
بحران در تهران/ جهنم واقعی در راه است

اکنون تهران درگیر بیسابقهترین خشکسالی ۵۷ سال اخیر شده و فرونشست زمین به عنوان یکی از تبعات بهرهبرداری از منابع زیرزمینی، به یک چالش جدی مدیریت شهری تبدیل شده است.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا، با توجه به پیشبینی پاییز خشک و کاهش بارشها، وزارت نیرو و صنعت آب از مردم و کشاورزان خواستهاند تا با مدیریت مصرف و رعایت الگوهای کشت، به عبور از بحران کمک کنند.
ایران بیش از ۹۰ درصد منابع آب تجدیدپذیر خود را مصرف میکند؛ رقمی بسیار بالاتر از استاندارد ۴۰ درصدی سازمان ملل. این در حالی است که روند گرمایش در کشور دو برابر میانگین جهانی بوده و هر دهه حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب از منابع آبی کشور را از دسترس خارج میکند. همچنین بزرگترین کلانشهر کشور، تهران، با خشکسالی بیسابقه و کاهش شدید منابع آب مواجه است.
بر اساس آمار سازمان هواشناسی، دمای ایران در هر دهه ۰.۴ تا ۰.۵ درجه افزایش یافته است. این روند که سرعتی دو برابر متوسط جهانی دارد، مستقیماً بر چرخه تولید آب تجدیدپذیر اثر گذاشته و ذخایر آبی کشور را به شدت کاهش داده است.
در حالی که سازمان ملل مصرف پایدار منابع آب تجدیدپذیر را حداکثر ۴۰ درصد اعلام کرده، ایران بیش از ۹۰ درصد این منابع را مصرف میکند. این اختلاف فاحش، ایران را در زمره کشورهایی با بالاترین ریسک آبی قرار داده است.
همچنین میانگین مصرف آب شرب در کشور برای هر نفر ۲۳۰ لیتر در شبانهروز است؛ در حالی که با اصلاح الگوی مصرف میتوان آن را به ۱۳۰ تا ۱۵۰ لیتر کاهش داد. کارشناسان میگویند اگر این عدد به میانگین جهانی نزدیک شود، تنها در بخش خانگی میتوان تا ۵۰ درصد صرفهجویی داشت.
بحران آب تهران؛ خشکسالی ۵۷ ساله
از سوی دیگر اوضاع منابع آبی در تهران به عنوان پایتخت مطلوب نیست، سدهای تهران به طور معمول تامین ۷۰ درصد آب پایتخت را بر عهده داشتند و ۳۰ درصد باقی از منابع زیرزمینی تأمین میشد، اما کمبارشی و تشدید تبخیر، سهم سدها را کاهش و فشار روی آبهای زیرزمینی را افزایش داده است؛ اکنون تهران درگیر بیسابقهترین خشکسالی ۵۷ سال اخیر شده و فرونشست زمین به عنوان یکی از تبعات بهرهبرداری از منابع زیرزمینی، به یک چالش جدی مدیریت شهری تبدیل شده است.
آمار بارندگیها در سال آبی جاری به ۹۹ میلیمتر رسیده که بیش از ۲۰ درصد کاهش نسبت به سال گذشته دارد، در حالی که ظرفیت طبیعی منطقه ۲۳۰ تا ۲۵۰ میلیمتر است. تهران با بیش از ۹ میلیون نفر جمعیت، سالانه ۱.۵ میلیارد مترمکعب و حدود ۲۳ درصد آب شرب کشور را مصرف میکند. کمبارشی، اقلیم خشک و بارگذاری جمعیتی بالا، تامین آب پایتخت را به بحران تبدیل کرده است.
کارشناسان تاکید دارند سرمایهگذاری در بهینهسازی مصرف آب مهمترین راهبرد سازگاری با کمآبی است. در حالی که حد مجاز مصرف آب برای هر تهرانی ۱۳۰ لیتر در شبانهروز است، سرانه مصرف فعلی ۲۵۰ لیتر است و ۶۰ درصد شهروندان تا دو برابر الگو آب مصرف میکنند.
پاییز خشک و هشدارهای جدید
با توجه به پیشبینی پاییز خشک و کاهش بارشها، وزارت نیرو و صنعت آب از مردم و کشاورزان خواستهاند تا با مدیریت مصرف و رعایت الگوهای کشت، به عبور از بحران کمک کنند. عیسی بزرگزاده، سخنگوی آب در این رابطه به ایسنا گفت: بر اساس پیشبینیهای صورت است مطابق دادههای سازمان هواشناسی پاییز خشکی خواهیم داشت.
وی افزود: سناریوی بدبینانهای برای تامین آب شرب و کشاورزی در نظر گرفته شده و تنها با همکاری جمعی شهروندان و بهرهبرداران میتوان فشار بر منابع محدود آب را کاهش داد. همچنین لازم است کشاورزان به ویژه دیمکاران، الگوی کشت خود را متناسب با میزان بارش و منابع موجود تنظیم کنند.
سخنگوی صنعت آب با تاکید بر اینکه علیرغم اینکه پیش بینی شده بود در سدهای حوضه استان تهران در ماههای اردیبهشت و خرداد بارش های نرمالی خواهیم داشت، اما چنین اتفاقی رخ نداد و مجموع بارشهای دریافتی از ابتدای سال آبی تا ۲۱ تیرماه حدود ۱۵۰ میلیمتر شد که نسبت به دوره بلندمدت ۴۴ درصد کاهش دارد، اظهار کرد: مجموع بارشهای این حوضه در سال آبی جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۳۴ درصد کاهش دارد که می توان گفت سال آبی جاری دومین سال کم بارش در دوره آماری ۵۷ ساله بوده و از سوی دیگر در پنجمین سال خشک قرار گرفته است.
با ادامه روند تغییرات اقلیمی، امکان استحصال منابع آبی تازه وجود ندارد. بنابراین تنها راهکار، مدیریت صحیح و همکاری همهجانبه از سوی سیاستگذاران، نخبگان و شهروندان در حفظ منابع موجود است.
در سالهای اخیر اقداماتی چون بازچرخانی و استفاده چندباره از آب، الزام صنایع پرمصرف به جایگزینی آب خام با پساب و بهکارگیری شیوههای نوین آبیاری در کشاورزی در دستور کار قرار گرفته، این رویکردها در قانون بودجه ۱۴۰۲ و برنامه هفتم توسعه نیز به طور رسمی مورد تأکید قرار گرفتهاند.
بیشک بدون اصلاح رفتار مصرفی شهروندان و برنامهریزی دقیق در سطوح مدیریتی، بحران آب تهران و سایر مناطق کشور میتواند ابعاد گستردهتری پیدا کند و فشار بر منابع محدود آب تجدیدپذیر را افزایش دهد. در این شرایط، تصمیمات درست مدیریتی و همکاری تمام دستگاههای ذیربط میتواند اثر گذار باشد.
سرمایهگذاری در بهینهسازی مصرف، توسعه فناوریهای بازچرخانی آب و جایگزینی پساب با آب خام در صنایع میتواند بخشی از فشار بر منابع آبی کشور را کاهش دهد. به گفته کارشناسان، این اقدامات نه تنها منابع موجود را حفظ میکند، بلکه زمینهساز مدیریت پایدار و کاهش هزینههای ناشی از کمآبی در بلندمدت خواهد بود.