بازار خرید لوازم خانگی کوچک داغ شد / جهش فروش خرد لوازم برقی

در چنین فضایی، بازار لوازم خانگی بزرگ از ابتدای سال با رکودی عمیق دست‌وپنجه نرم می‌کند، اما یک بخش کمتر دیده‌شده این صنعت ناگهان جان گرفته است: لوازم خانگی کوچک. کالاهایی مانند جاروبرقی و اتو حالا با رشد خرید و فروش مواجه شده‌اند. این تغییر مسیر تقاضا در بازاری رخ داده که خرید لوازم خانگی بزرگ در برخی زیرگروه‌ها تا ۶۰ درصد کاهش داشته و بسیاری از تولیدکنندگان از نصف‌شدن تقاضا در سال جاری خبر می‌دهند.

تناقض عجیب بازار: رکود سنگین در بالا، جنب‌وجوش در پایین

بازار لوازم خانگی ایران در سال ۱۴۰۴ یکی از سخت‌ترین دوره‌های پنج دهه اخیر را تجربه کرده است. از کاهش ۳۸ درصدی تولید تا افت میانگین ۴۰ درصدی فروش، همه‌چیز نشان می‌دهد که موتور این صنعت از نفس افتاده است. فعالان صنفی می‌گویند فروشگاه‌هایی در تهران و سایر شهرها وجود دارند که بعضی روزها حتی فروش صفر را نیز ثبت کرده‌اند. انبارها پر، مشتری غایب و تقاضا در پایین‌ترین سطوح تاریخی قرار دارد.

اما همین رکود سنگین، زمینه را برای جابه‌جایی رفتار مصرف‌کننده ایرانی فراهم کرده است. خانواده‌هایی که تا همین یکی دو سال قبل در لیست خریدشان لوازم خانگی لوکس را قرار می‌دادند، امروز سراغ کالاهایی می‌روند که بتوانند با کمترین هزینه تغییری کوچک اما ملموس در خانه ایجاد کنند. به بیان ساده، مردم به جای خریدهای گران‌قیمت و ضروری که هزینه‌شان از توان خارج شده، به خرید وسایل کوچک اما کاربردی پناه برده‌اند.

حرکت بازار از خریدهای بزرگ به سمت خریدهای کوچک، در نگاه اول تناقضی عجیب است. اما وقتی به واقعیت‌های اقتصادی نگاه می‌کنیم، این جابه‌جایی کاملاً طبیعی به نظر می‌رسد. درآمدها ثابت مانده، قیمت‌ها افزایشی بوده و هزینه‌های ضروری خانوار بخش بزرگی از سبد مصرف را بلعیده است. در چنین شرایطی، مردم به سراغ کالاهایی می‌روند که قیمتشان قابل مدیریت و حس خریدشان حفظ‌کننده روحیه باشد.

به‌گونه‌ای که برخی فروشندگان می‌گویند: مشتری وارد فروشگاه می‌شود، قیمت لوازم خانگی را می‌پرسد، چهره‌اش درهم می‌رود و در نهایت با یک جاروبرقی یا اتو بخار بیرون می‌رود.

چرا ناگهان لوازم خانگی کوچک جذاب شد؟

بر اساس تخمین Statista، ارزش بازار لوازم خانگی کوچک در ایران در سال ۱۴۰۴ حدود ۵ میلیارد دلار بوده و پیش‌بینی می‌شود تا ۱۴۰۹ با نرخ رشد سالانه حدود ۷ درصد افزایش یابد. هم‌زمان، گزارش‌های میدانی و داده‌های فعالان صنفی نشان می‌دهد که دلایل این جهش چندگانه است:

۱. قدرت خرید زیر فشار

خانوارها توان خرید کالاهای بزرگ را به‌وضوح از دست داده‌اند. رئیس اتحادیه لوازم خانگی می‌گوید مردم حتی برای خرید یک کفگیر و ملاقه هم مردد شده‌اند، چه برسد به خرید یک وسیله چند ده میلیونی. اما لوازم خانگی کوچک هنوز در محدوده قیمتی قابل قبول قرار دارد و می‌تواند بدون فشار سنگین بر بودجه خانوار خریداری شود.

۲. تجربه تعمیر به جای تعویض

بازار تعمیرات حالا از بازار فروش بزرگ‌تر شده است. مردم لوازم خانگی خود را تعمیر می‌کنند و فقط وقتی کار از کار می‌گذرد به فکر تعویض می‌افتند. اما وسایل کوچک معمولاً یا تعمیر نمی‌شوند یا هزینه تعمیرشان به صرفه نیست. بنابراین خرید جایگزین آنها با سرعت بیشتری انجام می‌گیرد.

۳. رشد کالاهای ارزان‌قیمت خارجی

بازار این روزها پر از برندهای بی‌نام‌ونشان خارجی است. کالاهایی که از مسیر کول‌بری، ته‌لنجی یا تعاونی‌های مرزی وارد می‌شوند. این محصولات گارانتی مطمئن ندارند اما قیمت‌شان مناسب است و همین موضوع باعث شده بخش قابل توجهی از تقاضای لوازم برقی کوچک جذب آنها شود.

۴. خریدهای مناسبتی و هدیه‌ای

لوازم خانگی کوچک به دلیل قیمت پایین‌تر و بسته‌بندی‌های مناسب، همیشه جزو گزینه‌های خرید مناسبتی بوده‌اند. در شرایطی که خرید لوازم خانگی بزرگ به سختی ممکن است، این نوع کالاها برای جهیزیه‌های حداقلی یا هدیه‌های خانوادگی بیشتر از همیشه مورد توجه قرار گرفته‌اند.

آیا بازار لوازم خانگی کوچک می‌تواند ناجی صنعت باشد؟

با وجود افت شدید در تولید لوازم خانگی بزرگ، بخش لوازم خانگی کوچک همچنان با رشد ملایم یا دست‌کم ثبات نسبی همراه بوده است. دلیل این تفاوت روشن است: وابستگی کمتر به مواد اولیه آسیب‌پذیر، هزینه‌های مونتاژ پایین‌تر و رقابت قیمتی شدیدتر میان برندها.

با این حال، فعالان صنعت هشدار می‌دهند که این رونق نسبی پایدار نخواهد بود. کاهش بیشتر قدرت خرید می‌تواند تقاضا برای کالاهای کوچک را نیز تحت فشار بگذارد. از سوی دیگر، افزایش هزینه واردات قطعات و چالش‌های تأمین انرژی، از جمله هزینه بالای استفاده از ژنراتور در کارخانه‌ها، احتمالاً قیمت این محصولات را هم بالا خواهد برد.

بنابراین پاسخ روشن است: خیر، بازار لوازم خانگی کوچک به‌تنهایی نمی‌تواند جای خالی فروش لوازم خانگی بزرگ را پر کند. حاشیه سود در این گروه پایین‌تر است و عمده اشتغال و سرمایه‌گذاری صنعت همچنان بر دوش محصولات بزرگ قرار دارد. اما نقشی حیاتی ایفا می‌کند: حفظ جریان نقدینگی در فروشگاه‌ها و جلوگیری از رکود کامل بازار. اگر فروش لوازم کوچک نیز هم‌زمان با لوازم بزرگ سقوط می‌کرد، بسیاری از فروشگاه‌ها طی ماه‌های اخیر ناچار به تعطیلی می‌شدند.

بازار پیش رو چگونه خواهد بود؟

با توجه به عبور بازار از نیمه پاییز و نزدیک شدن به شب یلدا و سپس پایان سال، انتظار می‌رود تقاضا برای لوازم برقی کوچک همچنان بالا بماند. البته فروشگاه‌هایی مثل هایپرکالای ایوان با ارائه شرایط اقساطی متنوع و تخفیف‌های مناسبتی در حفظ و افزایش این تقاضا نقش مهمی داشته‌اند. اما در اکثر بازارها، خرید لوازم خانگی بزرگ همچنان در وضعیت قرمز خواهد بود و بعید است تا پایان سال از رکود فعلی خارج شود. در بهترین سناریو، اگر ثبات نسبی در قیمت‌ها ایجاد شود، تقاضای لوازم کوچک افزایش بیشتری خواهد داشت. ولی به صورت کلی بازار لوازم خانگی فقط زمانی از رکود خارج می‌شود که قدرت خرید مردم ترمیم شود، نه صرفاً کاهش قیمت‌ها.

جمع‌بندی

بازار لوازم خانگی ایران در شرایطی قرار دارد که دو تصویر متفاوت را هم‌زمان نشان می‌دهد: از یک‌سو کارخانه‌هایی که به دلیل کاهش تقاضا تنها با یک شیفت کار می‌کنند، تولیدی که نصف شده و فروشگاه‌هایی که حتی با وجود شلوغی معابر بازهم مشتری نمی‌بینند. از سوی دیگر، قفسه‌هایی از لوازم خانگی کوچک که با وجود افزایش قیمت‌ها هنوز مشتری خود را دارند و همین امر باعث شده بخشی از بازار نفس بکشد.

به‌نظر می‌رسد رونق لوازم خانگی ارزان‌تر نه نشانه‌ای از بهبود بازار است و نه یک روند عادی تلقی می‌شود. این امر بلکه راه فراری است برای مصرف‌کننده‌ای که با وجود تورم هنوز هم می‌خواهد تغییری هرچند کوچک در زندگی روزمره خود ایجاد نماید. در چنین شرایطی، راه‌حل می‌تواند این باشد که بر تعداد فروشگاه‌هایی که تخفیف‌های واقعی ارائه می‌دهند و شرایط خرید را برای هر قشری آسان‌تر می‌کنند افزوده شود تا فشار اقتصادی بر خانوارها کاهش یافته و امکان خرید آگاهانه و منصفانه برای همه فراهم گردد.