مسیر پر فراز و نشیب نفت در ماه اخیر

قیمت نفت خام آمریکا در این ماه بیش از 1/ 4 دلار معادل 9 درصد رشد کرد و در آخرین روز معاملاتی در این روز به بیش از 50 دلار بر بشکه رسید. نفت برنت نیز مسیر مشابهی را طی کرد. این نوع نفت 7/ 4 دلار معادل 9/ 9 درصد رشد ماهانه را در ماه جولای به ثبت رساند و در آخرین روز معاملاتی به مرز 53 دلار نزدیک شد. نگاه به مسیر طی شده قیمت‌ها در ماه جولای نشان می‌دهد بیشترین میزان رشد یاد شده در 10 روز پایانی این ماه رخ داده است. در‌واقع در هفته‌های نخست اخبار منتشر‌شده درباره رشد تولیدات اوپک که تحت تاثیر افزایش تولید نفت لیبی و نیجریه به‌عنوان دو عضو معاف از توافق رخ داده بود، بازار در مسیر نزولی قرار داشت. به گزارش دنیای اقتصاد، همچنین آمار افزایش تولید نفت آمریکا و افزایش تعداد دکل‌های حفاری در این کشور مانع از تاثیر داده‌های کاهشی موجودی انبارهای نفتی آمریکا می‌شد. اما در هفته‌های اخیر تداوم کاهش موجودی انبارهای نفتی آمریکا در کنار کاهش تولید نفت این کشور نشان از افت سرمایه‌گذاری در میادین نفتی آمریکا دارد، همچنین نشست کمیته ویژه نظارت بر توافق نفتی که به محدود کردن رشد تولیدات نیجریه و مطرح شدن احتمال تمدید توافق منتهی شد، تغییر مسیر روند بازار نفت را به دنبال داشت.با تغییر جهت مسیر قیمت‌ها در بازار نفت در کنار کاهش موجودی انبارهای نفت آمریکا باید این سوال را پرسید: «آیا بالاخره زمان اثرگذاری توافق اوپک فرا رسیده است؟»

ظهور تاثیر توافق بزرگان نفتی

میزان موجودی انبارهای نفتی آمریکا همواره یکی از مولفه‌های تاثیرگذار بر بازار نفت بوده است؛ اما این آمار بعد از توافق نفتی کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش عرضه نفت بیش از قبل مورد رصد تحلیلگران بازار قرار می‌گیرد. چراکه کشورهای بزرگ تولیدکننده نفت مهم‌ترین‌ هدف خود از امضای توافق را کاهش موجودی انبارهای نفتی جهان که در سه سال اخیر رشد بی‌سابقه‌ای یافته، اعلام کرده‌اند. اما از‌آنجا ‌که آمریکا تنها کشوری است که آمار موجودی انبارهای نفتی خود را به‌طور هفتگی و دقیق اعلام می‌کند، تغییرات میزان نفت ذخیره‌شده در این انبارها به کاهش یا افزایش ذخایر کل جهان تعمیم داده شده و بر بازار نفت بسیار اثرگذار است.

میزان موجودی انبارهای نفتی این کشور از ابتدای سال جاری میلادی با وجود اجرای توافق اوپک و کاهش قابل توجه عرضه جهانی نفت رو به افزایش گذاشت و این مسیر افزایشی تا آخر ماه مارس یعنی پایان سه ماه ابتدایی سال ادامه یافت. اما از ابتدای آوریل سطح موجودی انبارهای نفتی این کشور رو به کاهش گذاشت. با این حال میزان موجودی انبارهای تجاری آمریکا در ماه جولای در مقایسه با ماه‌های پیش از آن با شدت بیشتری کاهش یافت. بر اساس آمار منتشر‌شده از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا در چهار هفته اخیر حجم موجودی انبارهای نفتی آمریکا 7/ 25 میلیون بشکه کاهش یافته و در هفته گذشته سطح انبارهای نفتی به 4/ 483 میلیون بشکه رسیده است. به نظر می‌رسد کاهش موجودی انبارهای نفتی این کشور در ماه جاری نیز ادامه دارد. آن‌طور که خبرگزاری رویترز روز گذشته اعلام کرد بانک بی‌ان‌پی پاریباس برآورد کرده که سطح تقاضا برای بنزین در آمریکا هفته جاری به بیشترین سطح در سال 2017 رسیده است. فصل گرما با افزایش مسافرت‌های جاده‌ای و رشد تقاضا برای بنزین همراه است و از‌آنجا‌که به دنبال توافق نفتی، عربستان میزان صادرات نفت خود به این کشور را کاهش داده است، برآورد می‌شود که میزان موجودی انبارهای نفتی آمریکا با شدت بیشتری کاهش یابد.

از سویی جنجال ایجاد شده بر سر انتخابات ونزوئلا امکان تحریم نفتی این کشور را تقویت کرده که به اعتقاد کارشناسان کمک به کاهش موجودی انبارهای نفتی آمریکا یکی از تاثیرات این تحریم خواهد بود. روز یکشنبه انتخابات مجلس موسسان در ونزوئلا برگزار شد، به اعتقاد منتقدان این مجلس که از سوی نیکولاس مادورو پایه‌گذاری شده است به وی اجازه انحلال کنگره تحت کنترل اپوزیسیون، تاخیر در انتخابات ریاست جمهوری آتی این کشور و تغییر قوانین انتخاباتی را به گونه‌ای می‌دهد تا مادورو از کنار گذاشته شدن حزب سوسیالیست‌ها جلوگیری کند. این موضوع علاوه بر مخالفت‌های شدید داخلی با واکنش‌های تندی در جامعه جهانی مواجه شده به‌طوری‌که کاخ سفید از بررسی تحریم نفتی این کشور خبر داد. صادرات نفت این کشور حدود 250 هزار بشکه در روز است، بنابراین تحریم‌های نفتی ونزوئلا نمی‌تواند چندان بر عرضه و تقاضای بازار اثرگذار باشد. اما از آنجا که ایالات متحده آمریکا با 50 هزار بشکه در روز بعد از کشورهای آمریکای لاتین، بزرگ‌ترین‌ وارد‌کننده نفت از ونزوئلا است، به اعتقاد کارشناسان تحریم نفتی این کشور کاهش موجودی انبارهای نفتی آمریکا را تشدید خواهد کرد. کاهش شدید موجودی انبارهای نفتی آمریکا این گمانه که بالاخره توافق اوپک در حال اثرگذاری و متعادل کردن بازار نفت است را تقویت کرده است.

توقف رشد شیل

در این میان میزان تولید نفت آمریکا نیز یکی از مهم‌ترین مولفه‌های نوسان بازار نفت در سال‌های اخیر است، چراکه شروع افت قیمت نفت در میانه‌های سال 2014 به دنبال رشد شدید تولید نفت شیل در این کشور رخ داد و از آن زمان تولیدکنندگان نفت شیل به یکی از بزرگ‌ترین بازیگران بازار نفت تبدیل شدند. به‌طوری‌که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در حال حاضر تولیدکنندگان این نوع نفت نقش سنتی اوپک یعنی «تولیدکننده نوسانی» را بازی می‌کنند. این موضوع از آنجا ناشی می‌شود که به محض افزایش قیمت نفت تولید نفت از ذخایر شیل رو به افزایش می‌گذارد و با افت قیمت‌ها نیز شاهد کاهش سرمایه‌گذاری در این میادین و کاهش تولید نفت آمریکا هستیم. اما در ماه‌های اخیر، به دنبال اجرای توافق اوپک که چشم‌انداز بازار نفت را روشن‌تر از قبل کرد، سرمایه‌گذاری در ذخایر شیل افزایش و میزان تولید نفت این کشور رو به افزایش گذاشته بود. افزایش فعالیت‌ها در میادین نفتی آمریکا پیش از هر چیزی در آمار تعداد دکل‌های حفاری فعال در این کشور که هر هفته از سوی موسسه اطلاعاتی بیکرهیوز منتشر می‌شود، نمود پیدا می‌کند. بر اساس آمار منتشر شده از طرف بیکرهیوز، تعداد دکل‌های حفاری فعال در میادین نفتی آمریکا از ابتدای سال جاری میلادی 241 مورد افزایش یافته و به 766 مورد رسیده است. با این حال از این تعداد رشد تنها 10 عدد در ماه جولای رخ داده و علاوه بر این در هفته‌های پایانی شاهد کاهش سرعت افزایش تعداد دکل‌ها بوده‌ایم. به‌طور مثال در هفته سوم تعداد دکل‌های فعال در این کشور یک دستگاه کاهش و در هفته پایانی دو دستگاه افزایش داشته است. این موضوع نشان از توقف رشد سرمایه‎گذاری در میادین نفتی آمریکا داشته و به رشد قیمت‌ها در بازار نفت کمک کرده است.

در این میان، از آنجاکه میزان تولید از ذخایر متعارف آمریکا معمولا تغییر چندانی ندارد، از دید کارشناسان تغییرات آمار تولید نفت این کشور نشان‌دهنده میزان تحرک تولیدکنندگان نفت شیل است. حال داده‌های تولید که از سوی اداره اطلاعات انرژی آمریکا منتشر می‌شود، نشان می‌دهد سرعت رشد تولید نفت این کشور کند شده است. بر اساس این داده‌ها، تولید نفت آمریکا از ابتدای سال جاری حدود 640 هزار بشکه افزایش یافته که البته بخشی از آن در سه ماه اول سال و از ذخایر متعارف آمریکا بوده است. از این مقدار رشد تنها 72 هزار بشکه در چهار هفته اخیر رخ داده است. علاوه بر این تولید نفت این کشور در هفته گذشته 19 هزار بشکه کاهش یافته که گمانه کند شدن سرعت توسعه صنعت نفت شیل آمریکا را تقویت می‌کند. تولید نفت این کشور در حال حاضر به 41/ 9 میلیون بشکه در روز رسیده است، با وجود خوش‌بینی‌های این روزهای بازار نفت به توقف توسعه نفت شیل اما اداره اطلاعات انرژی آمریکا در آخرین گزارش‌های خود بارها پیش‌بینی کرده است که تولید نفت این کشور در سه ماه پایانی سال به بیش از 10 میلیون بشکه در روز خواهد رسید. علاوه بر این روز گذشته مدیر مالی و اجرایی غول نفتی بی‌پی در گفت‌وگو با خبرگزاری رویترز قیمت نفت در سال 2018 را بین 45 تا 50 دلار پیش‌بینی کرده است. بریان گیلوری با بیان اینکه تقاضا با رشد 4/ 1 تا 5/ 1 میلیون بشکه در روز، افزایش مطلوبی در سال آینده خواهد داشت، رشد تولید نفت شیل را به‌عنوان مانع افزایش قیمت‌ها معرفی کرده است.

اوپک مصمم به متعادل کردن بازار نفت

مهم‌ترین عوامل شروع کاهشی بازار نفت در ماه جولای به شرایط تولید اوپک باز‌می‌گردد. در واقع ماه جولای درحالی آغاز شد که اخباری مبنی بر میزان تولید نفت این سازمان در ماه ژوئن منتشر می‌شد که نشان از افزایش قابل توجه آن داشت. این اخبار با انتشار گزارش رسمی اوپک که نشان از رشد بیش از 200 هزار بشکه‌ای تولید نفت این سازمان در ماه ژوئن داشت، تایید شد. مهم‌ترین‌ عامل رشد عرضه نفت اوپک، افزایش تولید لیبی و نیجریه به‌عنوان دو عضو معاف از توافق بود. این دو کشور به دلیل جنگ‌های داخلی مدت‌ها است که کمتر از توان و ظرفیت خود نفت تولید می‌کنند، از این رو در توافق 30 نوامبر اوپک برای کاهش تولید از توافق کنار گذاشته شدند. با وجود اینکه این دو کشور به خصوص لیبی در سال‌های گذشته هیچ‌گاه نتوانسته بودند به سطوح قبلی تولید خود دست یافته یا رشد تولید پایداری داشته باشند، اما از ابتدای سال جاری تولیدات خود را به تدریج افزایش دادند، به‌طوری‌که تولید نفت لیبی در اوایل این ماه برای اولین بار ظرف 5 سال گذشته به بیش از یک میلیون بشکه در روز رسید که نسبت به سطح تولید این کشور در زمان توافق بیش از 400 هزار بشکه رشد داشته است. تولید نفت نیجریه نیز در حال حاضر به سطح 8/ 1میلیون بشکه در روز رسیده که نسبت به تولید ماه دسامبر نزدیک به 300 هزار بشکه بیشتر است.

تداوم رشد تولید این دو کشور گمانه بی‌اثر شدن توافق اوپک را تقویت کرد. علاوه بر این، برخی اعضای اوپک که در توافق حضور داشتند چندان به آن پایبند نبودند. به‌طور مثال می‌توان از امارات و عراق به‌عنوان اعضای متخلف در توافق یاد کرد. عراق ماه گذشته حدود 5/ 4 میلیون بشکه در روز نفت تولید کرد که این رقم حدود 150 هزار بشکه در روز بیشتر از سهمیه مورد توافق است. میزان پایبندی این کشور به توافق کمتر از 30 درصد برآورد می‌شود. از این رو میزان پایبندی اوپک به توافق در ماه ژوئن نسبت به ماه‌های قبل از آن به شکل قابل توجهی کاهش یافته بود، هرچند کاهش تولید بیشتر از تعهدات برخی دیگر از اعضا از جمله عربستان موجب شد سطح پایبندی اوپک در مجموع بیش از 90 درصد باقی بماند. با این حال رشد تولید نفت اوپک کاهش قیمت نفت در بازارهای جهانی را در نیمه اول ماه گذشته به همراه داشت.

اما کمیته ویژه نظارت بر توافق اوپک و غیراوپک که متشکل از 5 عضو(کویت، ونزوئلا، الجزایر، عمان و روسیه) است هفته پیش به همراه وزیر نفت عربستان به‌عنوان رئیس دوره‌ای اوپک در سن‌پترزبورگ نشستی برگزار کرد که در این نشست محدود کردن سطح تولید دو عضو معاف از توافق را مورد بررسی قرار داد. نیجریه پذیرفت که تولید خود را در سطح 8/ 1 میلیون بشکه ثابت نگه دارد و از لیبی نیز خواسته شد در صورتی که در ماه‌های آینده به تولید 25/ 1 میلیون بشکه در روز دست یافت، رشد تولید خود را متوقف کند، این در حالی است که تولید نفت این کشور پیش از شروع جنگ‌های داخلی 6/ 1 میلیون بشکه در روز بوده است. این موضوع در کنار اظهارات خالد الفالح، وزیر انرژی و معادن عربستان سعودی مبنی بر اینکه در صورت لزوم توافق بعد از مارس 2018 نیز تمدید خواهد شد، خوش‌بینی معامله‌گران را به همراه داشت. علاوه بر این قرار است برخی اعضای اوپک هفته آینده در ابوظبی با یکدیگر دیدار کنند و درخصوص پایبندی اعضا به توافق چاره‌اندیشی شود. در این میان عربستان نیز اعلام کرده میزان صادرات نفت خود را در ماه آگوست به 6/ 6 میلیون بشکه در روز خواهد رساند که نسبت به سطح کنونی حدود 400 هزار بشکه و نسبت به میزان صادرات در آگوست 2016 حدود یک میلیون بشکه در روز کمتر است. همچنین این کشور قصد دارد بهای نفت خود را برای سر‌رسید سپتامبر در بازار آسیا افزایش دهد. این دست از اقدامات عربستان موجب خوش‌بینی به بازار نفت و رشد قیمت‌ها در روزهای اخیر شده است.

با این حال برآوردهای اولیه نشان می‌دهد رشد تولید اوپک در ماه جولای نیز ادامه داشته که در صورت تایید در گزارش‌های رسمی موسسات و سازمان‌ها می‌تواند به قیمت‌ها در روزهای آتی فشار آورد. روز گذشته رویترز اعلام کرد تداوم رشد تولید نفت لیبی موجب شده تا میزان کل تولید نفت اوپک در ماه جولای 90 هزار بشکه در روز افزایش یابد. با این حال کاهش عرضه نفت عربستان و افت صادرات نفت آنگولا مجددا به کمک اوپک آمده و مانع از کاهش پایبندی به توافق شده است. حال باید دید آیا در نشست ابوظبی اوپک موفق به مهار تولید اعضای متخلف می‌شود یا خیر؟