طرح دولت برای تقسیم تهران به سه استان / جدایی پنج شهرستان قطعی شد!
در دولت رییسی گفته شده بود: جدایی برخی شهرستان‌ها از استان تهران قطعی و برخی دیگر در حال کار کارشناسی است. جدایی پنج شهرستان قدس، ملارد، شهریار، رباط کریم و بهارستان از تهران مرکزی و وجود این چهار شهرستان در استان تهران غربی و از آن سو جدایی چهار شهرستان ورامین، پیشوا، قرچک و پاکدشت از تهران مرکزی و وجود این چهار شهرستان در استان تهران شرقی قطعی است.
به گزارش اقتصادآنلاین، طرح تقسیم استان تهران یکی از مهم‌ترین مباحث تقسیمات کشوری در سال‌های اخیر بود که در دولت سیدابراهیم رئیسی به‌طور جدی دنبال شد و حتی برخی مسئولان از اجرای آن تا پایان سال ۱۴۰۳ سخن گفتند. هدف اصلی این طرح، کاهش تمرکز اداری در پایتخت، بهبود خدمات‌رسانی به شهرهای اقماری و پاسخ به چالش‌های جمعیتی و زیرساختی استان تهران بود. با این حال، تغییر شرایط سیاسی و روی کار آمدن دولت جدید موجب شد اجرای آن در هاله‌ای از ابهام باقی بماند.
شهرستان‌هایی که جدا نمی‌شوند
در طرح پیشنهادی تصریح شده بود که شهرستان‌های ری، دماوند، اسلامشهر، پردیس و فیروزکوه از استان تهران جدا نخواهند شد. بررسی برای وضعیت برخی دیگر از شهرستان‌ها همچنان در مرحله کار کارشناسی قرار داشت.
علیرضا فخاری، استاندار تهران در آن زمان پاسخ به این سوال که چه شهرستان‌هایی در تهران غربی، چه شهرستان‌هایی در تهران شرقی و کدام شهرستان در تهران مرکزی قرار دارد، گفته بود: جدایی برخی شهرستان‌ها از استان تهران قطعی و برخی دیگر در حال کار کارشناسی است. جدایی پنج شهرستان قدس، ملارد، شهریار، رباط کریم و بهارستان از تهران مرکزی و وجود این چهار شهرستان در استان تهران غربی و از آن سو جدایی چهار شهرستان ورامین، پیشوا، قرچک و پاکدشت از تهران مرکزی و وجود این چهار شهرستان در استان تهران شرقی قطعی است. بر اساس طرح کنونی تهران، شمیرانات، ری، دماوند، اسلامشهر، پردیس و فیروزکوه از تهران جدا نمی‌شود و برخی دیگر از شهرستان‌ها نیز در حال کار کارشناسی است.
جزئیات تشکیل استان «تهران غربی» و «تهران شرقی»
نماینده عالی دولت در استان تهران در آن زمان تأکید داشت که رسیدگی به شهرهای اقماری اطراف پایتخت اهمیت ویژه‌ای دارد. او توضیح داده بود که طرح تقسیم استان تنها یک تغییر جغرافیایی نیست، بلکه مسائل اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی را نیز در بر می‌گیرد و هدف اصلی آن ارائه خدمات قوی‌تر و مؤثرتر به مردم است.
مطالعات این طرح از مدت‌ها پیش آغاز شده بود. بر اساس سرشماری‌ها، غرب استان تهران حدود دو و نیم میلیون نفر و جنوب‌شرقی استان نزدیک به یک میلیون و ۲۰۰ هزار نفر جمعیت دارد. به همین دلیل، لزوم تطبیق طرح با شرایط امروز جمعیتی و تأمین زیرساخت‌های مورد نیاز بسیار برجسته بود.
مسئولان وقت همچنین به تفاوت‌های ترکیب جمعیتی اشاره می‌کردند: در بخش غربی استان، عدم تجانس بیشتری به چشم می‌خورد، در حالی‌که در جنوب شرقی، جمعیت از تجانس نسبی بالاتری برخوردار است. از نظر گویش و مؤلفه‌های اجتماعی نیز، در برخی نقاط همگونی و در برخی دیگر ناهمگونی دیده می‌شد.
نگاه کارشناسان به تقسیم استان تهران: از روند قانونی تا زمان‌بندی
محمدرضا کمیزی، کارشناس و فعال حقوقی، در همان مقطع یادآور شده بود که مهم‌ترین هدف تقسیمات کشوری، تسهیل اداره امور عمومی، سیاسی، انسانی، طبیعی، اقتصادی و فرهنگی است. او تصریح کرده بود که ایجاد استان جدید از حیطه اختیارات دولت خارج است و باید با ارائه لایحه از سوی دولت یا طرح نمایندگان در مجلس، تصویب نمایندگان و تأیید شورای نگهبان به قانون تبدیل شود.
کمیزی در پاسخ به این پرسش که آیا مجلس لایحه تقسیم استان تهران به سه استان را تصویب خواهد کرد یا خیر، گفته بود: «با توجه به مباحث کارشناسی انجام شده و ضرورت‌های موجود، مانعی بر سر تصویب لایحه وجود ندارد.» او همچنین پیش‌بینی کرده بود که مجلس ظرف حدود چهار ماه می‌تواند این لایحه را به تصویب برساند و در صورت جدیت دولت، تا پایان سال ۱۴۰۳ استان تهران به سه استان مرکزی، شرقی و غربی تقسیم خواهد شد.
تجربه خدمات انتظامی و الگوی پیشنهادی برای ادارات
یکی از استدلال‌های مطرح‌شده برای ضرورت تقسیم استان، تجربه موفق ایجاد فرماندهی انتظامی غرب و شرق تهران بود. پیش‌تر همه مردم استان برای دریافت خدمات انتظامی مجبور بودند به تهران بزرگ یا کرج مراجعه کنند؛ اما با تشکیل این دو فرماندهی، خدمات انتظامی به مراتب آسان‌تر و سریع‌تر به مردم رسید. به باور حامیان طرح، این تجربه می‌توانست به سایر حوزه‌های اداری نیز تسری یابد.
در کنار حمایت‌ها، برخی مخالفت‌ها نیز مطرح می‌شد. منتقدان هشدار می‌دادند که طرح باید صرفاً بر مبنای مطالعات کارشناسی پیش برود و مداخله‌های پوپولیستی از تریبون‌های مختلف به شأن مردم و صاحبان تریبون آسیب می‌زند. به گفته آنان، اصل ضرورت طرح تردیدناپذیر است، اما در جزئیات ممکن است اختلاف نظر وجود داشته باشد؛ اختلافی که نهایتاً باید با رعایت قانون حل شود.
طرح تقسیم استان تهران متوقف شد
با روی کار آمدن دولت پزشکیان، طرح تقسیم استان تهران که در دولت پیشین تا آستانه اجرا پیش رفته بود، عملاً متوقف شد. مسئولان دولت جدید اعلام کرده‌اند که بررسی و بازبینی طرح‌های گذشته در دستور کار است و هیچ مصوبه قطعی درباره تقسیم استان تهران تصویب نشده است. اکنون، شرایط به گونه‌ای است که باید منتظر ماند و دید آینده این طرح چه خواهد شد و آیا مجدداً مورد بررسی و اجرا قرار خواهد گرفت یا خیر.
