آب دریای عمان شیرین می‌شود
افزایش جمعیت، همگام با گسترش فعالیت های کشاورزی و صنعتی در ایران و دیگر نقاط جهان، سبب شده است مصرف آب های شیرین به طور قابل ملاحظه ای افزایش پیدا کند، همین موضوع موجب کاهش میزان آب در مناطق مختلف به ویژه در نقاط خشک و نیمه خشک جهان شده و بحران هایی را به وجود آورده است بنابراین برای حل موضوع بحران آب، ضروری است از آب های نامتعارف و به عبارت دیگر آب های با کیفیت نامطلوب نیز استفاده شود.
در سیستان و بلوچستان که همواره جزو کم بارش ترین استان‌های کشور بوده و از این منظر استانی کم آب محسوب می شود، برای برون رفت از این بحران طرح های آبرسانی زیادی اجرا شده اما چند سالی است که طرح انتقال آب دریای عمان به این استان مطرح شده است تا شاید اجرای این طرح، سیستان و بلوچستان را از خشکسالی رهایی دهد.
ضروری برای استان های شرق کشور
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از خراسان ، مدیرعامل شرکت آب منطقه ای سیستان و بلوچستان در این باره می گوید: برای استفاده از آب دریا، طرح جامع تأمین و انتقال آب شرب و صنعت استان‌های نوار شرق کشور یعنی سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی از دریای عمان و دیگر منابع جانبی، برنامه ریزی و مطالعات اولیه آن انجام شده است.«اتابک جعفری» با اشاره به اهداف و ضرورت اجرای این پروژه اظهار می کند: بیلان منفی در دشت های استان های شرقی کشور، بیش از یک و نیم میلیارد متر مکعب در سال است، از طرفی نیاز آب شرب و صنعت این استان ها تا افق سال 1420 به حدود هزار و 750 میلیون متر مکعب می رسد و با توجه به منابع تأمین فعلی آب، استان‌های شرقی کشور در سال 1420 با کمبودی معادل 850 میلیون مترمکعب مواجه خواهند شد. وی ادامه می دهد: مطابق برنامه‌ریزی‌های انجام شده برای تأمین بیلان منفی دشت‌ها در استان‌های شرقی کشور اعمال راهکارهای مدیریتی شامل بازچرخانی و جایگزینی پساب و استفاده از آب‌های نامتعارف درون حوضه‌ای در دستور کار قرارگرفته است.
تامین آب شرب و صنعت 3 استان تا سال 1420
به گفته وی از سوی دیگر برای جبران کمبود آب شرب و صنعت این استان ها پس از بررسی و اولویت‌بندی راهکارهای تأمین و انتقال درون و برون حوضه‌ای، طرح انتقال آب از دریای عمان به استان‌های شرقی کشور و تأمین نیاز آبی این سه استان از منابع نامتعارف جنوب کشور به عنوان منبعی پایدار و مطمئن، یکی از راهکارهای اصلی تأمین آب است. این طرح طی سه مدول مشابه، هر یک با ظرفیت 250 میلیون مترمکعب تا سال 1420 انجام می شود.وی اضافه می کند: در مدول اول، نمک زدایی و انتقال آب به طور سالانه به میزان 250 میلیون مترمکعب در دستور کار قرار گرفته و سهم هر یک از استان های سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی و خراسان رضوی به ترتیب معادل 70، 70 و 110 میلیون مترمکعب است.
وی با بیان این که اجزای اصلی طرح شامل آبگیر، تأسیسات پیش تصفیه و نمک‌زدایی است، می گوید: قطعه اول خط انتقال آب به طول 600 کیلومتر و قطر 2 هزار و 200 میلی‌متر در سیستان و بلوچستان واقع است و دبی موردنیاز شرب و صنعت مقطع میان‌مدت این استان (افق سال 1410) به میزان MCM70 از این خط برداشت می شود.جعفری، می افزاید: پس از تحویل آب به نقاط نیازمند آب در استان، قطعه دوم خط انتقال با قطر هزار و 800 میلی‌متر و طول 400 کیلومتر مسیر خراسان جنوبی را طی می کند و برداشت آب به میزان MCM70 در این استان، نیز انجام می شود. قطعه سوم نیز با قطر هزار و 600 میلی‌متر، مسیر 500 کیلومتری را تا مشهد طی و با دبی معادل MCM110 مصارف شرب و صنعت مقطع میان مدت این استان را تأمین می کند.
کمبود آب و استفاده از آب های نامتعارف
رئیس سازمان جهادکشاورزی سیستان و بلوچستان نیز در این باره می گوید: کمبود آب و تأمین موادغذایی جمعیت رو به رشد، سبب شده استفاده از آب های نامتعارف مانند آب های شور، فاضلاب های شهری و صنعتی، منبعی با ارزش در راستای افزایش میزان تولیدات بخش کشاورزی محسوب شود. «رضا نجفی» می افزاید: آب های متعارف مخلوطی از مواد معلق معدنی و آلی بوده که برای گیاه مناسب است، اما استفاده و آبیاری دراز مدت با آب های نامتعارف محدودیت ها و چالش هایی از جمله مخاطرات بهداشتی برای کشاورزان و مصرف کنندگان مواد غذایی، شور و سدیمی شدن خاک و آلودگی آب های زیرزمینی را در پی دارد که می توان با شیرین کردن آب های نامتعارف از خطرات آن کاست.
وی اظهار می کند: با توجه به این که آب دریای عمان از کیفیت مناسبی نسبت به خلیج فارس برخوردار است و سواحل بکر مستعد جنوب استان می تواند در راستای منویات مقام معظم رهبری و دولت با افق تدوین شده برای اقتصاد مقاومتی و توسعه سواحل مکران در حوزه بخش کشاورزی محقق شود، با اولویت دادن به کشت گلخانه ای و میوه های گرمسیری و نصب آب شیرین کن در ساحل دریا و راه اندازی مجتمع های تولیدی کشت و صنعت کشاورزی در فاصله های 20 تا 100 کیلومتر از دریا و انتقال آب شیرین با لوله، بستر رونق کشاورزی را فراهم ساخت.وی اذعان می کند: میزان بارندگی در استان 100 میلی متر است که در جنوب گاهی به 50 میلی متر هم می رسد، بنابراین می توان گفت سیستان و بلوچستان استانی خشک است، البته کل ایران روی کمربند خشک و نیمه خشک قرار گرفته اما این استان تأثیرپذیری بیشتری در این بخش دارد. به گفته وی بارندگی کمتر از 100 میلی متر در سیستان و بلوچستان و وسعت و پراکندگی زیاد استان، مشکلات را نیز بیشتر می کند. علاوه بر این، تبخیر آب نیز در این منطقه بسیار بالاست به این معنی که برداشت آب، منفی بوده و آنچه تزریق می شود با مقداری که برداشت می شود، هم خوانی ندارد.
لزوم شیرین کردن آب دریا
نجفی با تاکید براین که در این استان با برداشت منفی آب مواجه هستیم تصریح می کند: این موضوع سبب شده است در کنار عملیاتی که در حوزه کشاورزی سیستان و بلوچستان انجام می شود از جمله احیای قنات ها، توسعه سیستم های آبیاری تحت فشار و دیگر اقدامات بخش کشاورزی که به کاهش مصرف آب منجر می شود با حفظ و افزایش تولید به شیرین کردن آب دریا نیز بپردازیم چراکه این موضوع بدون تردید، لازم است و به طور قطع باید انجام شود. البته کشورهای عربی حاشیه دریای عمان، خلیج فارس و همچنین پاکستان پیش از این، به این موضوع ورود و از آب دریا برای صنعت، کشاورزی و شرب بهره برداری کرده اند.وی با بیان این که وقتی سیستان و بلوچستان از این نعمت خدادادی برخوردار است، بدون تردید باید به این سمت حرکت کند، اظهار می کند: برای عملی شدن این مهم در گذشته قدم‌هایی برداشته شده اما این‌که چرا در این مدت اقدام خاصی انجام نشده می توان به هزینه‌بر بودن طرح اشاره کرد، دلیل دیگر آن نیز این است که دولت در سال های گذشته نتوانسته است بر این موضوع تمرکز کند و به عبارتی این طرح جزو سیاست‌های دولت نبوده است.وی اضافه می کند: اما طی چند سال اخیر طرح توسعه سواحل مکران در دستور کار دولت قرار گرفته و برنامه‌های جدی را در این باره شروع کرده است، شورای سواحل مکران نیز به ریاست معاون اول رئیس جمهور با عضویت وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مختلف، راه اندازی و جلسات متعددی درباره توسعه این سواحل برگزار شده که یکی از طرح هایی که در این بخش پیگیری شده طرح شیرین کردن آب دریاست.وی می گوید: با توجه به این که وزارتخانه‌های مختلف موظف شده‌اند برنامه‌های خود را در زمینه توسعه سواحل مکران ارائه دهند، در حوزه وزارت جهاد کشاورزی پروژه‌های پرورش ماهی در قفس و احداث گلخانه ها ارائه شد که درباره پروژه پرورش ماهی در قفس، جانمایی ها انجام شده و طرح با جدیت در دست پیگیری است.
احداث 40 هزار هکتار گلخانه
رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان، می‌افزاید: وسعت و پراکندگی استان، کاهش نزولات جوی و محدودیت فرهنگ کار قسمتی از تنگناهای سیستان و بلوچستان است اما این استان مزیت‌هایی هم دارد که شاید در دیگر نقاط وجود نداشته باشد. یکی از مهم‌ترین قابلیت‌های سیستان و بلوچستان، دریا و نیروی خورشید است که همیشه به‌عنوان عیب به آن نگاه شده است و خیلی ها از مزیت های آن غافل بوده اند. وی تصریح می کند: پروژه احداث گلخانه در سواحل مکران نیز در سطح ملی مصوب و در این استان احداث 40 هزار هکتار گلخانه برنامه‌ریزی و سند آن تنظیم شد، بنابراین جهاد کشاورزی به عنوان اولین سازمان، طرحش را در حوزه اقتصاد مقاومتی ارائه داد و مطالعات طرح، روزهای پایانی خود را طی می کند.به گفته وی در فاز اول اجرای این پروژه مقرر شد 10 هزار هکتار گلخانه در استان به طور عمده در سواحل مکران ایجاد شود. از آنجایی که بخشی از توسعه سواحل مکران برپایه آب دریاست بنابراین باید آب دریا شیرین شود، از طرفی هم به دلیل این که میزان بارندگی در جنوب استان 50 میلی‌متر است و مجوز حفر چاه هم صادر نمی‌شود به ناچار باید از آب دریا استفاده کرد. وی ادامه می دهد: در این راستا سرمایه‌گذاران مختلفی طی فراخوانی که منتشر شد برای همکاری در اجرای این طرح اعلام آمادگی کردند و گزینش آن ها انجام شد که در نهایت به دلیل بالابودن هزینه ها، یک شرکت اعلام کرد می تواند آب دریا را شیرین و در کنار آن حدود 2 هزار هکتار گلخانه هم تأسیس کند، طرح احداث این گلخانه ها در زمینی به مساحت 40 هزار هکتار ارائه شده است و مراحل پایانی را طی می‌کند.
استفاده از نور خورشید
وی می گوید: از جمله مزیت های این طرح، شیرین کردن آب دریا با استفاده از نور خورشید است که منطبق با شرایط زیست محیطی هم هست، چراکه با استفاده از نور خورشید هیچ سوختی برای شیرین کردن آب دریا استفاده نمی شود. برای این کار نیاز به نصب آینه در حدود 100 هکتار است، از طرفی در کنار شیرین کردن آب دریا، تولید برق هم به همین شکل انجام می شود.نجفی می گوید: پروژه احداث گلخانه ها به صورت آزمایشی انجام می شود و سرمایه گذاران زیادی برای سرمایه گذاری در این طرح اعلام آمادگی کرده اند و در نظر دارند مساحت گلخانه ها را گسترش دهند، همچنین گلخانه، پروژه ای در راستای کاهش مصرف در بخش کشاورزی است چرا که به واسطه آن، مصرف آب یک دهم و تولید چندین برابر می شود به همین دلیل این موضوع ارزش پیگیری دارد. طرح شیرین کردن آب دریا مراحل مختلف اداری اش را در بنادر دریانوردی، آب، برق و استانداری طی کرده است و امیدواریم به زودی اجرایی شود.وی با بیان این که اولویت شیرین کردن آب دریا با راه اندازی گلخانه است، خاطرنشان می کند: این پروژه فازبندی شده و می تواند آب مازاد تولید کند، البته برنامه فعلی، تامین آب گلخانه است.همچنین زمانی که این طرح آغاز و موفقیتی حاصل شود، بسیاری از افرادی که در دیگر کشورها سرمایه‌گذاری کرده اند سرمایه های خود را به این سمت سوق می دهند، پتروشیمی نیز که در چابهار در حال گسترش است، می تواند از این آب مازاد استفاده کند اما اولویت با گلخانه هاست چرا که 70 درصد گلخانه های دنیا در حاشیه دریا ساخته می شود و در کنار توسعه، جذب گردشگر را نیز به همراه دارد. رئیس سازمان جهاد کشاورزی سیستان و بلوچستان تاکید می کند: این امکان وجود دارد که از طریق قرارداد، آب مازاد به بخش های مختلف داده شود ولی هدف اول، تأمین آب گلخانه هاست.
