سلطه چین بر بازار جهانی خودروهای برقی/ پیامدهای چیرگی چین بر رقبا و زنجیره تأمین جهانی

خودروسازان چینی با عرضه مدلهای ارزانتر و باتریهای پر برد، سهم بزرگی از بازار جهانی خودروهای برقی را تصرف کردهاند. این تحول نهتنها بازار اروپا و آسیا را بههم زده بلکه ساختار رقابت و سیاستهای تعرفهای را نیز تحتتأثیر قرار داده است.
به گزارش اقتصادآنلاین، چین بیش از نیمی از فروش جهانی خودروهای برقی را در اختیار گرفته و تولیدکنندگان داخلی با تکیه بر بازار بزرگ داخلی و شبکه تأمین قوی، به پیشروی جهانی ادامه دادهاند.
در اروپا نیز جهش برندهای چینی قابلمشاهده است؛ در آوریل ۲۰۲۵ شرکت بیوایدی برای نخستینبار از لحاظ ثبتنام خودروهای برقی در طول یک ماه از تسلا پیشی گرفت و این نشانهای از تغییر موازنه رقابت در قاره سبز محسوب میشود. گزارشهای تحلیل بازار و آمار ثبتنامها، رشد سریع برندهای چینی را ثبت کردهاند.
چرایی رشد سریع خودروسازان چینی
عوامل متعددی به رشد سریع خودروسازان چینی کمک کرده است؛ حمایتهای سیاستی غیرمستقیم در قالب تسهیلات زیرساختی و مشوقهای محلی، یکپارچگی زنجیره تأمین (از باتری تا نرمافزار)، و تولید انبوه با هزینههای پایینتر که امکان عرضه محصولاتی با مشخصات رقابتی و قیمت پایینتر را فراهم کرده است. این مزیت هزینهای به تولیدکنندگان چینی اجازه داده است با سرعت مدلهای جدید را روانه بازار کنند و سهم صادرات را افزایش دهند.
در کنار مزیتهای ساختاری، بازیگران چینی در فناوری باتری و عمودیسازی تولید پیشرفت چشمگیری داشتهاند که هزینه مالکیت را کاهش و محدوده حرکتی خودرو را بهبود بخشیده است؛ این ترکیب، توان رقابتی محصولات «ساخت چین» را تقویت کرده است.
تعرفهها، واکنش اروپا و مسیر مذاکرات
واکنش اروپا به رشد سریع صادرات خودروهای برقی چین، وضع تعرفههای سنگین در اکتبر ۲۰۲۴ تا حدود ۴۵ درصد بود؛ این اقدام با استناد به یارانههای دولتی چین انجام شد و هدف آن مهار رقابت غیرعادلانه اعلام شد. در عین حال دو طرف از اوایل ۲۰۲۵ مذاکراتی را برای جایگزینی تعرفهها با مکانیسمهایی مانند حداقل قیمت یا تضمینهای قیمتی آغاز کردهاند تا هم منافع تولیدکننده اروپایی حفظ شود و هم جریان تجارت تا حدی بازبماند.
تأثیر تعرفهها در عمل مختلط بوده است؛ از یک سو رشد صادرات چینی به اروپا کند شد، ولی از سوی دیگر شرکتهایی مانند بیوایدی و برخی سازندگان دیگر همچنان با قیمتگذاری تهاجمی و راهبردهای محلیسازی، توانستهاند سهم خود را افزایش دهند. این وضعیت نشان میدهد راهحلهای تجاری-قیمتی در کانون مذاکرات آتی قرار دارد.
تأثیر بر بازار داخلی چین و پیامدهای ساختاری
در داخل چین روند گذار به خودروهای نوین (خالص برقی و هیبریدی) سریع است؛ در تابستان ۲۰۲۴ برای نخستینبار فروش خودروهای برقی و هیبریدی از خودروهای با موتور احتراق داخلی جلو زد که نشاندهنده تغییر ذائقه و سیاستهای حمایتی مصرفکننده و تولیدکننده است. چنین تغییری هم بازار داخلی را تقویت میکند و هم ظرفیت صادراتی شرکتها را افزایش میدهد.
با این حال رشد سریع، رقابت تنگاتنگ و جنگ قیمتی در بازار داخلی نیز پیامدهای منفی بهدنبال داشته؛ از جمله فشار بر حاشیه سود، خطر انباشت تولید و نیاز به بازتوزیع ظرفیتها در میان بازیگران بزرگ و کوچک صنعت. این مسائل بر چشمانداز بلندمدت سودآوری و پایداری کسبوکارها تأثیر خواهد گذاشت.
اثرات منطقهای و جهانی
در جنوب شرق آسیا و بازارهای نوظهور، خودروسازان چینی سهم قابلتوجهی از فروش را کسب کردهاند؛ حضور محلی، قیمتهای رقابتی و تطبیق محصول با نیاز بازارهای منطقهای باعث شده رقبا از ژاپن و کره در برخی بازارها تحت فشار قرار گیرند. در آمریکای لاتین و مکزیک نیز شرکتهای چینی موفقیتهایی بهدست آوردهاند، هرچند در بازارهای آمریکای شمالی بهدلیل موانع تعرفهای و سیاسی، حضور محدودتر است.
از منظر جهانی، سلطه چین بر بازار EV میتواند دو مسیر متضاد رقم بزند؛ از یک سو سرعتگیری در انتقال به حملونقل پاک و کاهش تقاضای سوختهای مایع را تشدید کند و از سوی دیگر، تمرکز تولید و قیمتگذاری تهاجمی ممکن است به تضعیف رقابت و ایجاد وابستگی زنجیرهای در برخی کشورها منجر شود. مطالعات مربوط به تقاضای بنزین و سناریوهای بلندمدت نیز نشان میدهد رشد سریع خودروهای برقی تأثیر قابلتوجهی بر بازار انرژی خواهد داشت.
چشمانداز سیاستی برای رقبا و دولتها
سلطه رو به رشد چین در بازار خودروهای برقی ترکیبی از توان تولید، نوآوری در باتری و راهبردهای تجاری تهاجمی است که بازار جهانی را بازتعریف کرده است. رقبای اروپایی و آمریکایی برای حفظ رقابتپذیری نیازمند تسریع در تحول فناوری، کاهش هزینهها و سیاستهای صنعتی هماهنگ هستند. در سطح سیاستگذاری، راهحلهای متوازن مانند چارچوبهای قیمتی توافقشده، تشویق به محلیسازی زنجیره تأمین و تقویت استانداردهای فنی میتواند از تشدید تنشهای تجاری جلوگیری کند و فضای رقابت منصفانهتری برقرار سازد.
برای کشورها و صنایع وابسته، اهمیت مدیریت ریسکهای زنجیره تأمین، سرمایهگذاری در زیرساخت شارژ و توسعه مشوقهای هدفمند تا حدی روشن است؛ چرا که تحول بازار خودروهای برقی نهفقط مسأله تولید و فروش، بلکه مولفهای راهبردی در اقتصاد و امنیت انرژی آینده کشورها خواهد بود.