کارشناسان میگویند تصمیم تازه و بدون پشتوانه قانونی بانک مرکزی، فشار مضاعفی را بر سکوهای فروش آنلاین طلای آبشده و مردم وارد خواهد کرد
خبر تازه، اگرچه عجیب و برای کارشناسان باورنکردنیاست اما گویا در ادامه روند فشار بر پلتفرمهای آنلاین خرید و فروش طلای آبشده است؛ خلاصه خبر تازه این است که بانک مرکزی اعلام کرده از این پس تنها شمش استاندارد بانک مرکزی را به عنوان پشتوانه فروش پلتفرمها قبول دارد!
به گزارش اقتصادآنلاین، این انحصار و اجبار پلتفرمها به تامین شمش استاندارد بانک مرکزی و کنار گذاشتن طلای آبشده استاندارد درحالی است که براساس مجوز رسمی و قانونی فعالیت پلتفرمهای طلای آب شده از اتحادیه طلا و جواهر در خرده فروشی طلای آب شده، طلای ارائهشده باید از نوع طلای آب شده استاندارد باشد. به عبارتی سادهتر، حالا بانک مرکزی در تصمیمی که کارشناسان میگویند هیچگونه پشتوانه قانونی ندارد، از پلتفرمهای این حوزه میخواهد که جای طلای آبشده استاندارد، شمشهای بانک مرکزی را به عنوان پشتوانه تامین کنند و همین رفتار، نگرانی درباره انحصاری تازه در این بازار، فشار بر این سکوهای آنلاین و همچنین آسیب به کاربران این پلتفرمها را افزایش داده است؛ به تبعات این تصمیم و همچنین نقد و نظرها و آثارش بر سرمایه مردم در ادامه این گزارش بیشتر میپردازیم اما نخست خوب است نگاهی به قوانین موجود در این زمینه داشته باشیم.
چرا گزینه «طلای آبشده استاندارد» منطقی و قانونی است؟
همچنان که پیشتر اشاره شد، در همین روزهای سپریشده از انتشار این خبر، کارشناسان فراوانی به غیرقانونیبودن این تصمیم پرداختند و از دولت و بانک مرکزی خواستند که در این مورد بازبینی و تجدیدنظر اساسی داشته باشد. خلاصه سخنان کارشناسان، اشاره به چند قانون و مصوبه کنونی است؛ به عنوان مثال و بر اساس مجوز رسمی صادرشده از سوی اتحادیه طلا و جواهر برای فعالیت پلتفرمهای فروش طلای آبشده، در بخش خردهفروشی، طلای عرضهشده حتماً باید از نوع «طلای آبشده استاندارد» باشد. خلوص و صحت عیار این طلا توسط آزمایشگاههای عیارسنجی مورد تأیید سازمان ملی استاندارد ایران بررسی و تأیید میشود. این آزمایشگاهها بر مبنای استاندارد بینالمللی ISO/IEC 17025 (که دقت، درستبودن و قابلیت اعتماد نتایج آزمون و کالیبراسیون را تضمین میکند) فعالیت میکنند و همچنین دارای مجوز رسمی عیارسنجی از اتحادیه طلا و جواهر هستند. علاوهبراین، بهکارگیری طلای آبشده استاندارد مزایای مهمی به همراه دارد؛ نخست اینکه عیارسنجی معتبر آن، اصالت و کیفیت محصول را برای خریداران و اعضای صنف تضمین میکند و آنان میتوانند با خیال راحت و اطمینان از درستبودن عیار طلا، معامله انجام دهند. دوم، این نوع طلا بهراحتی در اختیار فعالان صنفی قرار میگیرد و تمام مراحل کار را شفاف و قابل ردیابی میسازد. سوم، فعالیت با طلای استاندارد کاملاً قانونی است و دقیقاً در چارچوب تعریف کسبوکار صنفی طلای آبشده قرار میگیرد؛ بنابراین خطر مواجهه با مشکلات قانونی یا صنفی به کمترین حد ممکن میرسد. علاوهبراین، طلای استاندارد دارای پشتوانه واقعی است و معمولاً در بانکها یا انبارهای معتبر نگهداری میشود و به همین دلیل ارزش آن حفظ شده و به شکلهای دیگر تبدیل نمیشود. در نتیجه، اعضای صنف میتوانند با اطمینان و اعتماد کامل به کار خود ادامه دهند و مشتریان نیز از اصالت و کیفیت طلایی که خریداری کردهاند، کاملاً مطمئن باشند. اتفاق عجیب اما این است که تصمیمگیران بانک مرکزی نه تنها به همین این موارد مهم توجهی نشان نداده که این بانک بهتازگی اعلام کرده تنها شمش استاندارد تولید خود را بهعنوان پشتوانه معتبر برای فروش در پلتفرمهای آنلاین طلا میپذیرد.
یک تصمیم از بانک مرکزی و دهها آسیب به مردم
همچنان که پیشتر اشاره شد، تصمیم تازه بانک مرکزی مبنی بر الزام پلتفرمهای فروش آنلاین طلا به استفاده از شمش استاندارد به جای طلای آبشده استاندارد، موجی از انتقادات را در میان فعالان بازار و کارشناسان برانگیخته است. کارشناسان میگویند اگرچه این سیاست با هدف افزایش شفافیت و استانداردسازی معاملات طلا اتخاذ شده، اما در عمل نه تنها کمکی به شفافتر شدن این بازار نمیکند که چالشهای جدی اقتصادی، قانونی و عملیاتی ایجاد خواهد کرد.
علاوهبراین، این الزام نه تنها با ماهیت سنتی صنف طلای آبشده که بر پایه ذوب و مبادله طلای کارکرده استوار است، تعارض دارد، بلکه هزینههای اضافی مانند کارمزد شمش را بر پلتفرمها تحمیل میکند. یکی از اصلیترین نقدها به این تصمیم هم، محدودیت شدید موجودی شمش استاندارد بانک مرکزی است؛ کارشناسان میگویند در شرایطی که حباب قیمت طلا منفی شده و بازار با کمبود عرضه روبرو است، تهیه شمش در مقیاس موردنیاز برای معاملات روزانه پلتفرمها تقریباً غیرممکن میشود و همین امر دسترسی مشتریان و فعالان صنفی را دشوار کرده و جریان معاملات را مختل میسازد. علاوه بر این، شمش طلا اغلب با حباب قیمتی و هزینههای تولیدی اضافی همراه است که ارزش آن را بالاتر از طلای خالص قرار میدهد، در نتیجه فعالان بازار با پرداخت هزینههای غیرضروری مواجه میشوند. کارشناسان هشدار میدهند که این سیاست میتواند نگرانی مردم در زمینه بهرهبرداری بانک از طلای کاربران را ایجاد کند؛ نگرانیای که چندان هم بیدلیل نیست چراکه تبدیل طلای آبشده به شمش استاندارد، کنترل بخشی از سرمایه مشتریان را به نهادهای بانکی واگذار میکند.
مسئله مهم دیگر هم نبود پشتوانه قانونی برای چنین تصمیمی است؛ از منظر قانونی، این الزام خارج از چارچوب مجوزهای رسمی اتحادیه طلا و جواهر برای پلتفرمهای طلای آبشده قرار میگیرد و میتواند منجر به تخلفات و ریسکهای حقوقی شود. دراین باره جالب است بدانیم که کمیته اقدام مشترک پلتفرمهای طلا هیچ مصوبه رسمی در این زمینه منتشر نکرده و تنها به «رهنمودها» اشاره دارد که از نظر حقوقی الزامآور نیست. کارشناسان میگویند این ابهام قانونی، فضایی برای تفسیرهای سلیقهای و اعمال فشارهای غیررسمی ایجاد کرده و اعتماد عمومی به بازار را کاهش میدهد.
بازار طلا در انتظار تصمیمی درست و بازگشت آرامش
فشارها به سکوهای خریدوفروش آنلاین طلای آبشده به همین یک مثال خاص خلاصه نمیشود و در ماههای گذشته بارها شاید تصمیمات ناگهانی، پیامکهای گسترده برای ترساندن مردم از مشارکت در چنین بازاری و همچنین محدودیت مختلف برای این پلتفرمها و فعالان بازار طلای آبشده بودیم؛ مثال آخر تیتر یک روزنامه کیهان یعنی عبارت «دام سکوهای آنلاین فروش طلا برای سرمایههای مردم»، در تاریخ ۲۷ آذر ۱۴۰۴ است که بهطور آشکار این سکوها را به دام تشبیه میکند آنهم در شرایطی که این پلتفرمها در شرایط تورمی ایران، با تامین طلای آبشده همراه مردم در مسیر حفظ سرمایه خود از طریق سرمایهگذاری در حوزه طلای آبشده بودند.
خبر تازه آنهم در شرایطی که بازار طلا در مسیر شفافیت و نوآوری قرار داشت، این سیاست پرریسک بانک مرکزی است که میتواند اعتماد عمومی را خدشهدار کند و رشد پلتفرمها را متوقف سازد.
در این شرایط پر از فشار بر پلتفرمهای این حوزه، کارشناسان پیشنهاد میکنند بانک مرکزی با اصلاح تصمیم خود و بازگشت به استفاده از طلای آبشده استاندارد، گزینهای عملیتر برای حفظ تعادل بازار ایجاد کند.
علاوهبراین، در روزهای گذشته اخبار زیادی از احتمال برکناری یا استعفای رئیس بانک مرکزی نوشتند و بهنظر میرسد امکان تغییر در راس بانک مرکزی دور از انتظار نیست؛ در چنین شرایطی سرمایهگذاران حوزه طلا و همچنین فعالان این بازار امیدوارند که در صورت تغییر یا حتی ادامه مدیریت کنونی بانک مرکزی، نگاهی تازه در این زمینه حاکم شود و مسیر فشار بر سکوهای فروش آنلاین طلای آبشده، جای خود را به همراهی و حمایت بدهد؛ حمایتی که نتیجه آن، کمک به معیشت و سرمایهگذاری مردم در این شرایط پرفشار اقتصادی است.