عربستان ناجی اقتصاد ایران/ دروازه ثروت به روی تهران باز شد

تصور کنید عربستان که زمانی تنها صادرکننده نفت بود، حالا به هاب انرژی تجدیدپذیر تبدیل شده است. آیا ایران نیز میتواند با الهام از این رویکرد، مسیری مشابه را در پیش گیرد و از ظرفیتهای بیشمار خود برای رسیدن به جایگاهی متمایز در اقتصاد جهانی بهرهبرداری کند؟
به گزارش اقتصادآنلاین ، در قلب خاورمیانه، جایی که تاریخ و آینده در هم تنیدهاند، دو قدرت منطقهای، ایران و عربستان سعودی، در آستانه فصلی نوین از روابط خود قرار گرفتهاند. عربستان، با رویکردی جسورانه در مسیر تنوعبخشی اقتصادی و برندسازی ملی، به الگویی برای کشورهای منطقه تبدیل شده است. روز ملی عربستان سعودی، که هر ساله در ۲۳ سپتامبر با شکوه فراوان برگزار میشود، دیگر تنها یک جشن سنتی نیست؛ بلکه رویدادی استراتژیک است که هویت ملی را با اهداف بلندپروازانه اقتصادی پیوند میزند. در سال ۲۰۲۵، با شعار "ما رویا میبینیم و به دست میآوریم"، این جشن نود و پنجمین سالگرد اتحاد پادشاهی را گرامی میدارد و همزمان، نگاهها را به سوی چشمانداز ۲۰۳۰ و تحولات شگرف اقتصادی این کشور معطوف میکند. آیا ایران نیز میتواند با الهام از این رویکرد، مسیری مشابه را در پیش گیرد و از ظرفیتهای بیشمار خود برای رسیدن به جایگاهی متمایز در اقتصاد جهانی بهرهبرداری کند؟
تصور کنید خیابانهای ریاض با نورهای سبز و سفید میدرخشند، هواپیماها در آسمان نمایشهای خیرهکننده اجرا میکنند و مردم با لباسهای سنتی به رقص شمشیر میپردازند. این صحنهها، تنها بخشی از جشنهای روز ملی هستند که با هدف تقویت برند عربستان در جهان و جذب گردشگر برگزار میشوند. در جده، آتشبازیهای ساحلی و غرفههای غذایی نه تنها خانوادهها را سرگرم میکنند، بلکه به رونق اقتصاد محلی نیز کمک میکنند. در دمام، مرکز فرهنگی با برنامههای ششروزه از جمله کارگاه "روبو-شتر" و "هنر عربستان سخن میگوید"، کودکان و جوانان را به سوی نوآوری سوق میدهد. این رویدادها، که بسیاری از آنها رایگان هستند، مشارکت عمومی را افزایش داده و همزمان، درآمدهای غیرنفتی را تقویت میکنند. از زمان رسمی شدن این روز در سال ۲۰۰۵، عربستان توانسته گردشگری داخلی خود را دو برابر کند که این امر به طور مستقیم به تولید ناخالص داخلی (GDP) غیرنفتی کمک شایانی کرده است. این جشن، ترکیبی جذاب از سنت و مدرنیته را به نمایش میگذارد؛ نمایشهای پهپاد و کنسرتهای موسیقی سنتی در کنار تخفیفهای مراکز خرید، نسل جوان را با ریشههای فرهنگی پیوند میزند و خرید را افزایش میدهد. در اکسپو ۲۰۲۵ اوزاکا، غرفه عربستان با رژه ملی و فروم سرمایهگذاری عربستان-ژاپن، این جشن را به سطح جهانی میبرد. تحلیل اقتصادی نشان میدهد که چنین رویدادهایی میتوانند تا ۵ درصد به رشد بخش خدمات کمک کنند، به ویژه در شرایطی که عربستان با چالشهای جهانی مانند نوسانات قیمت نفت روبهرو است. روز ملی نه تنها غرور ملی را زنده نگه میدارد، بلکه پلی به سوی اقتصاد پایدار میسازد – جایی که فرهنگ و تجارت دست در دست هم پیش میروند. ایران نیز با تکیه بر فرهنگ غنی، تاریخ کهن و جاذبههای طبیعی منحصر به فرد خود، میتواند از چنین رویدادهایی برای جذب گردشگر و سرمایهگذار و تقویت هویت ملی بهرهبرداری کند.
اقتصاد عربستان؛ از وابستگی نفتی تا تنوع پایدار: درسی برای ایران؟
اقتصاد عربستان سعودی در سال ۲۰۲۵، مانند یک کشتی هوشمند در دریای پرتلاطم، به سوی آبهای آرام حرکت میکند. با تولید ناخالص داخلی حدود ۱.۲ تریلیون ریال سعودی در سهماهه دوم، رشد ۳.۹ درصدی را تجربه کرده که عمدتاً از بخشهای غیرنفتی مانند خردهفروشی و گردشگری ناشی میشود. صندوق بینالمللی پول پیشبینی رشد ۳.۵ تا ۳.۶ درصدی را برای کل سال دارد که بالاتر از میانگین منطقه است. اما رمز این موفقیت کجاست؟
تنوعبخشی، کلید تحول: بخش غیرنفتی اکنون ۵۹ درصد از تولید ناخالص داخلی را تشکیل میدهد که با رشد ۳.۴ درصدی همراه بوده است. پروژههای عظیمی مانند NEOM – شهر آیندهنگرانه – و توسعه دریای سرخ، میلیاردها دلار سرمایه خارجی جذب کردهاند. نرخ بیکاری به ۸ درصد رسیده و مشارکت زنان در نیروی کار به ۳۶ درصد افزایش یافته که نشاندهنده تغییرات عمیق اجتماعی-اقتصادی است. ایران نیز با وجود منابع عظیم طبیعی، نیروی انسانی متخصص و بازارهای بالقوه، میتواند با اتخاذ رویکردهای مشابه و سرمایهگذاری در بخشهای غیرنفتی نظیر گردشگری، فناوری و خدمات، به سمت تنوع اقتصادی و کاهش وابستگی به نفت حرکت کند.
جهش در تجارت و سرمایهگذاری: از منظر تجارت، مازاد تجاری ۲۲.۱ میلیارد ریال در ماه ژوئن، با تمرکز بر صادرات غیرنفتی مانند مواد شیمیایی، چشمگیر است. تجارت غیرنفتی با شورای همکاری خلیج فارس دو برابر شده و به ۱۱.۹ میلیارد ریال رسیده است. قوانین جدید سرمایهگذاری خارجی، محیط را جذابتر کرده و پیشبینی میشود صادرات غیرنفتی تا سال ۲۰۳۰ دو برابر شود. مذاکرات با پاکستان برای پالایشگاه گوادر، نشاندهنده تنوع شرکای تجاری نیز است. ایران نیز میتواند با اصلاح قوانین، بهبود فضای کسبوکار و توسعه روابط تجاری با کشورهای منطقه و جهان، جذب سرمایههای خارجی و افزایش صادرات غیرنفتی را در دستور کار قرار دهد.
تصور کنید کشوری که زمانی تنها صادرکننده نفت بود، حالا به هاب انرژی تجدیدپذیر تبدیل شده است. چشمانداز ۲۰۳۰ نه تنها اقتصاد را متحول میکند، بلکه جامعه را نیز مدرن میسازد – از افزایش گردشگران تا سرمایهگذاری در فناوری. تحلیلگران هشدار میدهند که بدون اصلاحات بیشتر در آموزش و نوآوری، رشد ممکن است کند شود. در کل، اقتصاد عربستان نمونهای از تحول موفق است، جایی که گذشته نفتی به آیندهای سبز تبدیل میشود. ایران نیز میتواند با نگاهی هوشمندانه به این الگو، و با تکیه بر پتانسیلهای داخلی و دیپلماسی فعال، مسیر توسعه پایدار را با قدرت بیشتری طی کند.
تجارت با ایران؛ پلی به سوی ثبات منطقهای یا ریسک ژئوپلیتیک؟
روابط تجاری ایران و عربستان در سال ۲۰۲۵، داستانی پرهیجان و پرپیچوخم است. پس از توافق آشتی ۲۰۲۳ با میانجیگری چین، تجارت غیرنفتی دو کشور به ۲۵ میلیون دلار رسید که بیشترین شگفتی در صادرات ایران به عربستان با جهشی چشمگیر همراه بوده است. حجم کل تجارت هنوز کم است – تنها ۶۱ هزار تن کالا –، اما روند صعودی آن نشاندهنده پتانسیلهای قابل توجه برای آینده است.
روابط ایران و عربستان در سالهای اخیر، فراتر از تجارت، به یک محور استراتژیک در خاورمیانه تبدیل شده است. دیدار وزیران خارجه دو کشور در جولای ۲۰۲۵ در جده، پس از تنشهای اخیر اسرائیل-ایران، بر اهمیت امنیت خلیج فارس و کاهش ریسکهای سرمایهگذاری در منطقه تأکید دارد. نتیجه این تحولات، افزایش تجارت با کشورهای شورای همکاری خلیج فارس به ۴۰ میلیارد دلار بوده است؛ کالاهای ایرانی از مواد شیمیایی و محصولات کشاورزی، بازار عربستان را پر میکنند، در حالی که عربستان فناوری و سرمایه به ایران ارائه میدهد.
با این حال، چالشها همچنان پابرجاست. تحریمهای غرب علیه ایران و بحرانهای یمن، از جمله موانع جدی برای توسعه همکاریها میباشد. عربستان باید میان ایران و متحدان غربی خود تعادل برقرار کند. در مقابل، فرصتهای بزرگی نیز وجود دارد؛ همکاری در تنگه هرمز – گذرگاه ۲۰ درصد نفت جهان – و پروژههای انرژی تجدیدپذیر میتواند نقش حیاتی داشته باشند. این همکاریها نه تنها میتواند به ثبات منطقهای کمک کند، بلکه فرصتهای جدیدی برای هر دو کشور در عرصه جهانی ایجاد خواهد کرد.
ایران در مسیر آینده: الهام از تحول عربستان
عربستان سعودی در سال ۲۰۲۵، ترکیبی جذاب از فرهنگ، اقتصاد و دیپلماسی است. روز ملی، اقتصاد را تقویت میکند؛ اقتصاد، روابط خارجی را شکل میدهد؛ و تجارت با کشورهای منطقه، ثبات را تضمین میکند. این چرخه، چشمانداز ۲۰۳۰ را زنده نگه میدارد. موفقیت عربستان در تنوعبخشی اقتصادی، جذب سرمایهگذاری و برندسازی ملی، میتواند الهامبخش ایران باشد. ایران نیز با وجود چالشهای منطقهای و بینالمللی، میتواند با مدیریت هوشمندانه ریسکها، اصلاحات ساختاری، توسعه دیپلماسی اقتصادی و سرمایهگذاری در بخشهای مولد غیرنفتی، مسیر مشابهی را در پیش گیرد. این تحول، نه تنها برای ایران، بلکه برای ثبات و توسعه منطقه و جهان جذاب و حیاتی خواهد بود. زمان آن فرا رسیده است که ایران نیز با رویکردی نوین، از گذشته درس بگیرد و با نگاهی به آینده، گامهای بلندی در جهت پیشرفت و رفاه بردارد.