پنتاگون و ایران پشت میز مذاکره می‌نشینند؟

قانون اختیارات دفاع ملی که با 344 رای موافق به تصویب رسید، سیاست و بودجه دفاعی را تعیین می‌کند؛ طرح اولیه آن در ماه ژوئن ابتدا در کمیته خدمات مسلح سنا به تصویب رسید و هنوز توسط کل سناتورها تصویب نشده است. اکنون متمم این قانون، وزیر دفاع آمریکا را ملزم می‌کند تا با هماهنگی وزیر امور خارجه کشور گزارشی درباره مزیت‌های حصول یک توافق میان نیروهای نظامی ایران، آمریکا و نظامیان دیگر کشورهای حاضر در آب‌های خلیج‌فارس تهیه و آن را به کمیته‌های مرتبط در کنگره ارائه کند. البته در سال‌های گذشته نیز هماهنگی‌ها و قرارومدارهایی میان تهران و واشنگتن بر سر حضور نیروها و شناورهایشان در آب‌های خلیج‌فارس صورت گرفته بود چراکه وقتی دو یا چند کشور در دریا یا هوا و در یک منطقه مشترک عملیات انجام می‌دهند یا حضور دارند باید با هم هماهنگ باشند تا مشکل و حادثه‌ای رخ ندهد. مقامات ایران و آمریکا نیز بارها طی سال‌های اخیر برای هماهنگی در این خصوص با هم تماس داشته‌اند و تهران هیچ‌گاه مشکلی برای این هماهنگی‌ها و تماس‌ها نداشته است.

ایجاد کانال ارتباطی

در این متمم همچنین از پنتاگون خواسته شده است تا برای ایجاد «کانال‌های ارتباطی» میان نیروهای ایرانی و آمریکایی در خلیج‌فارس تلاش کند که هدف آن جلوگیری از برخوردهای نظامی تصادفی در آب‌های خلیج‌فارس و تنگه هرمز عنوان شده است. اما مشخص نیست فرصت‌های ممکن برای ایجاد چنین ارتباطی چیست و تصویب قاطعانه این متمم ممکن است به‌عنوان نشانه‌ای از نگرانی اعضای کنگره آمریکا و تمایل آنها برای پرهیز از هرگونه تقابل نظامی احتمالی با ایران در این آب‌ها تلقی شود.

انتقاد ایران از حضور آمریکا در خلیج‌فارس

به دنبال رویارویی و برخوردهای هر از چندگاه شناورهای ایران و آمریکا، بارها مقامات تهران به ایالات‌متحده آمریکا به دلیل حضور در آب‌های جنوب ایران هشدار داده‌اند. همچنان که اردیبهشت ماه سال جاری به‌دنبال شلیک هشدار ناو جنگی آمریکایی به سوی یک قایق تندروی سپاه پاسداران، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران از حضور نیروی دریایی این کشور در خلیج‌فارس انتقاد کرد و در حساب توییتر خود نوشت که «نیروی دریایی ما در خلیج‌فارس فعالیت می‌کند و نه در خلیج‌مکزیک. سوال اینجاست که نیروی دریایی آمریکا 7 هزار و ۵۰۰ مایل دورتر از خانه‌اش چه می‌کند.» به گزارش رسانه‌ها به نقل از مقام‌های نظامی آمریکا، ناو جنگی آمریکایی مهان، برای اخطار به سوی یک قایق تندروی متعلق به سپاه پاسداران، منور شلیک کرده بود.

پیش‌تر نیز در چند مورد نیروهای ایران و آمریکا در خلیج‌فارس به خصوص تنگه هرمز با یکدیگر مواجه شده‌اند. خبرگزاری فرانسه به نقل از یک سخنگوی نیروی دریایی آمریکا گزارش کرده است که این شلیک اخطار به این دلیل بوده است که ظاهرا این قایق ایرانی فاصله خود را با این ناو جنگی آمریکایی حفظ نکرده است. به گفته این مقام آمریکایی قایق ایرانی به حدود ۱۰۰۰ متری کشتی جنگی آمریکایی رسیده بود. در عین حال سردار حسین دهقان، وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح نیز بارها نسبت به تحرکات آمریکا در آب‌های خلیج‌فارس انتقاد و تاکید کرده است که «آمریکا در خلیج‌فارس چه کاری دارد؟» بهتر است از این منطقه خارج شوند و برای کشور‌های منطقه ایجاد مزاحمت نکنند.

سابقه رویارویی

همچنان که اشاره شد رویارویی‌ ایران و آمریکا در خلیج‌فارس سابقه‌ای طولانی دارد؛ اگر به گذشته‌ای نه چندان دور بازگردیم در ۱۲ تیر ۱۳۶۷ ناو آمریکایی یو‌اس‌اس وینسنس با شلیک موشکی هدایت‌شونده به‌سوی یک ایرباس ایران‌ایر، این هواپیمای مسافربری را سرنگون کرد و همه ۲۹۰ سرنشین آن را کشت. این اتفاق بعد از جنگ نفتکش‌ها در خلیج‌فارس روی داد. درواقع با طولانی شدن جنگ ایران و عراق، نبرد در جبهه دریا تشدید شد؛ به‌طوری که تعداد حملات دریایی از ۵ و ۲۲ مورد در سال‌های اول و دوم جنگ، به ۱۱۱ و ۱۷۹ مورد در سال‌های ششم و هفتم جنگ رسید. در آن مقطع رونالد ریگان، رئیس‌جمهوری وقت آمریکا، امنیت در خلیج‌فارس را به‌عنوان یکی از اولویت‌های خود اعلام کرد و به این ترتیب در حدود یک سال پایانی جنگ، نیروی دریایی آمریکا، با هدف اعلام شده محافظت از نفتکش‌های کویتی درگیر شد و عملا جنگی اعلام‌نشده را علیه نیروهای ایرانی آغاز کرد. جنگی که برخی آن را بزرگ‌ترین درگیری دریایی آمریکا پس از جنگ جهانی دوم می‌دانند.

در مهم‌ترین تحولات اخیر نیز، در دی ۱۳۹۴ نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی دو قایق نظامی آمریکایی را در آب‌های ایران و در نزدیکی جزایر فارسی توقیف و ۱۰ ملوان نیروی دریایی آمریکا را بازداشت کرد. ایران تصاویری از ملوانان بازداشت‌شده درحالی‌که زانو زده و به نشانه تسلیم دست‌هایشان را روی سرشان گذاشته بودند، منتشر کرد. ملوانان آمریکایی چند ساعت پس از بازداشت آزاد شدند. آمریکا با انتقاد از انتشار تصاویر ملوانان در اسارت، اعلام کرد که قایق‌هایش به‌دلیل اشتباه ناوبری وارد آب‌های ایران شده بودند. دو افسر نیروی دریایی آمریکا که فرماندهی دو قایق توقیف‌شده را به عهده داشتند از کار برکنار شدند. کمی پس از این اتفاق، خبرگزاری رویترز با اشاره به انتشار جزئیات بیشتر درباره بازداشت 10 ملوان آمریکایی در خلیج‌فارس گزارش داد که ملوانان نیروی دریایی آمریکا در طول بازداشت خود اطلاعات حساسی را لو داده‌اند. به گزارش «ایسنا» به نقل از خبرگزاری رویترز، وزارت دفاع آمریکا در گزارشی نوشته بود: «ملوانان نیروی دریایی که در ماه ژانویه به دست نیروهای ایرانی بازداشت شدند، اطلاعات زیادی به بازداشت‌کنندگان خود دادند و در پی یک رشته اشتباهات توسط خدمه و مافوق‌های خود در خلیج‌(فارس) دستگیر شدند.»

نگرانی آمریکا از نقش منطقه‌ای ایران

به‌طور کلی در شرایط فعلی آمریکا نسبت به حضور و نقش ایران در منطقه نگرانی‌هایی دارد. سفر دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا به عربستان و امضای قراردادهای تسلیحاتی چند میلیارد دلاری کشورهای حاشیه خلیج‌فارس با کاخ سفید بیانگر همین نگرانی‌ها است. اخیرا نیز یکی از فرماندهان آمریکایی در مصاحبه‌ای از نقش و نفوذ چشمگیر ایران در منطقه ابراز نارضایتی کرده است. به گزارش خبرگزاری فارس، ژنرال «جوزف ووتل» رئیس ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنت‌کام) در مصاحبه‌ای که با پایگاه «تامپا بی‌تایمز» انجام داده مدعی شده است: «فکر می‌کنم نفوذ ایران در منطقه چشمگیر است و همان‌طور که من یا دیگران گفته‌ایم، ایران شاید بی‌ثبات‌کننده‌ترین نیروی منطقه است.» ووتل در پاسخ به سوالی در این باره که آیا نگرانی مشترک کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس با اسرائیل درباره ایران به همکاری‌های بیشتر میان آنها منجر شده گفت: «من فکر می‌کنم که مطمئنا برای این موضوع فرصت وجود دارد و فکر می‌کنم که این سوالی است که بهتر است که اسرائیل یا سایر کشورهای (مورد اشاره شما) به آن پاسخ بدهند؛ اما مطمئنا ما از آن حمایت می‌کنیم.» ژنرال آمریکایی در بخش دیگری از این مصاحبه به موضوع بحران دیپلماتیک در روابط قطر با برخی کشورهای عربی پرداخت و گفت که این بحران باعث ایجاد اختلال در همکاری آمریکا با کشورهای دیگر مناقشه علیه ایران شده است.