چگونه از پیچیدگی‌های گمرک و ترخیص کالا عبور کنیم؟

به گزارش اقتصادآنلاین، ترخیص کالا، فرایندی پر از قوانین پیچیده، اسناد متعدد و هزینه‌های پیش‌بینی‌نشده است که هر تاجر باید با آن روبه‌رو شود. چگونه می‌توان از این موانع عبور کرد و تجارت را به مقصد موفقیت رساند؟ این مطلب، راهنمایی جامع برای کاربران ایرانی است که می‌خواهند با آگاهی از قوانین گمرک ایران و راهکارهای عملی، مسیر ترخیص را هموار کنند. از مراحل قانونی تا نکات کلیدی، همراه شما هستیم تا این فرایند را ساده‌تر کنیم.

روند ترخیص کالا چیست؟

ترخیص کالا، مجموعه اقداماتی است که برای آزادسازی کالاهای وارداتی یا صادراتی از گمرک انجام می‌شود. این فرایند شامل ارائه اسناد، اخذ مجوزها، پرداخت هزینه‌های گمرکی و رعایت مقررات قانونی است. در ایران، قانون امور گمرکی مصوب ۱۳۹۰ و آیین‌نامه اجرایی آن، چارچوب این فعالیت‌ها را مشخص می‌کند. گمرک ایران با استفاده از سامانه‌های الکترونیکی مانند EPL (پنجره واحد تجارت فرامرزی)، نظارت خود را دقیق‌تر کرده، اما پیچیدگی‌های اداری همچنان تاجران را به استفاده از متخصصان یا شرکت‌های بازرگانی هدایت می‌کند.

چرا ترخیص کالا در ایران پیچیده است؟

فرایند ترخیص کالا در ایران به دلایل متعددی می‌تواند دشوار باشد. تغییرات پی‌درپی بخشنامه‌های گمرکی، نیاز به مجوزهای مختلف از سازمان‌های متعدد و تأثیر تحریم‌های بین‌المللی بر نقل‌وانتقال مالی و حمل‌ونقل، از جمله این دلایل هستند. علاوه بر این، ارزیابی‌های گمرکی، طبقه‌بندی نادرست کد تعرفه (HS Code)، تأخیر در بررسی اسناد و هزینه‌های غیرمنتظره مانند دموراژ، چالش‌هایی هستند که تاجران را تحت فشار قرار می‌دهند. شناخت این موانع، گامی اساسی برای مدیریت موفق فرایند ترخیص است.

مراحل ترخیص کالا در ایران

برای موفقیت در ترخیص کالا، تاجران باید مراحل قانونی را با دقت طی کنند. این فرایند، گام‌هایی مشخص دارد که آگاهی از آن‌ها از تأخیر و جریمه جلوگیری می‌کند. در ادامه، این مراحل به تفصیل شرح داده می‌شوند.

پیش از ورود کالا، ثبت سفارش در سامانه جامع تجارت (nttsw.ir) ضروری است. این مرحله شامل ارائه پیش‌فاکتور (پروفرما) و اخذ مجوزهای لازم مانند استاندارد، بهداشت یا قرنطینه نباتی از سازمان‌های مربوطه است. تاجران ایرانی باید پیشاپیش بررسی کنند که کالایشان جزو کالاهای ممنوع یا مشروط نیست، زیرا عدم دریافت مجوز می‌تواند به توقیف کالا منجر شود.

اظهار کالا در سامانه EPL

پس از ورود کالا به گمرک، اظهارنامه در سامانه EPL تکمیل می‌شود. این اظهارنامه شامل اطلاعات کالا، ارزش، کد تعرفه و اسناد (بارنامه، فاکتور، گواهی مبدأ) است. دقت در این مرحله حیاتی است، زیرا هرگونه مغایرت می‌تواند جریمه یا ارجاع به مسیر قرمز گمرکی را به دنبال داشته باشد. تاجران باید اسناد را با اطلاعات واقعی هماهنگ کنند.

ارزیابی و کنترل کالا

گمرک کالا را از طریق مسیرهای سبز (حداقل بررسی)، زرد (بررسی اسناد) یا قرمز (بررسی کامل) ارزیابی می‌کند. در مسیرهای زرد و قرمز، کارشناسان گمرک کالا را با اسناد تطبیق داده و ممکن است آزمایش یا بازرسی فیزیکی انجام شود. ارائه اسناد کامل و دقیق، احتمال انتخاب مسیر سبز را افزایش می‌دهد و فرایند را تسریع می‌کند.

پرداخت هزینه‌های گمرکی

هزینه‌های گمرکی شامل حقوق گمرکی (۴ درصد ارزش CIF)، سود بازرگانی، مالیات بر ارزش افزوده (۹ درصد) و هزینه‌های جانبی مانند انبارداری و استاندارد است. این مبالغ از طریق سامانه EPL پرداخت می‌شوند. تحریم‌ها نقل‌وانتقال مالی را دشوار کرده، بنابراین استفاده از صرافی‌های معتبر توصیه می‌شود.

ترخیص و خروج کالا

پس از تأیید اسناد و پرداخت هزینه‌ها، پروانه سبز گمرکی صادر می‌شود. صاحب کالا با ارائه قبض انبار، وسیله حمل را وارد گمرک کرده و کالا را خارج می‌کند. مدیریت صحیح انبارداری، به‌ویژه برای کالاهای فسادپذیر، از زیان مالی جلوگیری می‌کند.

چالش‌های رایج در ترخیص کالا

فرایند ترخیص کالا با موانعی همراه است که می‌تواند تاجران را با مشکلات جدی مواجه کند. شناخت این چالش‌ها، کلید یافتن راه‌حل‌های مؤثر است.

تغییرات پی‌درپی قوانین

بخشنامه‌های گمرکی در ایران اغلب تغییر می‌کنند که عدم قطعیت ایجاد می‌کند. برای مثال، تغییر ناگهانی تعرفه‌ها یا الزامات جدید مجوزها می‌تواند برنامه‌ریزی را مختل کند. تاجران باید از طریق سایت گمرک ایران (irica.ir) یا مشاوران به‌روز بمانند.

اشتباه در کد تعرفه (HS Code)

طبقه‌بندی نادرست کد تعرفه می‌تواند جریمه‌هایی معادل ۵۰ تا ۲۰۰ درصد ارزش گمرکی به دنبال داشته باشد. این مشکل به‌ویژه برای کالاهای تخصصی رایج است. مشاوره با کارشناسان گمرکی، این ریسک را کاهش می‌دهد.

تأخیر در بررسی اسناد

ارزیابی‌های طولانی، به‌ویژه در مسیر قرمز، می‌تواند ترخیص را هفته‌ها به تعویق بیندازد. اسناد ناقص یا مغایر، این تأخیر را تشدید می‌کند. ارائه مدارک کامل و هماهنگ، زمان را کوتاه می‌کند.

هزینه‌های غیرمنتظره

 یا جریمه‌های مغایرت اسناد، بار مالی را افزایش می‌دهد. برنامه‌ریزی دقیق حمل و انبارداری، این هزینه‌ها را مدیریت می‌کند.

تأثیر تحریم‌ها

تحریم‌ها نقل‌وانتقال مالی و دسترسی به برخی مسیرهای حمل را دشوار کرده‌اند. تاجران ایرانی باید از صرافی‌های معتبر و مسیرهای حمل جایگزین (مثل بنادر امارات) استفاده کنند.

راهکارهای عملی برای عبور از پیچیدگی‌ها

برای مدیریت موفق ترخیص کالا، تاجران ایرانی می‌توانند از راهکارهای زیر بهره ببرند که چالش‌ها را به حداقل می‌رسانند.

همکاری با ترخیص‌کار یا شرکت حمل‌ونقل

ترخیص‌کار (حق‌العمل‌کار) با پروانه رسمی گمرک، تشریفات را به نمایندگی انجام می‌دهد. شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی نیز با تجربه در لجستیک و گمرک، فرایند را تسریع می‌کنند. این متخصصان، ریسک اشتباهات را کاهش می‌دهند.

به‌روزرسانی دانش گمرکی

مطالعه قانون امور گمرکی ۱۳۹۰، آیین‌نامه اجرایی و بخشنامه‌های جدید، تاجران را آماده می‌کند. سایت گمرک ایران و مشاوره با کارشناسان، منابع معتبری هستند.

تهیه اسناد دقیق و کامل

اسناد کامل (بارنامه، فاکتور، گواهی مبدأ، مجوزها) و تطبیق آن‌ها با اظهارنامه، از تأخیر و جریمه جلوگیری می‌کند. اسناد باید به زبان انگلیسی یا با ترجمه رسمی ارائه شوند.

مدیریت مالی هوشمند

محاسبه دقیق هزینه‌های گمرکی و استفاده از صرافی‌های معتبر برای پرداخت، ریسک مالی را کم می‌کند. بودجه‌بندی برای هزینه‌های دموراژ و انبارداری نیز ضروری است.

انتخاب مسیر سبز گمرکی

شرکت‌هایی با سابقه معتبر و انطباق با سامانه‌های الکترونیکی می‌توانند از مسیر سبز (حداقل بررسی) بهره‌مند شوند، که ترخیص را سریع‌تر می‌کند.

نکات طلایی برای ترخیص موفق

برای عبور از پیچیدگی‌های ترخیص کالا، این نکات را در نظر بگیرید:
⦁ پیش از ثبت سفارش، کالاهای ممنوع یا مشروط را بررسی کنید.
⦁ از VPN امن برای دسترسی به سامانه‌های گمرکی بین‌المللی استفاده کنید.
⦁ قرارداد شفاف با ترخیص‌کار یا شرکت بازرگانی تنظیم کنید.
⦁ اسناد را با دقت بررسی و مغایرت‌ها را پیش از اظهار رفع کنید.
⦁ هزینه‌های گمرکی و جانبی را پیش‌بینی و مدیریت کنید.

کلام آخر

ترخیص کالا، با وجود موانعش، کلیدی است که درهای تجارت جهانی را به روی تاجران ایرانی می‌گشاید. قوانین پیچیده، تحریم‌ها و هزینه‌های غیرمنتظره نباید شما را متوقف کنند. با آگاهی از قانون امور گمرکی، همکاری با متخصصان و ارائه اسناد دقیق، می‌توانید این فرایند را به فرصتی برای موفقیت بدل کنید. امروز، با مطالعه منابع معتبر و انتخاب شریکی حرفه‌ای، گام اول را بردارید و تجارت خود را با اطمینان به پیش ببرید.

همچنین همکاری با شرکت‌های معتبر حمل‌ونقل بین‌المللی نیز بسیار اهمیت دارد. این شرکت‌ها دارای ترخیص‌کاران حرفه‌ای و مجرب هستند و می‌توانند با تسلط بر قوانین گمرکی در سریع‌ترین حالت ممکن بار را از گمرک ترخیص کنند. برای مثال شرکت‌هایی نظیر پست بین المللی پی اس پی اکسپرس در این زمینه فعالیت می‌کنند و در گمرکات مهم کشور مانند گمرک فرودگاه امام خمینی دارای ترخیص کارانی مجرب هستند.