فاجعه به همدان رسید/ مردم مراقب باشند

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل ز برنا، آسمان همدان لجباز شده است؛ ابرها نمی‌بارند، زمین ترک برداشته و دشت‌ها تشنه‌اند. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر این سکوت آسمان ادامه یابد، پاییز امسال نه‌تنها برای کشاورزان که برای تمام مردم، فصلی سخت و بی‌رحم خواهد بود.

کارشناسان هواشناسی معتقدند که روند بی بارشی تا پایان پاییز ادامه یابد، تبعات آن نه‌تنها در بخش کشاورزی، بلکه در زندگی روزمره مردم، امنیت غذایی و حتی زیست‌پذیری محیطی استان آشکار خواهد شد.

بر اساس داده‌های هواشناسی استان، میزان بارندگی همدان در مهرماه امسال نسبت به میانگین بلندمدت کاهشی چشمگیر داشته است؛ در حالی‌که در همین بازه زمانی سال گذشته، بیش از ۱۸ میلی‌متر بارش ثبت شده بود.

بر اساس داده‌های هواشناسی استان، میزان بارندگی همدان در مهرماه امسال نسبت به میانگین بلندمدت کاهشی چشمگیر داشته است؛ در حالی‌که در همین بازه زمانی سال گذشته، بیش از ۱۸ میلی‌متر بارش ثبت شده بود.

اکنون هیچ بارشی در ایستگاه‌های هواشناسی ثبت نشده و نقشه‌های پیش‌یابی نیز نشان می‌دهد سامانه‌های بارشی حداقل تا ماه آخر پاییز وارد استان نخواهند شد.

«محمدحسن باقری‌شکیب» کارشناس پیش‌بینی هواشناسی همدان، می‌گوید: سال آبی جدید در همدان تا این لحظه بدون هیچ بارشی آغاز شده و اگر تا اواسط آبان سامانه موثری وارد استان نشود، با تأخیر معنادار در آغاز بارش‌های فصل جدید مواجه خواهیم شد؛ موضوعی که تأثیر مستقیم بر منابع آب سطحی و زیرزمینی خواهد داشت.

به گفته او، در بلندمدت میانگین سالانه بارندگی همدان حدود ۳۳۵ میلی‌متر است، اما روند دهه اخیر نشان می‌دهد این عدد هر سال کمتر می‌شود و «به‌نوعی با خشکسالی مزمن روبه‌رو هستیم»

دشت‌های تشنه و سدهای نیمه‌خالی

داده‌های شرکت آب منطقه‌ای همدان نیز وضعیت نگران‌کننده‌ای را نشان می‌دهد. حجم ذخیره سد اکباتان که یکی از منابع اصلی تامین آب آشامیدنی شهر همدان است، در پایان مهرماه زیر ۴۰ درصد ظرفیت مفید گزارش شده و ورودی آب به سد از رودخانه یلفان به پایین‌ترین سطح خود در ۱۰ سال اخیر رسیده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای همدان می‌گوید: نبود بارندگی در مهرماه به معنای کاهش جریان سطحی و افت شدید آب ورودی به سدهاست. در چنین شرایطی مجبور به استفاده از ذخایر سال گذشته می‌شویم و اگر تا آذر بارش مؤثری رخ ندهد، احتمال افت سطح آب و محدودیت‌های جدی در مصرف وجود دارد.

رضا اخلاص‌مند تاکید کرد که در کنار سدها، چاه‌های کشاورزی نیز با افت سطح ایستابی حدود ۲ متر در برخی نقاط روبه‌رو هستند.

بیش از ۹۰ درصد آب برداشت‌شده در استان به بخش کشاورزی اختصاص دارد و در صورت ادامه خشکسالی، سهم کشاورزی نخستین قربانی خواهد بود.

وی ادامه داد: بیش از ۹۰ درصد آب برداشت‌شده در استان به بخش کشاورزی اختصاص دارد و در صورت ادامه خشکسالی، سهم کشاورزی نخستین قربانی خواهد بود.

کشاورزی همدان؛ از تاخیر در کشت تا کاهش عملکرد

همدان به‌دلیل تنوع اقلیمی و خاک حاصل‌خیز، یکی از قطب‌های تولید محصولات زراعی کشور است. اما خشکسالی امسال می‌تواند این جایگاه را تهدید کند.

در حالی‌که زمان کاشت گندم، جو، سیر و کلزا باید از مهر آغاز شود، بسیاری از کشاورزان استان هنوز زمین‌های خود را شخم نزده‌اند؛ چون خاک خشک است و بارش کافی برای جوانه‌زنی وجود ندارد.

محمد اطهری، یکی از کشاورزان منطقه کبودرآهنگ، می‌گوید: در سال‌های پیش تا این موقع زمین خیس بود و بذرها را کاشته بودیم. امسال هنوز حتی بوی باران هم نیامده است و اگر آبان هم بدون بارش بگذرد، کشت پاییزه از بین می‌رود.

اداره کل جهاد کشاورزی استان همدان نیز اعلام کرده در صورت تداوم بی‌بارشی، سطح زیرکشت گندم آبی و دیم کاهش خواهد یافت و تولید محصولات دیم که وابسته به بارش مستقیم است، ممکن است تا ۵۰ درصد کاهش یابد.

این کاهش تولید، تبعات اقتصادی و معیشتی مستقیمی برای کشاورزان و روستاییان دارد و در سطح ملی می‌تواند بر بازار غلات تأثیر بگذارد.

این کاهش تولید، تبعات اقتصادی و معیشتی مستقیمی برای کشاورزان و روستاییان دارد و در سطح ملی می‌تواند بر بازار غلات تأثیر بگذارد.

هشدارهای زیست‌محیطی؛ خاک خشک و خطر فرونشست

بی‌بارشی‌های پی‌درپی فقط مساله کمبود آب نیست؛ بلکه تهدیدی برای زیست‌بوم طبیعی و پایداری خاک نیز محسوب می‌شود.

کارشناسان محیط زیست هشدار می‌دهند در سال‌هایی که بارندگی به حداقل می‌رسد، خطر فرونشست زمین به‌ویژه در دشت‌های رزن، کبودرآهنگ و بهار افزایش می‌یابد.

برداشت بی‌رویه از سفره‌های زیرزمینی برای جبران کمبود سطحی، موجب فشرده‌شدن لایه‌های خاک و تخریب جبران‌ناپذیر ساختار زمین می‌شود.

آنها می گویند: خشکسالی فقط بحران آب نیست، بحران اکوسیستم است. وقتی باران نمی‌بارد، رطوبت خاک کاهش می‌یابد، گیاهان پوششی از بین می‌روند، گرد و غبار افزایش می‌یابد و زیستگاه‌های طبیعی تخریب می‌شود.

تداوم این روند می‌تواند در کمتر از چند سال کیفیت زیستی مناطق روستایی را به‌شدت کاهش دهد.

در دشت‌های همدان نشانه‌های اولیه فرونشست مشاهده شده است. اگر برداشت از چاه‌ها ادامه پیدا کند و بارش‌ها برنگردد، این پدیده به مرحله بحرانی می‌رسد.

پیامدهای اجتماعی و اقتصادی کم‌بارشی

از سوی دیگر کم‌بارشی و خشکسالی فقط مساله‌ای طبیعی نیست بلکه مسأله‌ای اجتماعی و انسانی نیز هست.

کاهش تولید کشاورزی به معنای کاهش درآمد خانوارهای روستایی است و این امر مهاجرت به شهرها را تشدید می‌کند و افزایش مهاجرت، فشار بر بازار کار شهری و رشد حاشیه‌نشینی را به دنبال دارد.

در کنار آن، افزایش هزینه‌های تامین آب آشامیدنی و خدمات شهری، فشار اقتصادی بر بودجه‌های عمومی و خانوارها را افزایش می‌دهد.

بر اساس داده‌های شرکت آب و فاضلاب استان، مصرف آب آشامیدنی در تابستان گذشته نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۲ درصد افزایش یافته، در حالی‌که منابع تأمین آب کاهش یافته است.

تداوم این ناهماهنگی میان عرضه و تقاضا، ناپایداری سیستم‌های تامین آب را تشدید خواهد کرد.

پیش‌بینی‌ها و چشم‌انداز بارندگی

نقشه‌های اقلیمی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد در پاییز ۱۴۰۴، میانگین بارش در غرب کشور از جمله استان همدان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر از نرمال خواهد بود.

نقشه‌های اقلیمی سازمان هواشناسی کشور نشان می‌دهد در پاییز ۱۴۰۴، میانگین بارش در غرب کشور از جمله استان همدان بین ۳۰ تا ۵۰ درصد کمتر از نرمال خواهد بود.

امیدها به ورود سامانه‌های بارشی در دی و بهمن‌ماه است، اما حتی در صورت وقوع بارش‌های نرمال در زمستان، جبران کسری رطوبتی خاک و پر شدن مخازن نیازمند چند ماه بارش پیوسته است.

کارشناسان تأکید دارند که استان همدان باید برای یک سال خشک دیگر آماده شود.

صفر بودن بارش‌ها در همدان، نشانه‌ای از تغییر الگوهای اقلیمی و تشدید خشکسالی ساختاری در غرب کشور است.

اگرچه باران در نهایت خواهد بارید، اما مساله اصلی، زمان و میزان آن است؛ هر روز تأخیر در بارش، به معنای از بین رفتن فرصت‌های کشاورزی، کاهش ذخایر آبی و افزایش خطرات زیست‌محیطی است.

به باور کارشناسان بارش یک روزه، بحران را حل نمی‌کند؛ مدیریت پایدار و اصلاح الگوهای مصرف، تنها راه نجات است.

همدان، سرزمین چشمه‌ها و کوهستان‌های خنک، امروز در انتظار بارانی است که نه‌تنها زمین خشک، بلکه امید مردم را سیراب کند.

تا آن روز، هر قطره آب در این استان ارزشی فراتر از طلا دارد.