افزایش قیمت دلار کمتر از نرخ تورم/ یکسان‌سازی نرخ ارز چگونه دنبال می‌شود؟

باوجود اعمال تحریم های دلاری علیه ایران و اینکه ایران سهم یورو را در معاملات ارزی خود افزایش داده و بنا دارد آن را جایگزین ارز گزارشگری خود کند، اما قیمت دلار همچنان دماسنج تحولات بازار ارز است. به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایرنا، نگاهی به قیمت دلار در بازار آزاد از ابتدای امسال نشان می دهد که اگر چه در بهار امسال بازدهی آن حتی منفی بود، اما از میانه تابستان قیمت آن شتاب گرفت و در ماه مرداد با ورود به کانال 38 هزار ریالی، جایگاه خود را در نرخ های جدید تثبیت کرد.

قیمت دلار در ابتدای فروردین امسال 37 هزار و 480 ریال بود که این ماه را با همین قیمت پایان برد؛ در ماه اردیبهشت که با موسم انتخابات ریاست جمهوری عجین شده بود، قیمت دلار حتی پایین تر هم آمد و به 37 هزار و 400 ریال در پایان این ماه رسید.

ماه خرداد نیز برای معامله گران بازدهی مناسبی نداشت و همزمانی آن با ماه مبارک رمضان و افت داد و ستدها، قیمت این ارز را به 37 هزار و 420 ریال در پایان این ماه رساند.

در ابتدای تیرماه قیمت دلار در بازار آزاد به 37 هزار و 440 ریال افزایش یافت و با یک شیب ملایم در پایان این ماه به 37 هزار و 760 ریال بسنده کرد.

فعالان بازار ارز از چهارم مرداد شاهد ورود قیمت آن به 38 هزار ریال بودند که افزایش قیمت آن تا پایان این ماه تداوم یافت و امروز (سه شنبه) به 38 هزار و 330 ریال رسید.

رویداد دیگر اینکه نرخ دلار بانکی نیز در مرداد ماه روند افزایشی خود را طی کرد و امروز با عبور از کانال 33 هزار ریالی، 33 هزار و 3 ریال ثبت قیمت شد.

بر این اساس، ازابتدای سال 1396 تا پایان مرداد ماه (پنج ماه گذشته) دلار در بازار آزاد ایران 850 ریال افزایش قیمت داشته که تنها 580 ریال آن در ماه مرداد ثبت شده است.

فعالان بازار ارز، بخشی از این افزایش را ناشی از رشد تقاضا برای اسکناس دلار در بازار می دانند که به دلیل موسم حج و آغاز اعزام زائران بیت الله الحرام روی داد.

اما بخشی از این افزایش نیز ناشی از رشد قیمت دلار بانکی است؛ نرخ دلار بانکی که در ابتدای فروردین امسال 32 هزار و 418 ریال بود، ابتدای مرداد به عدد 32 هزار و 670 رسید، یعنی ظرف 4 ماه 252 ریال افزایش قیمت داشت، اما تنها در مرداد ماه این ارز 233ریال رشد کرد یعنی ظرف یک ماه اندکی کمتر از چهار ماه افزایش قیمت داشت.

این افزایش اثر خود را بر نرخ فروش آن در صرافی‌های منتخب بانک مرکزی که اغلب صرافی های وابسته به بانک ها به عنوان عاملان توزیع ارز و تنظیم بازار هستند، نشان داده است؛ برای نمونه نرخ فروش اسکناس دلار به این صرافی ها در هفتم فروردین ماه 37 هزار و 880 ریال بود اما این عدد دیروز (30 مرداد) به 38 هزار و 250 ریال رسید یعنی 370 ریال افزایش که متناسب با آن نیز بازار خود را متعادل می کند.

«اصغر سمیعی» رئیس اسبق کانون صرافان افزایش نرخ ها در بازار آزاد را متناسب با نرخ تورم و حتی کمتر از آن می داند و می گوید: قیمت دلار از مرداد پارسال تاکنون حدود 7 درصد افزایش قیمت داشته در حالی که بانک مرکزی نرخ تورم را در پایان تیرماه امسال حدود 10 درصد اعلام کرده است.

وی افزود: حال اگر از نرخ تورم داخلی، میزان تورم آمریکا که حداکثر 3 درصد است را کم کنیم، می بینیم نرخ دلار در محدوده متعادلی افزایش یافته است و امر پیچیده و عجیبی نیست.

این فعال بازار ارز یادآور شد: نرخ برابری دلار نسبت به یورو از ابتدای امسال تاکنون 10 درصد در بازارهای جهانی افت کرده اما کسی نمی گوید که اقتصاد آمریکا زیان دیده است.

سمیعی با بیان اینکه نرخ های کنونی در بازار ایران جای تعجب ندارد، گفت: اکنون بانک ها نرخ سود 20 درصدی به مشتریان خود می دهند در حالی که بازدهی دلار در یک سال گذشته تاکنون تنها 7 درصد بوده است.

** عوامل موثر بر قیمت ارز

در این میان نمی توان علاوه بر افزایش تقاضا، عوامل موثر بر افزایش نرخ ارز را نادیده گرفت؛ برای نمونه دولت در زمان تدوین لایحه بودجه سال 96 قیمت هر دلار را در بودجه 33 هزار ریال پیش بینی کرد و بر این اساس با گذشت پنج ماه از سال، نرخ دلار بانکی به محدوده مورد نظر دولت رسیده است.

همچنین تقویت دلار در برابر دیگر ارزهای مهم در بازارهای جهانی، رشد نرخ بهره کلیدی در آمریکا از سال گذشته میلادی تاکنون، ارزش برابری واحدپولی کشورهای همسایه در برابر دلار نیز بر بازار داخلی ایران اثرگذار است.

**تلاش برای تعدیل نرخ متناسب با فعالیت اقتصادی

اثر دیگر را چندی پیش «ولی اله سیف» رئیس کل بانک مرکزی در یک برنامه تلویزیونی توضیح داد و آن را ناشی از تفاوت نرخ تورم داخلی با تورم بین المللی دانست و یادآور شد: فاصله بین تورم کشور ما با تورم بین‌المللی، همان درصدی است که باید نرخ ارز در بازار ایران افزایش یابد.

وی افزود: به این ترتیب نرخ ارز باید براساس اختلاف یاد شده، افزایش یابد و تعدیل شود. نتیجه این که با احتساب تورم ۱۰ درصدی برای ایران، اختلاف تورم داخلی با تورم بین‌المللی به حدود ۷ تا ۸ درصد می‌رسد؛ بررسی‌ها نشان می‌دهد که اختلاف قیمت دلار در سه ماهه اول سال جاری با مدت مشابه در سال گذشته همین حدود است یعنی قیمت ارز در بازار ایران واقعی است.

رییس‌کل بانک‌مرکزی تاکید کرد: اگر این تعدیل متناسب با فرمول گفته شده صورت نگیرد تولید داخلی متضرر می‌شود، بنابراین باید اجازه داد قیمت ارز بر اساس متغیرهای واقعی اقتصاد تعیین شود.

اگر همین سخنان رئیس کل بانک مرکزی را مبنای عمل آن نهاد در نظر بگیریم، این نتیجه حاصل می شود که افزایش نرخ دلار در بازار آزاد از یکسال گذشته تاکنون از هشت درصد (تفاوت تورم داخلی و تورم جهانی) نیز کمتر است.

** یکسان سازی ارز چگونه دنبال می شود؟

اجرای دوباره سیاست یکسان سازی ارز، سیاست دولت اول روحانی پس از اجرای برجام بود که با توجه به فراهم نشدن زمینه های مورد نیاز آن، اجرای این طرح به دولت دوازدهم موکول شد.

به نظر می رسد بانک مرکزی ترجیح می دهد با توجه به حجم بالای نقدینگی که البته بخش عمده ای از آن به شکل سپرده بانکی است، قیمت ارز بانکی با نرخ های بازار آزاد با یک شیب ملایم به هم نزدیک شوند تا این یکسان سازی اجرایی شود.

روند متوسط نرخ ماهانه فروش دلار در بازارهای بین بانکی و آزاد نیز موید این مطلب است، طبق آمار بانک مرکزی این تفاوت در فروردین ماه 5339 ریال، در اردیبهشت ماه 5159 ریال در خرداد ماه 4902 ریال بوده است.

یعنی به تدریج تلاش می شود فاصله بازار آزاد و نرخ های رسمی کاسته شود تا نرخ ارز به تعادل برسد زیرا به اذعان کارشناسان اقتصادی، هرچند یکسان سازی ضرورت اجتناب ناپذیر امروز اقتصاد ایران است اما اگر به یکباره فنر قیمت ها آزاد شود، شاهد تکرار مشکل ارزی سال های 90 و 91 خدر بازار خواهیم بود.