میراث اصفهان در ایستگاه ویرانی
قطار وحشت بالاخره به چهارباغ عباسی رسید؛ فاز سه خط یک مترو اصفهان راه‌اندازی شده است.
این خط از مسیر تاریخی چهارباغ عباسی و سی‌وسه پل عبور می‌کند. مدیران شهری اصفهان پیش از افتتاح مترو متعهد شده بودند که پایش و مانیتورینگ بناهای تاریخی قبل و بعد از بهره‌برداری را انجام دهند. این درحالی است که تاکنون خبری از کارشناسان مانیتورینگ و پایش مترو برای بناهای تاریخی اصفهان نیست. براساس پیش‌بینی کارشناسان میراث فرهنگی، مترو در مدت‌زمان پنج سال اماکن تاریخی در مسیر خود را تخریب می‌کند.
بی‌تعهدی شهرداری اصفهان
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اصفهان درباره افتتاح ناگهانی مترو اصفهان گفت:«به شهرداری اعلام کرده بودیم که نخست پایش و مانیتورینگ بناهای تاریخی در محدوده چهارباغ عباسی را انجام دهد، سپس مترو را افتتاح کند. درحال حاضر نیز به شهرداری اصفهان نامه‌ای مبنی بر انجام هماهنگی برای پایش و مانتورینگ بناهای تاریخی ارسال کرده‌ایم».
پنج سال مانده به تخریب چهارباغ
در طی سال‌های اخیر کارشناسان میراث فرهنگی کشور نسبت به عبور مترو از چهارباغ هشدارهای فراوانی داده‌اند. براساس پیش‌بینی آن‌ها ، اگر مترو افتتاح شود، ابتدا کاخ هشت بهشت تخریب می‌شود. این کاخ تنها از خشت درست شده و فرکانس عبور مترو روی آن تاثیر می‌گذارد و در طی کمتر از پنج سال تخریب می‌شود. قربانی بعدی، بازارچه بلند است که آن‌هم از خشت درست شده است. بعد از این بناها، نوبت به مجموعه چهارباغ می‌رسد.
کابوس 15 ساله مترو اصفهان
15 سال است که مترو ،کابوس میراث فرهنگی اصفهان شده است، جان دلسوزان و دوست‌داران میراث فرهنگی به‌لب رسیده است؛ یک روز سی و سه پل ترک می‌خورد، روز دیگر علیه نقش جهان نقشه می‌کشند و امروز هم چهارباغ را نشانه رفته‌اند. کارشناسان می‌گویند، گذر مترو برای آن به میراث تاریخی اصفهان افتاده تا رویای نجومی شدن املاک برخی جریان‌های خاص را محقق کند.
لوور سنگی کجا و چهارباغ خشتی کجا؟
یکی از توضیحاتی که شهرداری اصفهان درباره عبور مترو از چهارباغ عنوان می‌کند، این است که در بسیاری از شهرهای تاریخی دنیا، مترو از زیر شهر عبور کرده و هیچ اتفاقی برای آثار تاریخی آن رخ نداده است و نمونه‌ای نیز که به آن اشاره می‌کند، موزه لوور در پاریس است. محمدعلی داده‌خواه یک فعال فرهنگی در این‌باره گفت:« موزه لوور پاریس در بستری از سنگ و با مصالح سنگی ساخته شده و عمر آن به 200 سال می‌رسد، درحالی که میراث تاریخی اصفهان بر بستری از باتلاق ماسه و لجن آن‌هم با مصالح خشتی ساخته شده‌اند. در باتلاق، ارتعاش و فرکانس هر صوتی تشدید می‌شود در نتیجه عبور مترو و ارتعاش صدای عبور، روی بناهای تاریخی اصفهان اثر می‌گذارد. همچنین به‌گفته باستان‌شناسان، تمام این ساختمان‌ها در خستگی تاریخی به سر می‌برند و چون در خستگی تاریخی به‌سر می‌برند، هر نوع تاثیری که از عبور مترو داشته باشند به این آثار تاریخی ضرر غیرقابل جبران می‌رساند».
تغییر نقشه مترو توسط شهرداری
سال‌ها پیش از انقلاب شرکت فرانسوی به‌نام «ارگانیک» نقشه مترو اصفهان را طراحی کرد. در این طرح مهم‌ترین مساله یعنی حفظ آثار تاریخی شهر، در اولویت بود. اما گفته می‌شود که نقشه مترو اصفهان تغییر کرده است. دادخواه درباره انحراف مترو از نقشه اصلی خود عنوان کرد:«در نقشه اولیه شرکت «ارگانیکـ» مترو از یک خیابان به‌نام شمس‌آبادی که فاصله متناسبی با چهارباغ داشت، عبور می‌کرد اما شهرداری اصفهان به یک‌باره این پیچ را برداشته و اعلام کردند که مترو مستقیم و باید از چهارباغ عبور کند؛ دلیل آن را کاهش 6 میلیارد تومانی هزینه‌های مترو می‌دانند ».
پس از آنکه فعالان میراث فرهنگی کشور، از تغییر نقشه توسط شهرداری اصفهان و عبور آن از مسیر تاریخی شهر مطلع شدند؛ اعتراض‌های گسترده‌ای را نسبت به این اقدام شهرداری انجام دادند. یکی از این اقدامات شکایت از شهرداری اصفهان در دستگاه قضایی بود. هزار و 700 نفر از شهروندان اصفهان در نامه‌ای از دستگاه قضایی خواستار رسیدگی به این پرونده شدند. آن‌ها از شهرداری اصفهان به‌دلیل اینکه میراث ملموس و مشترک بشری راحفظ نمی‌کند، شکایت کرده‌اند. دادخواه که در آن زمان یکی از وکلای پرونده شکایت از مترو اصفهان بود؛ درباره این پرونده گفت:«پس از طرح دعوی و کشمکش‌های فراوان در اصفهان پرونده به دادگاه تهران شعبه 15 ارجاع داده شد. پس از ارجاع به تهران، بازپرس دستور تعطیلی و توقف پروژه را صادر کرد اما دوباره بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس جدید پرونده نیز اعلام کرد که برای اظهارنظر درباره این پرونده،نظر ایکوموس ایران را می‌پرسد. پس از آن شخصی که به‌عنوان نماینده ایکوموس ایران در جلسه حاضر شد، گفت:«ایکوموس ایران با عبور مترو از چهارباغ موافق است». این اظهارنظر آن‌هم از سوی ایکوموس موجب تعجب من شد؛ به‌همین دلیل شخصا از ایکوموس ایران دلیل این موافقت را جویا شدم که متاسفانه دکتر مهدی حجت مدیر ایکوموس ایران از این جلسه دادگاه و حضور نماینده آن‌ها در جلسه ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت:«ایکوموس به‌هیچ وجه نماینده‌ای را به جلسه نفرستاده و به‌شدت مخالف اجرای این پروژه است». آن زمان روشن شد شهرداری اصفهان برای گرفتن نظر موافق بازپرس، عنوان نماینده ایکوموس را جعل کرده است. بازپرس پرونده پس از مطلع شدن از این جعل عنوان نماینده، تصمیم گرفت که برای تمامی آن‌ها حکم جلب صادر کند اما بازهم بازپرس پرونده عوض شد. بازپرس فعلی پرونده نیز تاکنون اقدام خاصی برای این پرونده انجام نداده است ».
تخریب میراث؛ نظر تمامی کارشناسان دادگستری
در این سال‌ها، کارشناسان بسیاری نسبت به نابودی چهارباغ هشدار داده‌اند. داده‌خواه با اشاره به این اظهارنظرها تصریح کرد:«اولین اظهارنظر کارشناسی، متعلق به یک کارشناس فارغ‌التحصیل دانشگاه سوربن بود. او اعلام کرد، این طرح بسیار زیانبار و مقایسه آن با موزه لوور اشتباه است چراکه عمر بناها و نوع مصالح به کارگرفته در آن‌ها با یکدیگر متفاوت است. او در آن زمان پیش‌بینی کرده بود که درصورت انجام عملیات حفاری ،کاشی‌های چهارباغ ظرف پنج سال جابه‌جا می‌شوند که بعد از گذشت هفت سال از عملیات حفاری، این اتفاق برای کاشی‌های چهارباغ رخ داد. همین الآن در ضلع غربی و شرقی مدرسه چهارباغ، با چشم خود می‌توانید ببینید که کاشی‌ها از جای خود بیرون آمده‌اند.
براساس پیش‌بینی‌های کارشناسان، طی مدت پنج سال، هتل جهان، کاخ هشت بهشت و مجموعه چهارباغ تخریب می‌شوند. مساله مهم درباره تمامی کارشناسان این است که آن‌ها طی این 15 سال، بدون کوچک‌ترین آشنایی با یکدیگر در بازه‌های زمانی مختلف با تحقیقات گسترده درباره عبور مترو از چهارباغ، اظهار نظر کرده‌اند و انتخاب همگی آن‌ها از سوی قوه‌قضاییه بوده است. همچنین مسئولان اصفهان تلاش‌های بسیاری کردند که بتوانند نظری مخالف این کارشناسان ارایه دهند. به‌همین دلیل کارشناسی پرونده را در برهه‌ای به دانشگاه علم و صنعت تهران واگذار کردند اما گزارش 17 جلدی استادان دانشگاه علم و صنعت اعلام می‌کند، به هیچ روشی نمی‌توان کل آسیب را جلوگیری کرد. یعنی راه‌حلی که شهرداری اصفهان مطرح می‌کند، آسیب را کاهش می‌دهد ولی از بین نمی‌رود و اگر در پنج سال تخریب نشود، در 10 سال حتما این اتفاق رخ می‌دهد».
مخالفت ایکوموس با عبور مترو از چهارباغ
ایکوموس یکی از نهادهایی بود که پای آن به پرونده مترو اصفهان باز شده است. مهدی حجت مدیر ایکوموس ایران با اشاره به مخالفت ایکوموس با پروژه مترو گفت: « نظر ایکوموس ایران، نظر ایکوموس جهانی و یونسکو است. عبور مترو از چهارباغ خلاف همه ضوابط حفاظت از بافت‌های تاریخی است. بارها این مطلب به شهرداری اعلام شده و در جریان قرار گرفته و از آن مطلع هستند. نظر ایکوموس، نظر یک جناح یا یک موسسه نیست؛ اظهارنظری کاملا کارشناسی است. همه کارشناسان می‌دانند که عبور مترو از زیر چهارباغ، قطعا موجب ضرر می‌شود ».
به‌نام مترو به‌کام جریان خاص
یکی از شایبه‌هایی که دربحث سماجت شهرداری در عبور مترو از چهارباغ مطرح است، منافع برخی از مدیران شهری است. گفته می‌شود که برخی از مدیران، املاکی را در اطراف چهارباغ تملک کرده‌اند که با عبور مترو از این منطقه ارزش افزوده آن صدها برابر می‌شود. مدیر ایکوموس ایران در این‌باره خاطر نشان کرد: « در نقشه قبلی، مترو از خیابانی موازی چهارباغ عبور می‌کرده اما به‌دلیل منافع فوق‌العاده بالای اقتصادی، نقشه را تغییر داده‌اند. بحث املاک مدیران شهری به‌تنهایی مطرح نیست بلکه منافعی بیش از آنچه که می‌گویند مطرح است. جریانی این پروژه را هدایت می‌کندکه قبلا هم به میراث تاریخی اصفهان لطمه وارد کردند. این جریان همه آن کسانی هستند که فکر می‌کنند اگر مترو از زیر چهارباغ عبور کند، دسترسی تمام شهر به چهارباغ زیاد می‌شود. قیمت املاک آن‌ها چندصد برابر و کاسبی آن‌ها رونق بیشتری پیدا می‌کند. به‌نظرم شهرداری درگذشته متوجه این مسائل نبوده ولی به نظر می‌آید که این روزها شهرداری قدری به مسائل فرهنگی در اصفهان بیشتر توجه می‌کند. امیدوارم که متوجه این نظر کارشناسی باشند و کاری نکنند که بزرگ‌ترین ثروت شهر اصفهان با این پروژه نابود و به حیثیت اصفهان لطمه وارد شود».چهارباغ ظرفیت پذیرش انسانی محدودی دارد. زمانی که مترو از چهارباغ عبور کند، ظرفیت مراجعه به آن چندین برابر می‌شود و توازن چهارباغ را به هم می‌ریزد. بعد از آن نیز تقاضاهای احداث برج و مجتمع‌های تجاری شروع می‌شود. مترو هنگامی که از سی و سه پل عبور کرد، به پایه‌های آن لطمه زده و موجب ترک برداشتن سی‌وسه پل شد. مترو یعنی اینکه دسترسی از راه دور، به ساده‌ترین شکل، به مرکز شهر صورت گیرد. این بخش از مرکز شهر اصفهان، به‌دلیل شکنندگی که دربافت تاریخی دارد، ظرفیت پذیرش محدودی دارد. وقتی شاهرگ‌هایی مثل مترو احداث می‌شود، تار و پود بافت تاریخی شهر اصفهان را به هم می‌ریزید.
