کودتای خزنده آل‌سعود
حدود یک ماه از تغییر و تحولات ناگهانی در هرم قدرت آل‌سعود می‌گذرد؛ تغییراتی که با گذشت زمان و تحولات اخیر بیش‌ازپیش رنگ‌وبوی یک کودتای نرم را به خود می‌گیرد.
روز پنجشنبه بود که پادشاه عربستان با تأسیس یک نهاد امنیتی جدید که زیر نظر مستقیم خود او اداره خواهد شد، بخش عمده اختیارات امنیتی وزارت کشور را از آن سلب کرد. طبق فرمان پادشاه عربستان نهادهای امنیتی وابسته به وزارت کشور ازجمله مدیریت کل پژوهش و آگاهی، نیروهای امنیتی ویژه، نیروهای واکنش سریع، اداره امنیت پرواز، اداره کل امور فنی، مرکز اطلاعات ملی باید به این دستگاه امنیتی جدید که «ریاست امنیت داخلی» نام دارد، بپیوندند. هرچند هدف از تشکیل این نهاد امنیتی، تمرکز بر مبارزه با تروریسم در سطوح امنیتی و اطلاعاتی و همچنین نظارت بر تأمین مالی تروریسم عنوان می‌شود، برخی تحلیلگران تشکیل این نهاد امنیتی جدید را در راستای کاهش حوزه اختیارات وزارت کشور و تمرکز قدرت در دستان سلطان سلمان و پسرش محمدبن‌سلمان می‌دانند.
تمام امکان‌های یک کودتا
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، همه چیز با کنارگذاشته‌شدن محمدبن نایف، برادرزاده پادشاه عربستان از ولیعهدی کلید خورد. پادشاه عربستان در اقدامی ناگهانی محمدبن‌نایف را از تمامی پست‌هایش برکنار و محمدبن‌سلمان، پسر خود را به جای او به عنوان ولیعهد انتخاب کرد؛ اقدامی که با کاهش سهم دیگر خانواده‌های آل‌سعود از قدرت، بیش‌ازپیش قدرت و اختیارات را در خانواده سلمان متمرکز می‌کند. روایت و اظهارات اخیر مقام‌های سعودی نزدیک به محمد نایف از چگونگی عزل او نیز ابعاد تازه‌ای به این تغییر ساختار در عربستان بخشیده است. یک مقام عربستانی نزدیک به بن‌نایف، در گفت‌وگو با رویترز، بهانه عزل محمدبن‌نایف را اعتیاد او به قرص‌های مسکن عنوان کرده که به باور پادشاه عربستان، بر قدرت تصمیم‌گیری و قضاوت او تأثیر منفی می‌گذاشته است. با این حال، دیگر مقام‌های سعودی، این ادعا را یک داستان خیالی و غیرواقعی خوانده و دلایل برکناری محمدبن‌نایف را محرمانه عنوان می‌کنند.
علاوه بر اعلام ناگهانی و بدون مقدمه برکناری محمدبن‌نایف، اختلاف‌نظرهای محمدبن‌نایف و محمدبن‌سلمان در امور امنیتی و سیاست خارجی، فرضیه وقوع یک کودتای نرم و خزنده در ساختار قدرت آل‌سعود را بیش‌ازپیش قوت می‌بخشد. محمدبن‌نایف که یک بار مورد سوءقصد القاعده نیز قرار گرفته بود، خلاف محمدبن‌سلمان، دشمن سرسخت گروه‌های تکفیری شناخته می‌شد. از دیگر سو، در حالی که بعد از بهار عربی، محمدبن‌نایف به دنبال کاهش اتکای امنیتی عربستان به آمریکا بود، محمدبن‌سلمان همواره خواهان رابطه مستحکم‌تر امنیتی با ایالات متحده و درعوض تقابل بیشتر با ایران بوده است. محمدبن‌نایف همچنین برخی اقدامات محمدبن‌سلمان ازجمله نزاع در یمن و کاهش مزایای مالی مددکاران اجتماعی را مورد انتقاد قرار داده بود. به‌نظر این اختلاف نظرها اصلا به مذاق شاهزاده جوان خوش نیامده و زمینه عزل محمدبن‌نایف را فراهم آورده باشد. گفته می‌شود که بن‌نایف بعد از عزل، در بازداداشت خانگی به سر می‌برد و به جز بستگان نزدیک نمی‌تواند با فرد دیگری دیدار داشته باشد که این مسئله نیز فرضیه وقوع یک کودتا را تقویت می‌کند.
امنیت یا تسویه‌حساب داخلی
به گزارش واشنگتن‌پست، یک مقام سعودی این نهاد جدید را با وزارت امنیت داخلی ایالات متحده مقایسه کرده و هدف از تأسیس آن را تسریع خدمات امنیتی و پاسخ‌گویی مستقیم دستگاه ضدتروریسم به پادشاه عربستان توصیف کرده است. در حکم رسمی پادشاه عربستان نیز هدف از تأسیس این دستگاه امنیتی جدید، انعطاف‌پذیری بیشتر در قبال چالش‌های امنیتی و همچنین واکنش سریع در شرایط اضطراری عنوان شده است. پادشاه عربستان همچنین عبدالعزیزبن‌محمد الهویرینی را با درجه وزیر به عنوان رئیس این نهاد امنیتی جدید تعیین کرده است. گفته می‌شود هویرینی سابقه ٣٠ سال حضور در وزارت کشور و فعالیت در حوزه ضدتروریسم را داراست. برخی تحلیلگران نیز از بوروکراسی گسترده وزارت داخلی به عنوان یکی از دلایل ضرورت شکل‌گیری یک نهاد امنیتی چالاک‌تر یاد می‌کنند. به‌نظر برخی از مقامات سعودی، وزارت کشور عربستان بعد از افزایش تهدیدات تروریستی، بخش وسیعی از امکانات و تمرکز خود را به مبارزه با اقدامات تروریستی اختصاص داد که باعث شده این وزارتخانه از هدف اصلی‌اش در خدمت‌رسانی به شهروندان فاصله بگیرد. در اقدامی دیگر، پادشاه عربستان همچنین حمد العوهلی، رئیس گارد پادشاهی، را از سمتش برکنار و سهیل المطیری را به جای او تعیین کرد.
واگذاری قدرت تا ماه سپتامبر
گذشته از تحولات اخیر، در حال حاضر گمانه‌زنی‌هایی در میان مقامات سعودی وجود دارد که شاید ملک‌سلمان به نفع پسرش از قدرت کنار برود. رویترز به نقل از یک مقام مرتبط با دربار سعودی، از ضبط یک پیام ویدئویی به وسیله ملک‌سلمان خبر داده که در آن، پادشاه انتقال قدرت به پسرش را اعلام می‌کند. گفته می‌شود این پیام ویدئویی ممکن است به همین زودی‌ها یعنی تا ماه سپتامبر (کمتر از یک ماه) دیگر منتشر شود. اگر انتقال قدرت در عربستان سریع‌تر از آنچه انتظار می‌رفت صورت بگیرد، رهبری این کشور به دست جوان ٣٢ساله‌ای خواهد افتاد که باید عربستان را از دل شرایطی بحرانی عبور دهد؛ کشوری که از یک‌سو با کاهش قیمت نفت مواجه است، از دیگر سو، درگیر نبرد در یمن است؛ رقیبی قدرتمند مانند ایران را در کنار خود می‌بیند و همچنین به‌تازگی به بحرانی دیپلماتیک با قطر وارده شده است.
