ظهور بزرگترین نیروی کار موقت جهان در چین/ تبعات گسترش اقتصاد گیگ در چین چه خواهد بود؟

بازار کار چین طی یک دهه اخیر دستخوش تحولی بیسابقه شده است. میلیونها کارگر کشاورزی و صنعتی به ارتش عظیم کارگران پلتفرمی پیوستهاند و اکنون نزدیک به ۴۰ درصد نیروی کار شهری این کشور به مشاغل موقت و انعطافپذیر وابستهاند؛ تغییری که پیامدهای عمیقی برای اقتصاد و جامعه چین خواهد داشت.
به گزارش اقتصادآنلاین، بزرگترین نیروی کار جهان دگرگونی شگرفی را تجربه کرده است. کارگران کشاورزی و پرولتاریای صنعتی چین با ارتشی از کارگران پلتفرمی همراه شدهاند. دهها میلیون نفر اکنون از طریق پلتفرمهای فناوری برای دورههای کوتاهمدت کار پیدا میکنند؛ در مجموع حدود ۲۰۰ میلیون نفر، معادل ۴۰ درصد از نیروی کار شهری، به نوعی از اشتغال انعطافپذیر وابستهاند. سرنوشت این کارگران بیثبات، که بسیاری از آنها برای خرید مسکن و دسترسی به خدمات عمومی و مزایا با دشواری روبهرو هستند، در سالهای آینده مسیر اقتصاد و جامعه چین را شکل خواهد داد. در حالی که فناوری بازار کار را بازآفرینی میکند، تجربه کارگران پلتفرمی چین میتواند برای کشورهای دیگر آموزنده باشد.
چین به لطف پذیرش زودهنگام «ابراپلیکیشنها» که بسیاری از جنبههای زندگی مردم را سامان میدهند، اکنون میزبان پیشرفتهترین اقتصاد پلتفرمی جهان است. امروز حدود ۸۴ میلیون نفر در این کشور به اشکال مختلف اشتغال مبتنی بر پلتفرمها وابستهاند، از جمله رانندگان تاکسی اینترنتی و پیکهای غذا. با گسترش اپلیکیشنهای مصرفی، این نوع کار در سراسر آسیا در حال ظهور است. در هند حدود ۱۰ میلیون نفر در اقتصاد گیگ مشغول به کارند، چه از طریق پلتفرمها و چه خارج از آنها. در مالزی این رقم ۱.۲ میلیون نفر است، معادل تقریبا ۷ درصد از نیروی کار.
گسترش کار پلتفرمی به صنایع تولیدی چین
اخیراً کار پلتفرمی در چین به بخش تولید صنعتی این کشور نیز راه یافته است. پرولتاریای منظم کارخانهای به تدریج جای خود را به میلیونها کارگر موقت داده است که مشاغل را به صورت «درخواستمحور» پر میکنند و از یک خط تولید به خط دیگر در حرکتاند، آن هم تحت هدایت پلتفرمهای عظیم استخدامی. این مشاغل اغلب به مهارت خاصی نیاز ندارند جز آشنایی با الفبای رومی. کارگران ممکن است تنها چند هفته یا حتی چند روز در این مشاغل باقی بمانند. پژوهشگران شمار آنها را حدود ۴۰ میلیون نفر برآورد میکنند؛ یکسوم از نیروی کار تولیدی چین و بیش از سه برابر کل نیروی مشابه در آمریکا.
یکی از دلایل رشد این ارتش کارگران پلتفرمی، نیاز شرکتها به انعطافپذیری است. کارفرمایان آزادی عمل برای گسترش یا کاهش کسبوکار خود را بر اساس تقاضای فصلی، نوسانات بازار و تغییرات ژئوپولیتیکی ارزشمند میدانند. فناوری نیز نقش مهمی ایفا کرده است. اپلیکیشنهای تلفن هوشمند سفارشهای مشتریان را با رانندگان پیک موجود هماهنگ میکنند؛ در تولید، فناوری بسیاری از وظایف دشواری را که پیشتر نیازمند تجربه بودند خودکار کرده است. هرچند این تحول برای مهندسان متخصص فرصتهای شغلی ایجاد کرده، اما شکافهایی در مونتاژ، بستهبندی و بازرسی باقی گذاشته که هر فردی میتواند پر کند.
مزایا و محدودیتهای اشتغال انعطافپذیر در چین
انواع مختلف اشتغال انعطافپذیر برای بسیاری از کارگران مطلوب است. آنهایی که به خوبی میتوانند در اقتصاد پلتفرمی حرکت کنند، با تغییر مکرر کارفرما بیشتر از آنچه از یک شغل ثابت به دست میآورند، درآمد کسب میکنند. یک نظرسنجی در سال ۲۰۲۲ نشان داد که درآمد ماهانه رانندگان اختصاصی پیک در چین تقریبا یکپنجم بیشتر از کارگران مهاجر بوده است. برخی دیگر نیز که تحمل سختیهای والدین خود را ندارند، حاضر نیستند یک وظیفه تکراری را هفتهها و ماهها انجام دهند.
با وجود این مزایا، کارگران پلتفرمی با مشکلاتی روبهرو هستند. بدون رابطه پایدار با کارفرما، کارگران جوان هرگز مهارتهای لازم برای پیشرفت در زندگی را به دست نخواهند آورد. آنها که روستاهای خود را ترک کردهاند، ممکن است در شهرهایی که به صورت موقت کار میکنند، نتوانند ریشه بدوانند. در نبود مدارک اشتغال پایدار، ممکن است دسترسی آسان به خدمات عمومی شهری در چارچوب نظام ثبت خانوار یا «هوکو» از آنها سلب شود. اگر هم موفق به تثبیت نشوند، شاید هرگز ازدواج نکرده و صاحب فرزند نشوند؛ عاملی که بحران سالمندی جمعیت چین را تشدید میکند. به هر حال، این نسل از کارگران باید علاوه بر خود، بار حمایت از سالمندان فراوانی را نیز بر دوش بکشند.
منبع: اکونومیست