از آمریکا تا ایران، دلایل ترند شدن بلک فرایدی در سال‌های اخیر

جمعه سیاه یا بلک فرایدی، پدیده‌ای است که از یک رویداد محلی در ایالات متحده آمریکا به یک جشنواره جهانی خرید تبدیل شده و در سال‌های اخیر، حتی در کشورهایی مانند ایران که فاصله فرهنگی و جغرافیایی زیادی با خاستگاه آن دارند، به ترندی پرطرفدار بدل شده است.

این روز که معمولاً آخرین جمعه ماه نوامبر (میلادی) برگزار می‌شود، با تخفیف‌های چشمگیر و پیشنهادهای ویژه همراه است و میلیون‌ها نفر را به سمت فروشگاه‌های آنلاین و فیزیکی می‌کشاند. اما چرا بلک فرایدی در ایران این‌قدر محبوب شده؟ در این مقاله، به بررسی تاریخچه مختصری از این رویداد می‌پردازیم و سپس دلایل گسترش آن به جهان و به‌ویژه ایران را با تمرکز بر عوامل اقتصادی، فرهنگی و دیجیتال که در سال‌های اخیر نقش کلیدی در این خصوص ایفا کرده‌اند، تحلیل می‌کنیم.

تاریخ بلک فرایدی ۱۴۰۴

بلک فرایدی هر سال بر اساس تقویم میلادی، در چهارمین جمعه ماه نوامبر برگزار می‌شود. برای امسال (مصادف با ۲۰۲۵ میلادی)، این تاریخ جمعه ۷ آذر ۱۴۰۴ برابر با ۲۸ نوامبر ۲۰۲۵ است. این روز، بلافاصله پس از روز عید شکرگزاری (۲۷ نوامبر) آغاز می‌شود و معمولاً تخفیف‌ها از ساعات اولیه صبح شروع شده و تا چند روز ادامه می‌یابد.

تاریخچه بلک فرایدی: از شلوغی خیابان‌ها تا جشنواره خرید

ریشه بلک فرایدی به دهه ۱۹۵۰ در آمریکا بازمی‌گردد. این اصطلاح ابتدا توسط پلیس فیلادلفیا برای توصیف شلوغی و ترافیک سنگین روز بعد از جشن شکرگزاری استفاده شد؛ جایی که مردم برای خرید هدایای کریسمس هجوم می‌آوردند. کلمه "سیاه" در ابتدا بار منفی داشت و به هرج‌ومرج اشاره می‌کرد، اما در دهه ۱۹۸۰، خرده‌فروشان آن را به معنای مثبت تغییر دادند: "سیاه" به معنای خروج از زیان مالی (قرمز) و ورود به سود (سیاه) در حسابداری.

از آن زمان، بلک فرایدی به عنوان شروع رسمی فصل خرید تعطیلات شناخته شد و برندهایی مانند والمارت و آمازون با تخفیف‌های تا ۷۰ درصدی، رکوردهای فروش را جابه‌جا کردند.

در سال‌های اخیر، این رویداد از مرزهای آمریکا فراتر رفته و به یک پدیده جهانی تبدیل شده است. طبق آمار، فروش جهانی بلک فرایدی در سال ۲۰۲۳ بیش از ۹ میلیارد دلار بوده که بخش عمده‌ای از آن آنلاین انجام شده است. این گسترش، نتیجه جهانی‌سازی اقتصاد و نفوذ اینترنت است که مرزها را کم‌رنگ کرده.

گسترش بلک فرایدی به جهان: نقش فناوری و اقتصاد جهانی

ترند شدن بلک فرایدی در سطح جهانی، عمدتاً به دلایل زیر رخ داده است:

• رشد تجارت الکترونیک: پلتفرم‌هایی مانند آمازون و علی‌بابا، بلک فرایدی را به کشورهای دیگر صادر کرده‌اند. در اروپا، آسیا و خاورمیانه، فروشگاه‌های آنلاین از این مدل برای افزایش فروش استفاده می‌کنند. برای مثال، در چین، "سینگلز دی" (۱۱ نوامبر) الهام‌گرفته از بلک فرایدی است و رکوردهای فروش را می‌شکند.
• نفوذ رسانه‌های اجتماعی و بازاریابی دیجیتال: کمپین‌های تبلیغاتی در اینستاگرام، تیک‌تاک و یوتیوب، بلک فرایدی را به یک رویداد هیجان‌انگیز تبدیل کرده‌اند. هشتگ #BlackFriday در سال‌های اخیر بیش از ۱۰ میلیون بار استفاده شده و کاربران را به اشتراک‌گذاری تجربیات خرید ترغیب می‌کند.
• تأثیر همه‌گیری کرونا: در سال‌های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱ با شیوع کرونا، محدودیت‌های فیزیکی باعث شد خرید آنلاین رونق بگیرد. این امر، بلک فرایدی را از یک روز خرید حضوری به یک جشنواره دیجیتال تبدیل و کشورهای بیشتری را درگیر کرد.

به این ترتیب بلک فرایدی از یک سنت آمریکایی به یک استراتژی بازاریابی جهانی تبدیل شد.

چرا بلک فرایدی در ایران ترند شده؟ تحلیل دلایل محلی

در ایران، بلک فرایدی از حدود سال ۱۳۹۵ (۲۰۱۶ میلادی) به تدریج محبوب  و به یکی از پرجستجوترین رویدادهای سال تبدیل شده است. طبق گزارش‌های گوگل ترندز، جستجوی "بلک فرایدی" در ایران طی پنج سال گذشته بیش از ۲۰۰ درصد افزایش یافته.

دلایل این ترند شدن عبارتند از:

• رشد سریع خرید آنلاین: با گسترش پلتفرم‌های ایرانی مانند دیجی‌کالا و بامیلو (که بعدها از بازار خارج شد)، مصرف‌کنندگان به خرید دیجیتال عادت کرده‌اند. در سال‌های اخیر، بیش از ۵۰ میلیون ایرانی از اینترنت استفاده می‌کنند و این امر، بلک فرایدی را به فرصتی برای خرید با تخفیف‌های آنلاین تبدیل کرده. فروشگاه‌ها با الهام از مدل آمریکایی، تخفیف‌های ۳۰ تا ۸۰ درصدی روی کالاهای الکترونیکی، پوشاک و لوازم خانگی ارائه می‌دهند.
• تمایل فرهنگی به خرید با تخفیف: ایرانی‌ها همیشه به حراج‌های فصلی علاقه‌مند بوده‌اند، مانند خرید شب یلدا یا عید نوروز. بلک فرایدی این تمایل را با یک ترند جهانی ترکیب کرده و هیجان بیشتری ایجاد می‌کند. علاوه بر این، نفوذ فرهنگ غربی از طریق فیلم‌ها، سریال‌ها و شبکه‌های اجتماعی، این رویداد را جذاب‌تر کرده است.
• رقابت اقتصادی و بازاریابی: فروشگاه‌های آنلاین برای رقابت با یکدیگر، کمپین‌های بلک فرایدی را راه‌اندازی می‌کنند. برای مثال، در سال ۱۴۰۲، فروش آنلاین در این روز بیش از ۲۰ درصد افزایش یافت. این رقابت، مصرف‌کنندگان را به جستجوی بهترین قیمت ترغیب می‌کند و برندها را به نوآوری وامی‌دارد.
• تأثیر تورم و اقتصاد چالش‌برانگیز: در شرایط اقتصادی ایران، جایی که تورم بالا است، تخفیف‌های بلک فرایدی فرصتی برای خرید مقرون‌به‌صرفه فراهم می‌کند. مردم برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها، منتظر این روز می‌مانند تا کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنند.

علاوه بر کالا‌های مصرفی، این ترند به حوزه‌های دیگر مانند گردشگری هم وارد شده. برای نمونه، جاجیگا در بلک فرایدی ۱۴۰۳، با تخفیف‌های ۳۰ تا ۹۰ درصدی خود، بیش از ۱۰۰% رشد در رزرو تخفیفی خود تجربه کرد و از نخستین شرکت‌های گردشگری پیش‌رو در این زمینه شد.

نتیجه‌گیری: بلک فرایدی، فرصتی برای مصرف هوشمند

بلک فرایدی از یک روز شلوغ در آمریکا به دلیل پیشرفت‌های دیجیتال، بازاریابی هوشمند و تمایل جهانی به صرفه‌جویی به یک پدیده جهانی و ترند در ایران تبدیل شده.

در سال‌های اخیر، این رویداد نه تنها فروش را افزایش داده، بلکه فرهنگ خرید را هم تغییر داده است.

 با این حال، مصرف‌کنندگان باید مراقب باشند تا در دام تخفیف‌های کاذب نیفتند و خریدهای هوشمندانه‌ای انجام دهند. اگر شما هم منتظر بلک فرایدی امسال هستید، برنامه‌ریزی کنید تا از بهترین فرصت‌ها بهره ببرید.