پایان اختلاف ۱۲ ساله بر سر متروی پایتخت
در جلسه مشترک دولت و مدیریت شهری پایتخت اگرچه مطالبات دو طرف از یکدیگر به نفع پایتخت مطرح شد اما با وجود ارائه پیشنهادهایی برای رفع مشکلات اصلی شهر تهران، فقط یک نتیجه جزئی در مورد مهم‌ترین مطالبه ۲۱ساله و کلیدی‌ترین چالش پایتخت در حوزه حمل و نقل عمومی به دست آمد.
در این جلسه رئیس شورای شهر تهران به‌عنوان عالی‌ترین مقام ناظر بر عملکرد مدیریت شهری پایتخت، با تاکید بر اینکه اصلاحات در تهران ماموریت مشترک دولت و مدیریت شهری است، به موضوع انتخابات پنجمین دوره شوراهای شهر و روستا اشاره کرد. محسن هاشمی رفسنجانی رئیس شورای شهر تهران عنوان کرد: نتیجه انتخابات نشان داد ماموریت دولت و شهرداری در برابر خواسته مردم شهر تهران هم‌جهت است و برای تحقق این ماموریت هم‌جهت، در حال حاضر به حرکت هم‌جهت از سوی دولت و مدیریت شهری پایتخت نیاز است. رئیس شورای شهر تهران مفهوم حرکت هم‌جهت را در قالب پنج مطالبه از دولت تشریح کرد. مطالباتی که دیروز مدیریت شهری تهران از دولت در حضور رئیس‌جمهوری مطرح کرد به حوزه‌های ترافیک و حمل و نقل عمومی، بدهی کهنه دولت به پایتخت، بافت فرسوده، آسیب‌های اجتماعی در شهر و مدیریت یکپارچه شهری مربوط می‌شود.
محسن هاشمی رفسنجانی با اشاره به دو حوزه ترافیک و طلب کهنه شهرداری از دولت اظهار کرد: دولت باید سهم خود را از هزینه‌هایی که وجود دستگاه‌های دولتی در پایتخت به شهر تهران تحمیل کرده است پرداخت کند. این هزینه‌ها خود را در ترافیک و تراکم جمعیتی روز بالا در شهر تهران نشان می‌دهد. به گزارش دنیای اقتصاد، به گفته رئیس شورای شهر تهران بخشی از مطالبات کهنه شهرداری از دولت که به حوزه توسعه حمل و نقل عمومی برای حل مشکل ترافیک مربوط می‌شود با بدهی شهرداری به بانک‌ها قابل تهاتر است.
برآوردهای اولیه نشان می‌دهد: دولت دو نوع بدهی مالی به پایتخت دارد که مجموع آنها حدود ۱۴ هزار میلیارد تومان است. نوع اول این بدهی‌ها که رقم آن حدود ۵ هزار میلیارد تومان می‌شود به‌صورت تکلیف قانونی است و قانون پرداخت آنها را برای دولت تکلیف کرده است اما نوع دوم جزو سرفصل‌هایی است که عنوان شده «دولت برای کمک به شهرداری مجاز است» یعنی برای مبلغ ۹هزار میلیارد تومان تکلیف قانونی تعیین نشده بوده و دولت‌ها مجاز بودند که این مبلغ را به شهرداری تهران اختصاص دهند.
بررسی‌ها نشان می‌دهد نیمی از بدهی ۱۴ هزار میلیارد تومانی برآورد شده مستقیم به توسعه مترو و شبکه حمل و نقل عمومی پایتخت باز می‌گردد که از سال ۸۵به بعد به دلیل اختلافات سیاسی در رابطه دولت و شهرداری، این مطالبات به‌صورت کامل و موثر به شهرداری پرداخت نشده است. این بدهی سه جزو اصلی شامل حمل و نقل عمومی، بدهی‌های مربوط به یارانه نوسازی بافت فرسوده و سهم شهرداری از جرایم راهنمایی و رانندگی دارد. هاشمی رفسنجانی در قالب دو مطالبه اول، از رئیس‌جمهوری درخواست کرد سهم دولت در توسعه حمل و نقل عمومی شهر تهران تخصیص پیدا کند و بدهی شهرداری به بانک‌ها با بدهی دولت به پایتخت تهاتر شود.
در نشست دیروز تحت‌تاثیر پایان اختلاف ۱۲ ساله دولت و شهرداری بر سر حمل‌و‌نقل شهری تهران، وعده پرداخت اعتبارات مصوب در بودجه ۹۶ کل کشور برای متروی تهران داده شد.
به گفته هاشمی رفسنجانی همچنین انتظار می‌رود دولت در این مسیر با تخصیص اعتبارات مصوب مجلس و شورای اقتصاد زمینه تحقق افزایش ظرفیت متروی تهران را که تقریبا یک دهه در حدود ۲ میلیون سفر باقی مانده به ۷ میلیون در دوره جاری برساند. او ادامه داد: مدیریت شهری در دوره جدید وارث معضلات فراوانی از گذشته است که یک نمونه آن، بدهی بانکی است که نه تنها مانعی در جهت تامین نقدینگی وجذب تسهیلات در پروژه‌های شهر به شمار می‌آید بلکه با افزوده شدن بهره ماهانه ۴۰۰ میلیارد تومانی، مشکلات مالی شهر افزوده می‌شود. رئیس شورای شهر تهران سومین مطالبه مدیریت شهری از دولت را در حوزه بافت فرسوده شهری مطرح کرد.
او در بحث بافت فرسوده مشکل اصلی را ساخت وسازهای وارونه‌ای که طی یک دهه اخیر انجام شده دانست و افزود: حل معضل بافت فرسوده در بخش‌های مرکزی و مهمی از کلانشهر تهران نیز یکی از اولویت‌های مدیریت شهری است، حادثه پلاسکو تنها یک نمونه و هشداری بود که عدم توجه به نوسازی بافت‌های فرسوده می‌تواند چه پیامدهای زیانباری را به همراه داشته باشد، متاسفانه در دهه‌های اخیر به‌دلیل ارائه مجوزهایی برخلاف طرح تفصیلی، کسب وکار ساخت وساز به جای نوسازی بافت‌های فرسوده به سوی تبدیل باغ‌ها واراضی شمال شهر تهران به برج‌ها و مجتمع‌های تجاری سوق داده شده است در حالی که باید این روند به سوی نوسازی بافت‌های فرسوده تغییر کند تا تامین حداقل شرایط زیست انسانی و امنیت شهری برای شهروندان در این بافت‌ها ممکن شود.
بررسی دو شاخص اظهارات رئیس شورای شهر تهران درخصوص معضل ساخت وسازهای وارونه یک دهه اخیر را تایید می‌کند. به این معنی که بررسی نسبت ساخت وسازهای سال‌های ۸۴ تا ۹۲ به کل موجودی مسکن شهر تهران در شمال و جنوب شهر تهران نشان می‌دهد ساخت وسازهای مناطق شمالی شهر تهران در این بازه زمانی حدود ۲۰ تا ۲۵ درصد و ساخت وسازهای محدوده بافت فرسوده پایتخت حدود ۱۵ درصد از مجموع کل ساخت وسازهای شهر تهران در مدت اشاره شده را تشکیل می‌دهد در عین حال بررسی تیراژ ساخت وساز در فاصله زمانی سال‌های ۸۵ تا ۹۲ در شمال و جنوب تهران حاکی از آن است که تیراژ ساخت‌وساز در این فاصله در شمال شهر تهران ۳ برابر اما در بافت فرسوده شهر دو برابر شده است که نشان می‌دهد ساخت وسازهای انجام شده طی دهه اخیر مناسب با الگوی موردنیاز مصرفی در شهر تهران نبوده است.
هاشمی‌رفسنجانی راهکار عبور از این چالش را استفاده از سیستم بانکی و صندوق توسعه ملی برای جذاب‌سازی ساخت وساز در بافت فرسوده عنوان کرد. چهارمین مطالبه رئیس شورای شهر تهران به حوزه آسیب‌های اجتماعی مربوط می‌شود. او در این باره گفت: کاهش معضلات و آسیب‌های اجتماعی شهر و توجه به سلیقه و نیازهای فرهنگی و اجتماعی شهروندان و خارج شدن از بستر فعالیت‌های کلیشه‌ای، تک‌صدایی و تبلیغی از جمله دیگر محورهای مد نظر شورای شهر و مدیریت شهری در دوره پیش رو است.
مطابق با نظرسنجی انجام شده از سوی شهرداری تهران، عملکرد شهرداری در سال‌های گذشته از دیدگاه شهروندان درخصوص رسیدگی به مناطق فقیرنشین و مشکلات اجتماعی از قبیل کارتن‌خوابی، ضعیف ارزیابی شده و اکثریت پاسخگویان (۶۴ درصد) معتقدند که در دوره پیش مشکلات اجتماعی بدتر شده است. از این رو هاشمی‌رفسنجانی تاکید کرد در دوره جدید با تعامل افزون‌تر دستگاه‌های دولتی نظیر وزارتخانه‌های کشور و فرهنگ و ارشاد اسلامی، کار، تعاون و رفاه اجتماعی و ورزش و جوانان با مدیریت شهری، می‌توان گام‌های مهمی در رفع این مشکلات برداشت.
در عین حال پنجمین مطالبه رئیس شورای شهر تهران از دولت در حوزه ایجاد مدیریت یکپارچه شهری است. او تصریح کرد: دیگر محور همکاری و تعامل دولت تدبیر و امید و مدیریت شهری، به انجام رساندن فرآیند سپردن فعالیت‌ها و وظایف دستگاه‌های خدماتی و اجرایی دولت به نظام مدیریت شهری و ایجاد مدیریت یکپارچه شهری است. به گفته او اگر برخی مسوولیت‌های قابل واگذاری از سوی دولت به شهرداری منتقل شود، سهم منابع مالی سالم و پایدار در بودجه سالانه شهرداری‌ها افزایش پیدا می‌کند.
مجموعه آنچه سایت دولت و سایر خبرگزاری‌ها از صحبت‌های مدیران شهری و حسن روحانی رئیس‌جمهوری منتشر کرده‌اند نشان می‌دهد در قالب این جلسه رئیس‌جمهوری نیز مطالباتی را به نفع پایتخت از شورا و شهرداری داشته است. این مطالبات در هشت محور اصلی خلاصه می‌شود. حفظ باغات، تمرکز بر نوسازی بافت فرسوده، پرهیز از افزایش عرصه برای خودروهای شخصی به‌عنوان عامل تشدید ترافیک و مهار فساد اداری در مجموعه شهرداری تهران از جمله اولین مطالبات رئیس‌جمهوری از مدیران شهری پایتخت است.
در عین حال جذاب‌سازی تهران برای گردشگران از طریق ایجاد مراکز تفریحی و مراکز اسکان موقت یکی از مطالبات اصلی روحانی از مدیران شهری پایتخت است. از دیدگاه کارشناسان شهری نیز جذاب‌سازی تهران برای گردشگران نوع دومی از جمعیت روز را می‌تواند وارد پایتخت کند که نه تنها مضرات حضور نوع اول جمعیت روز(افرادی که برای مقاصد کسب و کار روزانه به شهر تهران سفر می‌کنند) را ندارد بلکه فوایدی از منظر تامین منابع درآمدی پایدار برای شهر تهران نیز می‌تواند داشته باشد. احیای معماری قدیمی شهر تهران، بهبود سیمای شهر و افزایش درآمدهای پایدار شهر نیز بخش دیگری از مطالباتی بود که در این جلسه به‌عنوان خواسته عمومی شهروندان از مدیران شهری و همچنین توصیه‌های دولت به مدیران شهری مطرح شد.
همچنین حسن روحانی رئیس‌جمهوری در این جلسه «تامین منابع مالی پایدار» و «حفظ روحیه، نشاط و مشارکت اجتماعی» را دو محور اصلی در مدیریت کلان‌شهرها خواند و گفت: شوراها و شهرداری‌ها با همفکری و یاری دولت باید به این سمت حرکت کنند. معماری قدیمی تهران از مهم‌ترین عناصر جذاب پایتخت است و علاوه بر آن می‌توان فضاهای مناسب گردشگری را توسعه داد و به سمتی حرکت کرد که تهران به جای ساکنان دائمی، برای گردشگران و ساکنان موقت جذاب‌تر باشد. روحانی با تشریح جلسات، برنامه‌ها و اقدامات دولت در زمینه احیای بافت‌های فرسوده و اهمیت آن در بهبود سیمای شهر و آرامش شهروندان افزود: بافت‌های فرسوده باید به‌صورت محله‌ای و البته بر مبنای طرح‌های تفصیلی احیا شوند و دولت آماده همکاری در این زمینه است.
رئیس‌جمهوری همچنین بر حفظ محیط زیست و به‌ویژه حراست از باغ‌های باقیمانده و توسعه فضای سبز، انطباق معماری و شهرسازی بر اصول علمی و الگوهای بومی، توجه به امور فرهنگی در مسیر ارتقای نشاط اجتماعی، همکاری همه دستگاه‌ها و نهادها برای کنترل آلودگی هوا، توسعه خطوط ریلی شهری و حمل و نقل عمومی تاکید کرد. روحانی اهتمام در مقابله با فساد و مسدود کردن زمینه‌های آن را ضروری دانست و افزود: آبروی کشور در گرو مبارزه قاطعانه و غیرگزینشی در دستگاه‌های عمومی و اجرایی علیه فساد است. رئیس‌جمهوری استحکام نظام را در گرو استحکام قانون اساسی در عرصه نظارت و اجرا دانست و ادامه داد: همه قوا، نهادها و دستگاه‌ها موظفند در مسیر استحکام و تقویت قانون اساسی، به‌ویژه در ارتباط با حقوق مردم حرکت کنند.
پس از اتمام این جلسه و انتشار خبر آن، اگرچه در سایت دولت توضیحی در مورد وعده رئیس‌جمهوری در پاسخ به مطالبات مطرح‌شده داده نشد اما سخنگوی شورای شهر تهران عنوان کرد با نظر مثبت رئیس‌جمهوری فعلا بدون آنکه به مطالبات قدیمی شهرداری در حوزه مترو پرداخته شود، دولت ارقام مربوط به توسعه حمل و نقل عمومی شهر تهران در قالب بودجه سال جاری را به شهرداری پرداخت خواهد کرد. به گفته علی اعطا کلیه اعتبارات مربوط به شهر تهران در حوزه حمل و نقل عمومی شامل اعتبار عمرانی مترو و یارانه بلیت مترو و اتوبوس رقمی در حدود ۲۰۰ تا ۲۵۰ میلیارد تومان است که در بودجه امسال دولت پیش‌بینی شده و مطابق وعده رئیس‌جمهوری قرار شده است این رقم تا پایان سال جاری به شهرداری تهران پرداخت شود.
این در حالی است که طبق اعلام محسن پورسید آقایی معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران برای تکمیل ناوگان متروی پایتخت دست‌کم ۲۰ هزار میلیارد تومان منابع مورد نیاز است از این رو به نظر می‌رسد جلسه روز گذشته مدیران شهری با رئیس‌جمهوری با یک نتیجه جزئی به نفع مهم‌ترین و کلیدی‌ترین چالش پایتخت یعنی توسعه ناوگان حمل و نقل عمومی و حل ترافیک به سرانجام رسیده است. در عین حال سخنگوی شورای شهر تهران با بیان اینکه در این جلسه اعضای شورای شهر بر توجه ویژه به حمل و نقل ریلی تاکید داشتند و همچنین گزارشی درخصوص وضعیت تعطیلی خط ۷ مترو ارائه کردند، گفت: یکی دیگر از موضوعات مورد تاکید اعضای شورای شهر، بحث شورایاری‌ها بود؛ چرا که در حال حاضر به استناد نامه‌ای از مراجع قضایی انتخابات شورایاری‌ها محل اشکال است و بر همین اساس نه می‌توان بودجه‌ای برای آن در نظر گرفت و نه می‌توان انتخاباتی در این زمینه برگزار کرد که از رئیس‌جمهور درخواست شد از آنجا که شورایاری‌ها بازوهای اجرایی شورای شهر هستند به مدیریت شهری کمک کند تا در سال آتی انتخابات شورایاری‌ها برگزار شود و در این جلسه بر بحث آسیب‌های اجتماعی و همچنین بافت فرسوده نیز تاکید شد. روحانی درخصوص وضعیت باغات تهران نیز واکنش نشان داد و عنوان کرد: در دوره‌های قبل حجم زیادی از باغات از بین رفته و این در حالی است که باید این باغات به‌عنوان سرمایه‌های شهر حفظ شود.
اعطا با بیان اینکه رئیس‌جمهور بر توسعه حمل و نقل عمومی به خصوص ریلی تاکید زیادی داشت، گفت: آقای روحانی عنوان کرد که ساخت اتوبان، جاده، دو طبقه کردن بزرگراه و... راه حل نیست و باید حمل و نقل عمومی با محوریت ریلی توسعه یابد. با وجود آنکه در این جلسه از انتخاب محمدعلی نجفی به‌عنوان گام مثبت در جهت همراهی و تعامل دولت و شهرداری بر حل معضلات شهر تهران یاد شد اما کارشناسان شهری همکاری دولت و شهرداری را فعلا در سطح دعوت شهردار تهران به جلسات هیات دولت و همچنین ارائه نسخه جدید نوسازی بافت فرسوده طی روزهای اخیر می‌دانند. به گفته کارشناسان شهری این تعامل باید در بحث تعیین تکلیف سریع مطالبات شهرداری از دولت و شروع تزریق مالی دولت به توسعه مترو بعد از انسداد ۱۲ ساله این مسیر ارتقا پیدا کند.
غایبان جلسه رئیس‌جمهور با مدیریت شهری پایتخت
یکی از نکات مورد توجه مربوط به جلسه روز گذشته روحانی با مدیران شهری پایتخت غیبت دو عضو کابینه دولت به‌عنوان حلقه‌های واسط میان مدیران شهری و دولت است. روز گذشته در این جلسه وزیر کشور به‌عنوان مسوول سیاست‌گذاری کلان در حوزه شهر و شهرداری و همچنین وزیر راه و شهرسازی به‌عنوان متولی تعیین خطوط قرمز و سیاست‌های کلی در حوزه شهرسازی حضور نداشتند.
