علت واقعی آلودگی هوا چیست؟ / چرا سال‌های قبل این حجم از آلودگی وجود نداشت؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از عصر ایران، با وجود خودرو‌های جدیدی که از سخت‌گیرانه‌ترین استاندارد‌های آلایندگی عبور کرده‌اند، هوای شهر‌ها همچنان آلوده است؛ کارشناسان می‌گویند دلیل اصلی نه کارخانه‌ها، بلکه سوخت کم‌کیفیت، ترافیک سنگین و میلیون‌ها خودروی فرسوده‌ای است که سال‌هاست خیابان‌ها را پر کرده‌اند.

در میانه موج تازه بحث‌ها درباره نقش صنعت خودرو در تشدید آلودگی هوا، بررسی‌های فنی یک واقعیت مهم را یادآوری می‌کند: خودرو‌های نو زمانی اجازه شماره‌گذاری می‌گیرند که سخت‌گیرانه‌ترین استاندارد‌های آلایندگی کشور را پاس کرده باشند.

 بنابراین آنچه امروز هوای کلان‌شهر‌ها را به چالش کشیده، الزاماً از خط تولید شروع نمی‌شود؛ گره اصلی در کیفیت سوخت، ناوگان فرسوده و الگوی ترافیکی شهرهاست.

خودرو‌های صفر چرا متهم اصلی نیستند؟

بر اساس مصوبات دولت و سازمان ملی استاندارد، تنها خودرو‌هایی وارد چرخه فروش می‌شوند که استاندارد آلایندگی یورو۵ و الزامات ملی مصرف سوخت را به‌طور کامل رعایت کرده باشند. این مقررات آن‌قدر سخت‌گیرانه هستند که حتی کوچک‌ترین عدم انطباق، فرآیند شماره‌گذاری را متوقف می‌کند.

به بیان روشن‌تر، خودرویی که پلاک می‌گیرد، از فیلتر‌های قانونی عبور کرده و در لحظه خروج از کارخانه، «پر‌آلاینده» محسوب نمی‌شود.

مسئله واقعی: ناوگان فرسوده.

اما فضای تردد کشور به خودرو‌های امروز محدود نیست. میلیون‌ها خودرو با عمر بالا سال‌هاست خیابان‌ها را اشغال کرده‌اند و سهم اصلی را در تولید آلایندگی دارند. حذف نشدن این ناوگان فرسوده باعث شده حتی اگر خودرو‌های جدید به استاندارد‌های سخت‌گیرانه پایبند باشند، اثر مثبت آنها در هوای شهر قابل مشاهده نباشد.

در چنین شرایطی، فشار بیش از حد بر خودروسازان تأثیر محدودی دارد؛ چون آلودگی اصلی از سمت خودرو‌هایی می‌آید که سال‌هاست عمر مفید زیست‌محیطی خود را پشت سر گذاشته‌اند.

سوخت کم‌کیفیت؛ حلقه مفقوده زنجیره

عامل مهم دیگر، کیفیت سوخت است. موتور‌های مدرن مخصوصاً نوع توربوشارژ و GDI حساسیت بالایی به عدد اکتان و ترکیبات بنزین دارند. وقتی سوخت آرام‌سوز و استاندارد نباشد، احتراق در زمان نامناسب انجام می‌شود و پدیده «ناک» شکل می‌گیرد؛ موضوعی که هم آلایندگی را بالا می‌برد و هم به اجزای موتور آسیب می‌زند.

در عمل، حتی خودرو‌های جدید هم با سوخت کم‌کیفیت نمی‌توانند عملکرد طراحی‌شده خود را نشان دهند و بعد از مدتی، به دلیل آسیب به کاتالیست و قطعات مرتبط، رفتار آنها شبیه خودرو‌های فرسوده می‌شود.

وقتی ترافیک خودش یک کارخانه آلایندگی می‌شود

یکی دیگر از مؤلفه‌های کمتر دیده‌شده، سرعت حرکت خودرو‌ها در معابر است. خودرو‌ها در ترافیک سنگین، با حرکت-ایست‌های مداوم، چند برابر بیشتر از حالت حرکت پایدار آلودگی تولید می‌کنند. به عبارتی میزان ترافیک شهر است که تولید آلودگی را تعیین می‌کند.

تبخیر بنزین؛ آلایندگی خاموش

بخش قابل توجهی از هیدروکربن‌های موجود در هوای کلان‌شهر‌ها حتی محصول احتراق موتور نیست؛ تبخیر بنزین در مخازن حمل، جایگاه‌ها و باک خودروها، هیدروکربن‌هایی تولید می‌کند که نه خودروساز روی آن کنترل دارد و نه در فرایند طراحی موتور قابل مدیریت است. این آلودگی پنهان، سهمی کمتر از دود خروجی اگزوز ندارد.

کیفیت سوخت و ناوگان فرسوده

در مجموع، مسیر کاهش آلودگی هوا تنها از کارخانه نمی‌گذرد. بدون سوخت استاندارد و بدون برنامه جدی برای خروج خودرو‌های فرسوده، هیچ ارتقای تکنولوژیکی در موتور‌های جدید نمی‌تواند اثر ملموسی در سطح شهر ایجاد کند.

در مقابل، هر گامی در این دو حوزه، اثرش مستقیم، سریع و قابل سنجش خواهد بود.