ورق جنگ در روسیه برگشت/ اوکراین دروازه جهنم را به روی روسیه باز کرد

به گزارش سرویس بین‌الملل اقتصاد آنلاین، در یکی از بی‌سابقه‌ترین عملیات‌های پهپادی جنگ روسیه و اوکراین، کی‌یف اعلام کرده است که توانسته با استفاده از شبکه‌ای از پهپادها، ضربه‌ای سنگین به پایگاه‌های هوایی روسیه وارد کند. این عملیات که با عنوان «تار عنکبوت» شناخته می‌شود، نتیجه برنامه‌ریزی ۱۸ ماهه نهاد‌های اطلاعاتی اوکراین بود و از نظر عمق نفوذ، گستره جغرافیایی و خسارت وارد شده، یکی از بزرگ‌ترین تهاجمات پهپادی علیه روسیه به شمار می‌رود.

بر اساس اطلاعات منتشر شده توسط سازمان اطلاعات نظامی اوکراین، در این عملیات چهار پایگاه هوایی بلایا، ایوانوو، دیاگیلیوو و اولنیا در مناطق مختلفی از روسیه هدف قرار گرفتند. این پایگاه‌ها میزبان ناوگان بمب‌افکن‌های راهبردی روسیه از جمله هواپیما‌های Tu-۹۵MS و Tu-۲۲M۳ هستند که قابلیت حمل تسلیحات هسته‌ای و موشک‌های کروز را دارند.

در ویدیو‌هایی که مقامات اوکراینی منتشر کرده‌اند، دود ناشی از سوختن هواپیما‌ها در فرودگاه بلایا، واقع در نزدیکی مرز مغولستان، دیده می‌شود. این تصاویر به وضوح بیانگر موفقیت عملیات و گستردگی خسارات واردشده است.

مقامات اطلاعاتی اوکراین گفته‌اند که برای این عملیات، ده‌ها پهپاد کوچک چهارپره را به طور مخفیانه وارد خاک روسیه کردند. این پهپاد‌ها در جعبه‌های چوبی مخصوصی قرار داشتند که روی کامیون‌ها منتقل شده و در زمان مشخصی، به صورت کنترل از راه دور فعال و به پرواز درآمدند. سپس این پهپاد‌ها به صورت دسته‌جمعی به اهداف از پیش تعیین‌شده در پایگاه‌های هوایی حمله کردند.

هدف اصلی این عملیات، کاهش توان نیروی هوایی روسیه برای حملات راهبردی به خاک اوکراین و تضعیف قابلیت بازدارندگی هسته‌ای مسکو از طریق تخریب بخش قابل‌توجهی از ناوگان بمب‌افکن‌ها بود. طبق برآورد منابع امنیتی اوکراین، دست‌کم ۴۰ هواپیما از جمله ۳۴ درصد از حاملان موشک‌های کروز در این عملیات آسیب دیدند یا نابود شدند.

بنا به گفته جاستین برانک، پژوهشگر ارشد مؤسسه خدمات سلطنتی بریتانیا در امور نظامی، این حمله «سنگین‌ترین ضربه‌ای» است که تاکنون علیه ناوگان بمب‌افکن‌های راهبردی روسیه وارد شده و ممکن است تا مدت‌ها قابلیت بازیابی نداشته باشد، به‌ویژه با توجه به این‌که تولید هواپیما‌های آسیب‌دیده مانند Tu-۹۵MS و Tu-۲۲M۳ دیگر در روسیه ادامه ندارد.

اختلال در نیروی بازدارنده روسیه؛ تبعات راهبردی حملات پهپادی

بر اساس گزارش مقامات اوکراینی، حملات پهپادی «تار عنکبوت» به چهار پایگاه هوایی روسیه حدود ۲ میلیارد دلار خسارت به مسکو وارد کرده است. این حملات نه تنها ده‌ها هواپیما را نابود کرده بلکه سامانه‌های پدافند هوایی، سیستم‌های ارتباطی و تأسیسات پشتیبانی در پایگاه‌ها را نیز هدف قرار داده‌اند. به گفته یک مقام ارشد اوکراینی، عملیات به گونه‌ای طراحی شده بود که نه‌تنها به ناوگان هوایی روسیه ضربه بزند، بلکه تأثیر روانی شدیدی نیز بر افکار عمومی و نیرو‌های نظامی این کشور داشته باشد.

جالب توجه آن‌که پهپاد‌هایی که در این عملیات استفاده شدند، از نوع کوچک و تجاری بودند که در داخل روسیه مونتاژ شده‌اند. انتقال آنها به مناطق مختلف روسیه بدون جلب توجه، بخشی از تاکتیک اطلاعاتی اوکراین برای مخفی نگه‌داشتن عملیات بود. این پهپاد‌ها پس از فعال‌سازی، از طریق GPS به‌سوی اهداف هدایت شده و با دقت بالا به نقاط کلیدی پایگاه‌ها اصابت کرده‌اند. این شیوه عملیات، نشانه‌ای از پیشرفت چشمگیر اوکراین در توانمندی‌های جنگ الکترونیک و طراحی حملات غیرمتقارن است.

حملات اخیر همچنین موجب بروز اختلافاتی در میان فرماندهان نظامی روسیه شده است. برخی منابع غربی به نقل از مقامات اوکراینی گفته‌اند که پس از حمله به پایگاه دیاگیلیوو، فرمانده نیروی هوایی روسیه از سمت خود برکنار شده است. هرچند کرملین این گزارش‌ها را رد کرده، اما شواهدی دال بر بازنگری در نحوه محافظت از پایگاه‌های راهبردی و افزایش تدابیر امنیتی مشاهده می‌شود.

از منظر نظامی، از بین رفتن بخش قابل‌توجهی از بمب‌افکن‌های راهبردی روسیه در زمانی رخ می‌دهد که این کشور به‌شدت به این نوع از تسلیحات برای اجرای حملات هوایی به زیرساخت‌های انرژی و حمل‌ونقل اوکراین متکی بوده است؛ بنابراین تحلیلگران معتقدند که حملات پهپادی اخیر، می‌تواند ظرفیت روسیه برای اجرای حملات راهبردی گسترده در ماه‌های آینده را به‌شدت کاهش دهد.

علاوه بر این، تبعات روانی و رسانه‌ای این عملیات نیز قابل توجه است. این نخستین بار نیست که اوکراین توانسته با استفاده از پهپاد، اهدافی را در عمق خاک روسیه مورد حمله قرار دهد؛ اما این عملیات به‌واسطه گستردگی و موفقیت بی‌سابقه‌اش، نقطه عطفی در راهبرد جنگ از راه دور اوکراین محسوب می‌شود. رسانه‌های روسی نیز ناگزیر به پوشش این رویداد شدند، هرچند مقامات رسمی روسیه تلاش کرده‌اند شدت خسارات را کم‌اهمیت جلوه دهند.

در چنین شرایطی، افزایش فشار داخلی بر دولت روسیه برای تأمین امنیت داخلی و بازسازی ناوگان هوایی، با واقعیتی تلخ مواجه است: جایگزینی هواپیما‌های نابودشده ممکن است سال‌ها طول بکشد و این در حالی است که تولید برخی از آنها دیگر ممکن نیست یا با محدودیت‌های فناورانه و تحریمی روبه‌روست.

مذاکرات صلح در سایه آتش؛ امید‌ها و تردید‌ها در استانبول

حملات پهپادی گسترده و حملات متقابل روسیه به کی‌یف، در شرایطی رخ داد که دو طرف برای دومین دور مذاکرات صلح در ترکیه آماده می‌شدند. ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در بیانیه‌ای اعلام کرد که هیأتی به ریاست وزیر دفاع این کشور برای گفت‌و‌گو با طرف روسی به استانبول اعزام خواهد شد. دستورکار این نشست شامل برقراری آتش‌بس کامل و بدون قید و شرط، تبادل اسرا و بازگرداندن کودکان ربوده‌شده از مناطق اشغالی است.

در دور نخست مذاکرات که در ۱۶ مه پس از وقفه‌ای سه‌ساله برگزار شد، طرفین تنها به توافقی برای تبادل زندانیان دست یافتند و در خصوص مسائل اساسی، از جمله وضعیت مناطق اشغالی و آینده الحاق کریمه، اختلافات پابرجا ماند. با وجود این، برخی ناظران معتقدند که آغاز مجدد گفت‌وگوها، خود نشانه‌ای از تمایل نسبی طرفین برای پایان‌دادن به درگیری‌هاست؛ هرچند حملات متقابل در روز‌های اخیر این امید را تحت‌الشعاع قرار داده است.

مقامات روسی هنوز به‌طور رسمی اعلام نکرده‌اند که آیا حملات اخیر می‌تواند مذاکرات را تحت‌تأثیر قرار دهد یا خیر. با این حال، رسانه‌های نزدیک به کرملین از احتمال تعلیق گفت‌و‌گو‌ها در صورت تداوم اقدامات «تروریستی» اوکراین خبر داده‌اند. از سوی دیگر، اوکراین این ادعا‌ها را رد کرده و مدعی است روسیه با طرح سناریو‌های جعلی، در تلاش برای متهم‌سازی طرف مقابل و برهم‌زدن فضای مذاکرات است.

نمونه‌ای از این تنش، انفجار دو پل ریلی در مناطق بریانسک و کورسک روسیه است که باعث کشته‌شدن دست‌کم هفت نفر و زخمی‌شدن ده‌ها تن شد. کمیته تحقیقات روسیه این حوادث را «اقدام تروریستی» دانسته و پرونده جنایی برای آن گشوده است. دولت اوکراین به‌صورت رسمی مسئولیت این اقدامات را نپذیرفته، اما برخی مقامات اطلاعاتی اوکراینی در شبکه‌های اجتماعی گفته‌اند که این انفجار‌ها می‌تواند اقدامی از سوی خود کرملین برای ایجاد فضای تخریبی در آستانه مذاکرات باشد.

از سوی دیگر، در مناطق اشغالی جنوب اوکراین، از جمله زاپوریژیا، نیز گزارش‌هایی از انفجار در قطار‌های نظامی روسیه منتشر شده است. به گفته سرویس اطلاعاتی اوکراین، این انفجار‌ها خطوط تدارکاتی میان کریمه و جبهه‌های جنگ را مختل کرده‌اند. اگرچه جزئیات این انفجار‌ها هنوز روشن نیست، اما این حوادث نیز به پیچیدگی بیشتر صحنه نبرد و مذاکرات منجر شده‌اند.

در مجموع، به‌نظر می‌رسد عملیات موفق پهپادی اوکراین توانسته توازن روانی و نظامی را تا حدی به سود کی‌یف تغییر دهد. با این حال، راه رسیدن به صلح هنوز پرچالش و نامطمئن است و در حالی که حملات متقابل ادامه دارد، مذاکرات استانبول بیش از هر زمان دیگری نیازمند اراده‌ای جدی از سوی طرفین برای پایان‌دادن به یکی از طولانی‌ترین جنگ‌های قرن بیست‌ویکم است.