بازی متوازن سنگاپور میان چین و آمریکا/ ایران چگونه می‌تواند از مدل سنگاپور الهام بگیرد؟
اقتصاد و سیاست دو بخش جدا نشدنی از یکدیگر هستند. بازی هوشمندانه در زمین اقتصاد و سیاست خارجی یکی از بهترین محرک‌ها برای رشد و توسعه است. از سوی دیگر، این رویکرد می‌تواند مانند سپری برای کشور در مقابل با بحران‌های اقتصادی باشد. سنگاپور، نمونه موفق بازی هوشمندانه با اقتصاد و سیاست است. این کشور توانسته تا در کنار اصلاحات اقتصادی در داخل کشور، با استفاده از رقابت تجاری میان چین و آمریکا اقتصادی قدرتمند داشته باشد.
به گزارش اقتصاد آنلاین، در عصر جهانی‌سازی و رقابت، کشورهایی مانند سنگاپور بیش از هر زمان دیگر نیازمند استراتژی‌های متوازن برای بقا و رشد اقتصادی هستند. در این میان، تشدید رقابت تجاری و فناورانه میان ایالات متحده آمریکا و جمهوری خلق چین، به‌عنوان دو اقتصاد بزرگ جهان، پیامد‌های قابل‌توجهی بر معادلات اقتصادی کشور‌های ثالث گذاشته است. سنگاپور که هم‌زمان از شرکای مهم اقتصادی هر دو کشور محسوب می‌شود، در قلب این تقابل ژئو‌اقتصادی قرار دارد و ناچار است سیاست‌هایی اتخاذ کند که نه تنها از منافع ملی خود حفاظت کند، بلکه به توسعه بلندمدت اقتصادی‌اش نیز لطمه وارد نشود. تجربه این کشور در مواجهه با چنین چالش‌هایی، از نظر تحلیلگران، نمونه‌ای کم‌نظیر از دیپلماسی اقتصادی عمل‌گرایانه در آسیای جنوب شرقی به‌شمار می‌رود.
سنگاپور با اقتصادی مبتنی بر تجارت، مرکزیت در زنجیره تأمین جهانی، و وابستگی بالا به ثبات بازار‌های بین‌المللی، بیش از بسیاری از کشور‌های دیگر از تحولات اقتصاد کلان جهانی و تنش‌های میان قدرت‌های بزرگ تأثیر می‌پذیرد. از یک سو، چین به‌عنوان بزرگ‌ترین شریک تجاری سنگاپور، نقش کلیدی در تأمین منابع و بازار صادراتی این کشور دارد. از سوی دیگر، آمریکا همچنان از مهم‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی و تأمین‌کنندگان فناوری پیشرفته برای سنگاپور محسوب می‌شود. به همین دلیل، هرگونه انحراف در روابط تجاری بین چین و آمریکا می‌تواند تأثیرات چندلایه‌ای بر اقتصاد پیچیده و جهانی‌شده‌ی سنگاپور داشته باشد. با این حال، بازی هوشمندانه در این زمینه یکی از کلید‌های اصلی موفقیت سنگاپور به شمار می‌آید.
سنگاپور چگونه با چین و آمریکا بازی می‌کند؟
تجربه تاریخی نشان می‌دهد یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های رویکرد سنگاپور در مواجهه با بحران‌های بین‌المللی، عدم جانبداری ایدئولوژیک و تمرکز بر منافع ملی است. سنگاپور در سال‌های اخیر تلاش کرده است ضمن تقویت روابط اقتصادی با چین، به ویژه در حوزه‌هایی مانند تجارت دیجیتال، بانکداری، و زیرساخت‌های هوشمند، هم‌زمان همکاری خود با غرب و به‌خصوص آمریکا را نیز در حوزه‌های امنیتی، مالی، و آموزشی حفظ کند. این رویکرد دوگانه و متوازن، که توسط نخبگان سیاست‌گذار این کشور دنبال می‌شود، درواقع بازتابی از درک عمیق ساختار اقتصاد جهانی و لزوم تنوع‌بخشی به روابط اقتصادی است.
از لحاظ اقتصادی، چین بزرگ‌ترین شریک تجاری سنگاپور است و روابط اقتصادی میان دو کشور در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است. حجم تجارت دوجانبه آنها از ۱۰۰ میلیارد دلار فراتر رفته است و شرکت‌های سنگاپوری در حوزه‌هایی، چون لجستیک، فناوری اطلاعات، بانکداری و زیرساخت‌های شهری در چین حضور فعال دارند. سنگاپور به‌عنوان یکی از مهم‌ترین مراکز مالی جهان، نقش کلیدی در جذب سرمایه‌گذاری‌های چینی ایفا می‌کند و به‌عنوان پل ارتباطی بین چین و بازار‌های جهانی عمل می‌کند. همچنین سنگاپور از طرح کمربند و جاده چین استقبال کرده و در توسعه پروژه‌های مرتبط همکاری نزدیک دارد که باعث افزایش تبادل فناوری و سرمایه‌گذاری‌های مشترک می‌شود.
از سوی دیگر، روابط سنگاپور با ایالات متحده آمریکا نیز بسیار گسترده و راهبردی است. آمریکا به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران خارجی در سنگاپور، در حوزه‌های فناوری پیشرفته، خدمات مالی و بانکی و همچنین بخش‌های آموزشی و پژوهشی حضور فعال دارد. توافق تجارت آزاد میان سنگاپور و آمریکا، باعث شده تا حجم مبادلات تجاری و سرمایه‌گذاری بین دو کشور به‌طور چشمگیری افزایش یابد. در حوزه امنیتی، همکاری‌های نظامی سنگاپور و آمریکا بسیار نزدیک و گسترده است.
حوزه فناوری و نوآوری، در واقع یکی از مهم‌ترین حوزه‌هایی است که سنگاپور از طرفین استفاده کرده تا جایگاه خود را تثبیت کند. سنگاپور در این بین از فرصت‌های همکاری با هر دو قدرت بهره‌مند شده است. از چین فناوری‌های مرتبط با تولید، زیرساخت‌های هوشمند و دیجیتال را دریافت می‌کند، در حالی که از ایالات متحده به فناوری‌های پیشرفته‌تر مانند نیمه‌رساناها، هوش مصنوعی و انرژی پاک دسترسی دارد. این تنوع منابع فناوری باعث شده است که سنگاپور از لحاظ اقتصادی مقاوم‌تر شده و بتواند در عرصه جهانی رقابت‌پذیر باقی بماند.
در واقع، یکی از عوامل کلیدی موفقیت سیاست خارجی سنگاپور، بی‌طرفی فعال است. این کشور تلاش می‌کند تا در تقابل میان چین و آمریکا وارد جانبداری نشود و به جای آن، بر اصول حاکمیت قانون، احترام به حقوق بین‌الملل و چندجانبه‌گرایی تأکید کند. این سیاست باعث شده است که سنگاپور در زمانی که جنگ تجاری و تنش‌های ژئوپلیتیکی بین چین و آمریکا شدت گرفته، خود را از آسیب‌های مستقیم این درگیری‌ها دور نگه دارد و از فرصت‌های اقتصادی ایجادشده در این دوره بهره‌مند شود. به‌عبارت دیگر، سنگاپور توانسته است با اتخاذ سیاستی متوازن و انعطاف‌پذیر، در عین حفظ روابط دوستانه با هر دو کشور، منافع خود را به حداکثر برساند.
سنگاپور با عضویت فعال در پیمان‌های چندجانبه مانند پیمان جامع و پیشرفته اقیانوس آرام و همکاری با سازمان‌های بین‌المللی مانند بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول، تلاش می‌کند جایگاه خود را به‌عنوان یک کشور چندمحور در نظم نوین جهانی حفظ کند. سنگاپور همچنین جایگاه خود را به عنوان یک میانجی معتبر تثبیت کرده است. عضویت در پیمان‌هایی مانند چارچوب اقتصادی هند-اقیانوسیه و مشارکت جامع منطقه‌ای اقتصادی باعث شده است که این کشور بتواند نقش پل ارتباطی بین شرق و غرب را به خوبی ایفا کند و منافع اقتصادی خود را گسترش دهد.
البته همچنان تنش‌ها بین طرفین ممکن است سنگاپور را شدیدا تحت تأثیر قرار دهد. در این میان، تحولات در سیاست‌های اقتصادی چین نیز بر راهبرد سنگاپور تأثیرگذار بوده است. به‌ویژه پس از آن‌که شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهور چین، سیاست خوداتکایی را در مواجهه با تحریم‌های غربی در پیش گرفت، بسیاری از کشور‌ها از جمله سنگاپور با شرایط جدیدی مواجه شدند. این کشور با درک ضرورت سازگاری با الگوی جدید حکمرانی اقتصادی چین، سعی کرده است ظرفیت‌های خود را در حوزه‌هایی، چون نوآوری صنعتی، حمل‌ونقل هوشمند، و خدمات مالی توسعه دهد تا همچنان جایگاه استراتژیک خود را در منطقه و فراتر از آن حفظ کند.
از سوی دیگر، سیاست‌های محدودکننده و تحریمی آمریکا علیه چین نیز موقعیت حساس‌تری برای کشور‌های سوم مانند سنگاپور ایجاد کرده است. این کشور باید مراقب باشد که روابط نزدیکش با چین منجر به از دست رفتن حمایت‌های راهبردی و سرمایه‌گذاری‌های غرب نشود.
در نهایت، بررسی دقیق تجربه سنگاپور در مواجهه با رقابت ژئو‌اقتصادی چین و آمریکا، می‌تواند برای کشورهایی مانند ایران نیز درس‌آموز باشد. کشورهایی که به دنبال ایفای نقش فعال‌تر در اقتصاد جهانی هستند، ناگزیر باید از منطق روابط صرفاً دوقطبی عبور کرده و به سمت ایجاد توازن در سیاست خارجی و اقتصادی خود حرکت کنند. انعطاف‌پذیری، آینده‌نگری، و تمرکز بر منافع ملی، عناصر کلیدی موفقیت در دنیای متغیر امروز هستند؛ عناصری که در تجربه سنگاپور به خوبی قابل مشاهده است. مقاله پیش رو، با تمرکز بر همین موضوع، تلاش دارد ضمن تحلیل دقیق تجربه سنگاپور، زمینه‌ای برای گفت‌و‌گو و الهام‌گیری از آن در فضای اقتصادی کشور فراهم کند.
نمودار زیر، شرکای تجاری (کالایی) سنگاپور را نشان می‌دهد. همانطور که در نمودار مشخص است، این کشور توانسته تجارت خود را به خوبی با کشورهایی مانند چین و آمریکا که در جنگ تجاری هستند حفط کند. همچنین، این تایوان نیز که تنش بسیار زیادی با چین دارد یکی از شرکای تجاری مهم سنگاپور به شمار می‌آید.
درس‌های سنگاپور برای ایران
برای بهره‌گیری از تجربه سنگاپور در تعامل متوازن با شرق و غرب، ایران باید مجموعه‌ای از اصلاحات در سیاست خارجی و اقتصادی خود در پیش بگیرد. نخستین راهکار، بازتعریف رویکرد سیاست خارجی با تمرکز بر منافع ملی و نه صرفاً ملاحظات ایدئولوژیک است. ایران باید تلاش کند به‌جای جانبداری از یک بلوک قدرت، سیاستی عمل‌گرایانه و متوازن اتخاذ کند. به‌گونه‌ای که ضمن حفظ روابط راهبردی با کشورهایی، چون چین و روسیه، در‌های گفت‌و‌گو و تعامل اقتصادی با کشور‌های غربی را نیز باز نگه دارد. این امر نیازمند تنش‌زدایی، دیپلماسی فعال منطقه‌ای و بازسازی اعتماد در سطح بین‌الملل است. این در حالی است، که ایران اشتباهات استراتژیک تجاری بسیاری در خصوص ارتباط با طرفین غربی و شرقی داشته است. به عنوان مثال، توافق برجام باعث شد تا ایران با نگاه کامل به سمت غرب، مراودات تجاری خود با چین را که شریک تجاری کشور در زمان تحریم بود تحت تأثیر قرار دهد. در واقع، تجارت با طرف غربی به امری صفر و صدی تبدیل شده که یا ساختار تجاری را به غرب پیش می‌برد، و یا کلا مراوداتی ندارد.
در بعد اقتصادی، تنوع‌بخشی به شرکای تجاری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی حیاتی است. ایران باید با بهبود فضای کسب‌وکار، تسهیل قوانین سرمایه‌گذاری و مبارزه با فساد، زمینه ورود سرمایه‌گذاران خارجی را از هر دو بلوک فراهم کند. همچنین، تمرکز بر اقتصاد دانش‌بنیان، توسعه زیرساخت‌های دیجیتال و اتصال به زنجیره تأمین جهانی، می‌تواند کشور را از اقتصاد نفت‌محور به اقتصادی متنوع‌تر و تاب‌آورتر تبدیل کند.
از سوی دیگر، دیپلماسی منطقه‌ای نیز باید تقویت شود. همان‌گونه که سنگاپور با ایفای نقش فعال در نهاد‌های منطقه‌ای و بین‌المللی توانست جایگاهی فراتر از وزن جغرافیایی خود پیدا کند، ایران نیز می‌تواند با مشارکت مؤثر در سازوکار‌های اقتصادی منطقه‌ای، چون سازمان همکاری شانگهای، اکو یا توافق‌های تجاری چندجانبه، از فرصت‌های رشد و همگرایی منطقه‌ای بهره ببرد.
در واقع، باید توجه داشت که ایران نیز همانند سنگاپور با توجه به جایگاه استراتژیک خود در دنیا، باید از رقابت تجاری بین چین و آمریکا استفاده کند تا از هردو طرف امتیاز بگیرد. در همین زمان، باید همانند سنگاپور اصلاحات اقتصادی با جدیت اجرا شود. در صورتی که این اصلاحات ایجاد نشود، کشور وابستگی بالایی به تنش‌های میان طرفین خواهد داشت که خود باعث بی‌ثباتی می‌شود.
