه را ۱/ ۱۸ کیلومتر، پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله عمق آن را ۱۸ کیلومتر، مرکز زلزله‌شناسی اروپا-مدیترانه ۲۴ کیلومتر، مرکز زمین‌شناسی آمریکا ۱۹ کیلومتر و مرکز علوم زمین آلمان ۲۵ کیلومتر گزارش کرده‌اند. در این گزارش آمده است: اکثر زمین‌لرزه‌های زاگرس در عمق کمتر از ۲۰ کیلومتر روی می‌دهند. پیش‌تر مرکز لرزه‌نگاری کشوری عمق زلزله یکشنبه شب در کانون اصلی را ۱۱ کیلومتر اعلام کرده بود.

بر مبنای این گزارش، فاصله کانون این زمین‌لرزه تا شهر تهران حدود ۵۲۱ کیلومتر بوده است؛همچنین مدل‌سازی اولیه لغزش دلالت بر حرکت لغزش از «شمال به سمت جنوب»، یعنی از محل کانون زمین‌لرزه به سمت شهر سرپل ذهاب دارد که این الگوی لغزش با خرابی زیاد مشاهده شده در شهرستان سرپل ذهاب همخوانی دارد.

در این گزارش همچنین در خصوص گسل‌های موجود در منطقه‌ای که زمین‌لرزه ۳/ ۷ ریشتری غرب کشور در آن روی داد، اعلام شده است:در بین نواحی لرزه‌خیز فلات ایران، کمربند «چین-گسل زاگرس» به‌عنوان قسمتی از کمربند کوهزایی «آلپ-هیمالیا»، یکی از جوان‌ترین و فعال‌ترین زون‌های برخوردی زمین است؛این زون فعال که مرز شمال شرقی صفحه عربستان را تشکیل می‌دهد، روی پی سنگ دگرگونی پرکامبرین قرار گرفته و جنوب غربی ایران، شمال عراق، شرق ترکیه و شمال سوریه را در بر‌می‌گیرد. گسل‌های اصلی زاگرس در منطقه وقوع زمین‌لرزه، گسل زاگرس مرتفع و گسل پیشانی(یا جبهه) کوهستان زاگرس است.

آمار زمین‌لرزه‌های ثبت شده در مرکز لرزه‌نگاری کشوری همچنین نشان می‌دهد که این زمین‌لرزه تا ساعت ۱۲ روز شنبه ۲۷ آبان‌ماه، با ۵۵۱ پس‌لرزه همراه بوده است. در این گزارش همچنین سابقه تاریخی وقوع زمین‌لرزه در این منطقه، سال ۹۵۸ میلادی به دنبال وقوع زلزله ۸/ ۶ ریشتری ذکر شده است که باعث تخریب سرپل ذهاب و کشته شدن بسیاری از افراد شد؛آخرین زمین‌لرزه تاریخی در این منطقه در سال ۱۲۲۶ میلادی با بزرگی ۵/ ۶ در امتداد گسل زاگرس مرتفع رخ داده است.

شکاف ۲ کیلومتری در سرپل ذهاب

مهدی زارع، زلزله‌شناس ایرانی در جریان تحقیقات خود درخصوص جزئیات زلزله اخیر غرب کشور، چکیده‌ای از یافته‌های خود را در اختیار روزنامه قرار داد. در گزارش این زلزله‌شناس ایرانی تصویری مربوط به «ترک کششی ناشی از زمین لغزش» در منطقه‌ای از استان کرمانشاه ناشی از زلزله یکشنبه هفته گذشته مشاهده می‌شود.

این زلزله‌شناس ایرانی درباره این تصویر اعلام کرد:این ترک کششی در ناحیه«مله کبود» در ۵ کیلومتری سرپل‌ذهاب و با طول برآوردی ۲ کیلومتر است. همچنین این شکاف ایجاد شده در سطح زمین در این منطقه، در برخی مواضع ۵ تا ۱۰ سانتی متر و در برخی دیگر تا یک متر عرض دارد؛ این درحالی است که همچنین عمق این شکاف از ۳۰ تا ۴۰ سانتی‌متر  شروع‌شده تا ۹ متر نیز می‌رسد.  زارع همچنین در توضیح مشاهدات خود از مناطق زلزله‌زده، با اشاره به اینکه هم‌اکنون و بعد از وقوع رخداد زلزله در کرمانشاه، ترکیبی از حضور مردم برای کمک‌رسانی و البته توزیع نامتوازن کمک‌ها مشاهده می‌شود، اعلام کرد: ساختار مدیریت بحران دولتی و نیروهای مردمی فعال همچنان برای رویداد زمین‌لرزه‌هایی این چنین آمادگی ندارد. هرچند نظم نیرو‌ها در روز ششم حادثه در منطقه برقرار بود اما موقعیت و ساماندهی فعالیت‌های کمپ‌های محلی لجستیک مناسب ارزیابی نمی‌‌شود.  از سوی دیگر، بهداشت‌ زلزله‌زدگان از نظر سوزاندن زباله‌ها یا دپوی آنها در کنار محله‌های اسکان اضطراری در معرض تهدید است که سلامت مردم را تهدید می‌کند. این درحالی است که استان کرمانشاه درصد بیکاری بالایی دارد. این زلزله به محل‌های کسب‌وکار آسیب جدی وارد کرده یا آنها را نابود کرده است. براین اساس، یکی از اولویت‌های جدی دعوت از کارآفرینان برای سرمایه‌گذاری در این منطقه در مرحله بازسازی و توسعه و ساماندهی کسب‌وکار است.

ماجرای نامه هشدارآمیز درباره«نما»

روز گذشته، انتشار تصویر نامه‌ای هشدارآمیز در خصوص «غیرایمن بودن نمای ساختمان‌های کرمانشاه» در فضای مجازی به یکی از داغ‌ترین موضوعات مرتبط با تخریب‌های صورت گرفته در اثر وقوع زلزله یکشنبه هفته گذشته در کرمانشاه تبدیل شد که رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمانشاه، درخصوص این نامه توضیحاتی ارائه کرد.  این نامه که در خصوص وضعیت نامناسب و تهدیدآمیز «نمای ساختمان‌های در حال ساخت»، حدود یک ماه و نیم پیش از سوی اداره کل راه و شهرسازی کرمانشاه خطاب به رئیس سازمان نظام مهندسی استان کرمانشاه نوشته شده است، دیروز به‌عنوان «نامه هشدار‌آمیز درخصوص قرار داشتن ساختمان‌های مسکن مهر در معرض خطر فروریزش نما»، در شبکه‌های مجازی و کانال‌های تلگرامی دست به دست شد.  تحقیقاتی در خصوص صحت و سقم محتوای این نامه و همچنین انتساب آن به اعلام هشدار فروریزش نما و دیواره‌های مسکن مهر قبل از وقوع زلزله حاکی است: این نامه که با شماره ۴۳۹۳۰ دوم مهرماه امسال، خطاب به رئیس سازمان نظام مهندسی کرمانشاه نوشته شده است ارتباطی به واحدهای مسکن مهر ندارد اما در عین حال مربوط به ساخت‌وسازهای فعلی استان کرمانشاه است که در ماه‌های شهریور و مهر در دست ساخت بوده‌اند.

در این نامه با اشاره به یک اشکال اساسی در نمای ساختمان‌های درحال ساخت تاکید شده است در بسیاری از این ساختمان‌ها دیوارهای پیرامونی و نما به درستی با سازه اتصال نداشته و مهار نشده‌اند که باید با توجه به آیین‌نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله (استاندارد ۲۸۰۰) و همچنین سایر دستورالعمل‌ها، قوانین و الزامات سازه‌ای، دیوارهای خارجی به گونه‌ای طراحی شوند که قادر به پذیرش نیروها و تغییر مکان نسبی ناشی از بارهای جانبی باشند و این دیوارها یا باید به صورت مستقیم توسط اعضای سازه‌ای نگهداری شده یا به وسیله اتصالات به سازه متصل شوند.

اداره راه‌وشهرسازی کرمانشاه همچنین در این نامه تاکید کرده است در صورت عدم رعایت این موارد احتمال وقوع خسارت‌های جانی و مالی به‌خصوص در هنگام وقوع زلزله زیاد است.  این نهاد در عین حال خطاب به سازمان نظام مهندسی کرمانشاه اعلام کرده است علاوه‌بر اطلاع‌رسانی به مهندسان عضو این سازمان، ضمن تاکید بر طراحی جزئیات اجرایی مهار دیوارهای پیرامونی در نقشه‌های ساختمانی، اقدامات لازم را انجام دهند و در صورت عدم اجرای ضوابط موجود در این زمینه، برای مهندسان خاطی تخلف حرفه‌ای منظور شده و مشمول برخورد قانونی می‌شوند.

علی‌اصغر همتی، رئیس سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمانشاه در خصوص این نامه  گفت: انتساب این نامه به پروژه‌های مسکن مهر را از اساس تکذیب می‌کنم؛ چراکه اولا عملیات ساخت مسکن مهر کرمانشاه در سال‌های ۸۸ و ۸۹ شروع شد و در سال‌های ۹۲ و ۹۳ نیز به اتمام رسید؛این درحالی است که این نامه در خصوص ساخت و سازهای مسکونی استان کرمانشاه است که در ماه‌های شهریور و مهرماه امسال و در زمان بازدید بازرسان نظارت عالیه، در حال ساخت بوده‌اند؛ از سوی دیگر در هیچ جای این نامه، نامی از مسکن مهر به چشم نمی‌خورد.  وی ادامه داد: این نامه مربوط به بازدیدها و گزارش‌دهی‌های ادواری بازرسان نظارت عالیه وزارت راه و شهرسازی از پروژه‌های درحال ساخت است و هم به لحاظ موضوعی و هم به لحاظ زمانی، هیچ ارتباطی به مسکن مهر ندارد. همتی ادامه داد: ادارات کل راه و شهرسازی همواره مهندسانی را برای بازدیدهای ادواری تحت‌عنوان «بازرسان نظارت عالیه» به پروژه‌های ساختمانی درحال ساخت اعزام می‌کنند و این افراد با مشاهده پروژ‌ه‌ها نواقص موجود را به سازمان نظام مهندسی به‌منظور اطلاع‌رسانی به مهندسان عضو این سازمان اعلام می‌کنند.

سازمان نظام مهندسی نیز برحسب این گزارش‌ها توصیه‌ها و هشدارهای لازم را به مهندسان عضو این سازمان اعلام می‌کند.  وی با اشاره به اینکه واحدهای مسکن مهر کرمانشاه تحت نظارت سازمان نظام مهندسی بوده و از آنجا که مطابق با ضوابط و دستورالعمل‌های موجود، سازه این ساختمان‌ها در برابر زلزله مقاومت کرده و سقف و ستون‌های این واحدها ریزش نکرده است، گفت:این اعتقاد وجود دارد که مهندسان ناظر به درستی وظایف خود را در ارتباط با این پروژه‌ها انجام داده‌اند؛هر چند در مجموع نمی‌توان وجود مهندسان ناظر متخلف در برخی پروژه‌ها را مانند سایر مشاغل انکار کرد.  همتی همچنین با اشاره به تاثیر شتاب حاصل از زلزله بر واحدهای مسکن مهر و تخریب این واحدها گفت: برآوردها حاکی است درحالی‌که مطابق با ضوابط و مقررات ساختمانی همه واحدهای مسکونی باید قادر به تحمل حداقل g ۳/ ۰ شتاب حاصل از زمین‌لرزه باشند، در جریان زلزله اخیر کرمانشاه، شتاب مبنا بیش از g ۶/ ۰ یعنی معادل g ۶۳/ ۰ بوده است؛  پیش از این برخی زلزله‌شناسان شتاب وارده را g ۲۵/ ۰ اعلام کرده بودند که این تفاوت در برآوردها نیازمند بررسی و مطالعات بیشتر از سوی زلزله‌شناسان است.