تخفیف‌های بی‌سابقه ایران به چین / بازی به نفع آمریکا تمام شد!

به گزارش اقتصادآنلاین،  ایران به دلیل موج گسترده تحریم‌های بین‌المللی اعمال شده توسط آمریکا، بریتانیا و اتحادیه اروپا بر خریداران نفت روسیه و خود، مجبور به فروش نفت خود به چین با تخفیف‌های بی‌سابقه‌ای شده است. این تخفیف‌ها در بیش از یک سال گذشته گسترده‌ترین میزان خود را تجربه می‌کنند، زیرا اعمال محدودیت‌های سخت‌گیرانه‌تر بر فعالان صنعت نفت روسیه، توازن بازار را به هم زده و به طور غیرمستقیم فشار خرید را بر منابع جایگزین مانند نفت ایران افزایش داده است. این وضعیت نشان‌دهنده یک دینامیک پیچیده در بازار جهانی انرژی است که تحت سایه ژئوپلیتیک سنگین قرار دارد.

در شرایط عادی، نفت ایران به دلیل کیفیت مشخص و نزدیکی جغرافیایی، مزیت رقابتی در برابر نفت روسیه (به ویژه اورال) در بازارهای آسیایی دارد. با این حال، ریسک‌های ناشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا، خریداران بزرگ مانند چین را وادار به احتیاط کرده و این احتیاط به صورت تخفیف‌های قیمتی عمیق خود را نشان می‌دهد. این وضعیت برای ایران، که اقتصاد آن به شدت به درآمدهای نفتی وابسته است، یک چالش بزرگ محسوب می‌شود.

تشدید فشار تحریم‌ها و اثر دومینویی بر بازار آسیا

ایالات متحده، اتحادیه اروپا و بریتانیا اخیراً محدودیت‌های تجاری شدیدی را بر شرکت‌های بزرگ تولید نفت روسیه اعمال کرده‌اند تا فشار سیاسی بر مسکو افزایش یابد. این اقدامات شامل محدودیت قیمت‌گذاری (Price Cap) و تحریم‌های مستقیم بر حمل و نقل و بیمه نفت روسیه بوده است.

واکنش مصرف‌کنندگان اصلی (چین و هند)

اعمال این محدودیت‌ها سبب شده است که برخی از بزرگترین مصرف‌کنندگان نفت روسیه، یعنی چین و هند، در مورد معاملات آتی خود محتاط‌تر شوند. اگرچه هر دو کشور به خرید نفت ارزان‌قیمت روسیه ادامه داده‌اند، اما افزایش ریسک‌های لجستیکی و نگرانی از تحریم‌های ثانویه باعث شده است که پالایشگاه‌ها به دنبال منابع دیگر برای تنوع‌بخشی باشند.

تعلیق موقت خرید روسیه

 در برخی مقاطع، به ویژه پس از اعلام تحریم‌های جدید علیه شرکت‌های دریایی روسی، برخی از پالایشگاه‌های چینی معاملات جدید خرید نفت روسیه را به طور موقت متوقف کردند تا سازوکارهای پرداخت و بیمه خود را بازبینی کنند.

افزایش فشار بر منابع جایگزین

 این توقف‌های موقت یا کاهش حجم خرید از روسیه، به طور مستقیم تقاضای جهانی برای نفت با تخفیف بالا را افزایش داده است. نفت ایران، که همواره به دلیل ساختار تحریمی خود در موقعیت "غیررسمی" قرار داشته، به طور طبیعی مقصد اصلی این تقاضای جایگزین محسوب می‌شود.

بهم خوردن توازن بازار نفت

کاهش ناگهانی عرضه نفت روسیه از کانال‌های خاص یا سرازیر شدن محموله‌های بدون خریدار روسی که مجبور به فروش با شرایط بسیار نامطلوب به واسطه‌ها شده‌اند، به بازار محدود نفت ایران فشار مضاعفی وارد کرده است. این امر یک پارادوکس ایجاد کرده است:

• از یک سو تحریم‌ها بر روسیه، عرضه جهانی را محدود کرده و قیمت‌های برنت را بالا نگه داشته است.

• از سوی دیگر فشار بر فروشنده نفتی مانند ایران (که تحت تحریم‌های طولانی‌مدت است) شدت گرفته، زیرا ریسک‌های معاملات با ایران برای خریداران چینی در مقایسه با ریسک‌های احتمالی در معاملات با خریداران روسیه (که وضعیت آن‌ها متغیر است) هنوز هم قابل مدیریت است، اما این مدیریت نیازمند تخفیف‌های عمیق‌تر است.

رکوردشکنی در تخفیف‌های فروش به چین

اختلالات ناشی از تحریم‌های جدید بر روسیه، در کنار محدودیت‌های واشنگتن علیه پالایشگاه‌ها و نهادهای دخیل در تجارت نفت ایران، قیمت‌های پیشنهادی برای نفت ایران را به شدت کاهش داده است. این کاهش عملاً به دلیل افزایش ریسک‌های اداری، بیمه‌ای و ریسک‌های مربوط به انتقال پول است که باید توسط فروشنده (ایران یا واسطه‌ها) جذب شود.

تجزیه و تحلیل تخفیف‌ها نسبت به شاخص جهانی (برنت)

بر اساس گزارش‌های منابع تجاری (شامل ردیابی تانکرهای نفتی و فاکتورهای اولیه معاملاتی)، تخفیف‌های نفت ایران نسبت به شاخص جهانی نفت برنت (ICE Brent) به سطوح بی‌سابقه‌ای رسیده است:

این میزان تخفیف ۸ دلاری در هر بشکه برای نفت سبک، که معمولاً یکی از گران‌ترین گریدهای نفتی است، نشان‌دهنده وضعیت بحرانی در فروش است. اگر قیمت برنت ۸۵ دلار باشد، نفت ایران عملاً با قیمت ۷۷ دلار در هر بشکه به فروش می‌رسد، در حالی که این نفت ممکن است در شرایط عادی با قیمت ۸۲ تا ۸۳ دلار نیز معامله شود.

افزایش درخواست‌های تخفیف توسط خریداران چینی

خریداران چینی، به ویژه پالایشگاه‌های مستقل (تنگ‌های)، برای پوشش ریسک ناشی از تحریم‌ها و مشکلات احتمالی در تخلیه محموله‌ها، در مذاکرات قیمتی قدرت بیشتری یافته‌اند. آن‌ها درخواست‌های خرید را تا حدود ۱۰ دلار تخفیف در هر بشکه نسبت به برنت کاهش داده‌اند.

کاهش حجم صادرات ایران به چین

همزمان با کاهش شدید قیمت‌ها، حجم صادرات نفت ایران نیز تحت تأثیر قرار گرفته است، که این امر نشان می‌دهد خریداران چینی در حال مدیریت سهمیه‌های وارداتی خود هستند و صرفاً به دلیل تخفیف بالا، خرید خود را افزایش نداده‌اند.

آمار واردات ماهانه چین

بر اساس داده‌های ردیابی نفتکش‌ها و گمرک چین، واردات نفت خام ایران توسط چین در ماه سپتامبر به میزان قابل توجهی کاهش یافته است:

• واردات سپتامبر: واردات نفت خام ایران توسط چین به ۱.۲ میلیون بشکه در روز (bpd) کاهش یافت.

• مقایسه با میانگین سالانه: این میزان، پایین‌ترین سطح از ماه مه و کمتر از میانگین سالانه ۱.۳۸ میلیون بشکه در روز در سال جاری است.

دلایل ساختاری کاهش حجم خرید نفت ایران

دلیل اصلی این کاهش، نه در میزان جذابیت قیمت، بلکه در مکانیسم‌های تنظیم واردات در خود چین نهفته است:

این موضوع یک ضربه مضاعف بر ایران وارد می‌کند. در حالی که ایران مجبور است تخفیف‌های عمیق ارائه دهد تا سهم بازار خود را حفظ کند، دسترسی فیزیکی به خریداران نیز به تصمیمات بوروکراتیک چین وابسته است. این وابستگی، قدرت چانه‌زنی ایران را در بلندمدت تضعیف می‌کند.

فشار همزمان تحریم‌ها بر روسیه (که باعث ایجاد هرج و مرج کوتاه‌مدت در بازار و افزایش تقاضای جایگزین شده) و محدودیت‌های قدیمی‌تر و پایدارتر بر ایران (که ریسک‌های معاملات را افزایش می‌دهد)، منجر به وضعیتی شده است که در آن، تهران مجبور به ارائه تسهیلات مالی بی‌سابقه‌ای برای حفظ بازار حیاتی چین شده است.

پیروزی موقت غرب در بازی انرژی

این سناریو نشان‌دهنده پیروزی موقت فشار اقتصادی غرب بر جریان انرژی خاورمیانه و روسیه است. واشنگتن با موفقیت توانسته است:

1. قیمت نفت خام ایران را در بازار سایه کاهش دهد: با افزایش ریسک ثانویه، ارزش واقعی نفت ایران برای چین کاهش یافته است، حتی اگر قیمت اسمی برنت بالا باشد.

2. وابستگی چین را مدیریت کند: چین برای پر کردن خلأ ناشی از کاهش احتمالی عرضه روسیه، مجبور شده است به ایران روی آورد، اما این روی آوردن با هزینه بسیار بالایی همراه بوده است.

در مجموع، کاهش سطح تخفیف‌ها به زیر ۸ دلار در روزهای آتی بدون تغییر در سیاست‌های تحریمی غرب، برای اقتصاد ایران بسیار دشوار خواهد بود. تداوم این روند، بر توانایی ایران برای تأمین منابع مالی لازم برای توسعه میادین نفتی و حفظ سطح تولید تأثیر منفی خواهد گذاشت.