آیا میزان هزینههای دریافتی پانسیونها عادلانه است؟
چندسال میشود که مهمان خانههای اجارهای هستم؛ خانههای نهچندان شبیه خانه بلکه بیشتر به مانند مسافرخانهای در جنوب تهران. در را که بازکنی تنها چیزی که میشنوی صدای همهمه مسافرانی است که آنجا اتراق کردهاند و بوی نم آزاردهندهای که دقیقهبهدقیقه بیشتر میشود، «پانسیونها»را میگویم.
جایی که معمولا دانشجوهایی که برای تحصیل رشته موردعلاقهشان از شهر و دیار خود دل میکنند و باید با خوب و بد روزگار بسازند. روزگاری که سهمشان از زندگی را؛ زندگی در پانسیونها و دوری از خانه و خانواده کرده است.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شهروند ، خوابگاههای دولتی را قبل از ورود به پانسیونها تجربه کرده بودم، شاید برای همین است که انتظارم بیش از دیگران بود و میخواستم مأمن دنجی را برای خودم داشته باشم. برای همین سراغ یکی از قدیمیترین پانسیونهای به اصطلاح دانشجویی رفتم؛ نمای بیرونیاش گواه قدیمیبودنش را میداد، داخل شدم. مسئول خوابگاه اتاق را نشانم داد و مرا دقایقی تنها گذاشت تا چموخم اتاق دستم بیاید. یکی از بزرگترین اتاقهای ٤نفره را انتخاب کردم، دو دختر دیگر در اتاق نشسته بودند که دیدنم چندان به مزاجشان خوش نیامد، شروع به سوال کردم؛ اینجا خوابگاش چطوره؟ و جواب درستی نگرفتم.
هرچه بود با تمام خوب و بدی که داشت یک سالی را پشتسر گذاشتم، اما دیگر قابلتحمل نبود، نه بهداشتی داشت و نه امنیت روزهای گذشته را که زندگی را پر از دلهره کرده بود. سقف یکی از اتاقها ریخت و اتاق دیگری نشست کرد. اگر اعتراضی هم میشد، بدون توجه به مبالغ هنگفتی که پرداخت میکردیم، میگفتند: «اگر راضی نیستی از اینجا برو.» چرا؛ چون به حضور افراد مهمان در اتاق اعتراض کرده و از بینظمیشان گلهمند بودیم. اما هرچه باشد سود در اجارههای شبانه است، چراکه شبانه ٥٠-٤٠ تومان میشد و اجاره ما ماهانه ٥٢٠ تومان بود. هرچه بود گذشت، ترم ٦ بودم که باروبندیل را جمع کردم و به خوابگاهی دیگر رفتم. اما دیگر نه از تلویزیون مستقل خبری بود، نه آرامشی که چند صباحی در خوابگاه گذشته داشتیم. نه از یخچالهای جداگانه خبری بود، نه بهداشتی. ما به اجبار و به انتخاب خودمان زندگی میکردیم، زندگیای که به خاطر قدیمیبودن خوابگاه و عدمرسیدگی آن را به آتش کشید، ولی باز هم مسئولان خوابگاه طلبکار بودند و منت بر سر ما میگذاشتند. پای درددل دانشجوهایی که زمانی را در پانسیونها گذراندهاند، درددل بسیار است؛ درددلهای راهدادن معتادها به اتاقهایشان، دعواهای شبانه و روزانه کارمندان با دانشجویان یا وجود حشرات در محل زندگیشان که به اصطلاح خانه دوم به آن میگویند. خانه دومی که خبری از امنیت در داخل و خارج آن نبود، بهداشت نداشت و تنها برای جذب دانشجویان ظاهری آراسته پیدا کرده بود.
این مشکلی است که نهتنها برای من بلکه برای بیشتر افرادی که زندگی در پانسیون را تجربه کردهاند ممکن است پیش بیاید. حال ممکن است این سوال برای کسی پیش آید که آیا پانسیونها در مقابل پولی که دریافت میکنند، به همان میزان خدمات ارایه میدهند یا خیر؟ در این رابطه با برخی از مسئولان و کارشناسان گفتوگو کردیم.
پیشینه
پانسیون کجای تاریخ قرار دارد
کمتر کسی گراند هتل را به یاد دارد؛ قدیمیترین هتل ایران که یکی از دلایل ساخته شدن آن جذب مسافران خارجی بود که در خانههای قدیمی شمال شهر که به پانسیون تبدیل شده بود، اقامت میکردند، اما با تأسیس هتلها، کارایی پانسیونها تغییر کرد و معمولا کسانی که از بضاعت مالی چندانی برخوردار نبودند، از آن استفاده میکردند.
در ابتدا پانسیونها به این شکل نبود و در قالب جایی برای استراحت یا همان کاروانسراها بود. ابتدا در دولت هخامنشیان و به قدرت رسیدن کوروش، جادههای ارتباطی را که به جا مانده از مادها بوده گسترش دادند که این امر توفیقی برای مسافران بود.
هرودت تاریخنویس یونانی در اینباره میگوید: داریوش کبیر برای رفاه حال مسافران که از این مسیرها عبور میکردند، ایستگاههایی که باید آن را هسته اولیه واحدهای اقامتی به حساب بیاوریم تاسیس کرد، بهطوری که در ۵ کیلومتر ۲ کاروانسرا ایجاد کرد. در این کاروانسراها چاپارهای هخامنشی حضور داشتند تا نامههای دیوانی و دولتی را سریع به مقصد برسانند.
سلوکیان نیز مانند هخامنشیان به گسترش راهها، جادهها و تاسیس بناهایی همچون کاروانسرا پرداختند. اشکانیان هم در کنار مسیر جاده ابریشم که از اهمیت بالایی برخوردار بود، موجب ایجاد کاروانسراهایی در این راههای ارتباطی شدند. ساسانیان نیز که از تجارت بهره میبردند در کنار مسیرهای تجاری، تاسیسات عامالمنفعه برای رفاه حال مسافران ایجاد کردند که کاروانسرای جنوب فیروزآباد فارس و کاروانسرای دروازه گچ از آن جملهاند.
اما جالب است بدانیم پس از اسلام چنین تاسیساتی اهمیت خود را از دست داد. شاید بتوان دلیل عمدهاش را از رونق افتادن تجارت دانست، اما با گذشت زمان و با روی کارآمدن حکومتهای سامانیان ،آل بویه ،آل زیار و غزنویان تعمیر و مرمت جادهها و کاروانسراها مجددا انجام شد. همچنین باید دانست در صدارت خواجه نظامالملک در حکومت سلجوقیان در مسیر جادهها برای آسایش کاروانیان ،کاروانسراهای متعددی بنا شد. از خصوصیات مهم این کاروانسراها و بناها همانند مساجد این است که با پلان چهاردیواری احداث شدهاند. اطاقها و اصطبل کاملا مجزا و بهدور از هم ساخته شدهاند .
بنابراین روند ایجاد و ساخت و استفاده از کاروانسراها و میهمانخانهها در دورههای افشاریه و زندیه ادامه داشت تا اینکه اولین میهمانپذیرها و هتلها در کشور احداث شد که بعضا توسط خارجیها بنیانگذاری شد یا به سبک آنان بود. از سال ۱۲۶۰ تا سال ۱۳۱۵ تحولات جدیدی در ایجاد هتلها آغاز شد که از اولینها میتوان به هتل پایتخت، هتل قرن بیستم اشاره کرد.
نظر موافق : تعیین نرخ با توجه به امکانات
محمدعلی فرخمهر، رئیس اتحادیه هتلداران تهران| پانسیونها از پانسیونرها مبالغ هنگفتی دریافت میکنند، ولی پاسخگوی نیازهای این افراد نیستند. ازجمله نارضایتی این قشر کمبود بهداشت است و به هر دلیلی که در تهران زندگی میکنند، نیازمند مکانی امن و سالم اعم از سلامت جسمی و روحی هستند. متاسفانه آنطور که از شواهد پیداست، چیزی به نام بهداشت کامل در این مکانها وجود ندارد. گاهی اوقات پانسیونرها از پذیرش هر فردی در این مکانها ابراز نارضایتی میکنند. اکثر این نمونه آماری، دانشجویان و کارمندان هستند. محلی برای سکونت دانشجویان و کارمندان. در کنار تمامی این موارد، بالا رفتن هزینهها هم دردی به دردهای دیگر پانسیونها و پانسیونرها اضافه میکند. اما محمدعلی فرخمهر، رئیس اتحادیه هتلداران در این زمینه نظری متفاوت دارد و میگوید: «درحالحاضر چند پانسیون بیشتر در تهران وجود ندارد که دارای مجوز باشند و مابقی خوابگاههای خودگردانند که از رده خارج هستند و معمولا واژه اقامتگاه برای آنها تلقی میشود که اینها به هیچ عنوان مورد تایید سازمان میراث فرهنگی نیستند. به همین جهت مکاتباتی را با اداره اماکن داشتهایم تا در این زمینه چارهای بیندیشیم. خوابگاههای خودگردان یا اقامتگاهها اگر جلوی آنها گرفته نشود میتوانند امری فاجعهآفرین باشند. این موضوعی است که دانشجویان هنگام عقد قرار داد باید به آن توجه داشته باشند.
فرخمهر با اشاره به اینکه پانسیونهای دانشجویی و کارمندی باید به صورت مستقل باشند و عدم تفکیک این دو قشر امری غیرقانونی است، در این زمینه ادامه داد: «در حال حاضر ما دو دسته پانسیون داریم؛ پانسیونهای دانشجویی و کارمندی که تحت هیچ عنوان نباید این دو قشر در یک پانسیون اقامت داشته باشند. همچنین باید دانست بیش از ٩-٨ پانسیون دارای مجوز در تهران وجود ندارد که همگی تحتپوشش سازمان گردشگری و اتحادیه هتلداران و اماکن قرار دارند و طبق تعرفهای که برای آنها قرار داده شده، مبالغ یا شهریهای دریافت میکنند وگرنه بسیاری از اقامتهایی که در سطح شهر وجود دارد، به نام پانسیون فعالیت میکنند، درصورتی که از مجوز ما برخوردار نیستند.»صاحب هر پانسیونی مبلغ خاصی را طلب میکند. حداقل مبلغ ودیعه چیزی حدود ٥٠ تا ٣٠٠هزارتومان است. البته مبلغ ودیعه ارتباط مستقیمی با امکانات و مکان پانسیون دارد. برخی پانسیونداران به اندازه نرخ اجاره هر تخت، ودیعه میگیرند و برخی حتی ودیعهای هم دریافت نمیکنند. فرخ مهر در این زمینه ادامه داد: «البته لازم به ذکر است که تعرفهها برمبنای ستارهها و نوع خدمات ابلاغ نمیشود، زیرا بسیاری از پانسیونها قراردادهای سه ماه،یک ماهه و شش ماهه دارند و با بالا رفتن زمان قیمت نیز کاهش پیدا میکند و تنها با رؤیت نرخ اتحادیه باید اقدام به عقد قرارداد کرد.»رئیس اتحادیه هتلداران در خاتمه با اشاره به اینکه تنها پانسیونهایی که در ورودیهای خود تابلو نصب کردهاند دارای مجوز هستند، در این زمینه ادامه داد: «همچنین باید دانست تنها پانسیونهای دارای مجوز از سر در ورودی برخوردارند و باید نام پانسیون بر روی آن نوشته شده باشد. البته همین پانسیونها دارای درجهبندی هستند که براساس درجهبندی که وجود دارد برایشان تعرفه تعیین میشود که آن هم باید در معرض دید قرار بگیرد، در غیر این صورت با چنین خاطیانی برخورد خواهد شد.
نظر مخالف : استفاده از پانسیونها به دانشجویان توصیه نمیشود
ذوالفقار یزدانمهر، مشاور وزیر و رئیس صندوق رفاه دانشجویان وزارت علوم تحقیقات و فناوری| اگرچه تا بوده معمولا دانشجویان نخستین مراجعان به پانسیونها بودهاند، اما هزینهبر بودن آن یک طرف و عدم نظارت وزارت علوم طرف دیگر قرار دارد که باعث شده این موضوع حساستر بهنظر برسد. ذوالفقار یزدانمهر مشاور وزیر و رئیس صندوق رفاه دانشجویان در این زمینه میگوید: «در سال ٩٤ آسیبشناسی پیرامون خوابگاههای دولتی انجام گرفت که این آسیبشناسی موجب شد متوجه اجارههای ناعادلانهای که از دانشجوبان دریافت میشود، شویم که بعضا در خوابگاههای دانشجویی غیردولتی کارمند و افراد متفرقهدیده میشد. همین امر موجب شد دستورالعمل تاسیس و اداره خوابگاههای غیردولتی با امضای دکتر فرهادی به دانشگاهها ابلاغ شد که باعث ساماندهی دانشجویان شد. همچنین اجارهای که خوابگاههای غیردولتی دریافت میکنند، متناسب با عرف منطقه، تجهیزات و امکانات موجود در خوابگاه تعیین و مجوز خوابگاهداری به آن داده میشود که اعضای مختلفی دارد و در صورت پیشامد مشکلی همه در این راستا قدم برمیدارند.»
رئیس صندوق رفاه دانشجویان با اشاره اینکه این سازمان با درنظر گرفتن خوابگاههای غیردولتی تحتنظر خود میتواند گامی در جهت رفاه دانشجویان بردارد، در این زمینه ادامه داد: «اما از زمانی که این دستور العمل ابلاغ و ساماندهی میشود، در سایت و سازمان صندوق رفاه دانشجویان لیست خوابگاههای دارای مجوز ارایه شده است و براساس آن به انتخاب خوابگاه دست میزنند. همچنین اگر دانشجویان در این صورت با مشکلی مواجه شدند میتوانند به شورای نظارت اطلاع دهند تا از آن طریق مشکل خود را حل کنند که ما نیز مسئولیتی در قبال پانسیونها نداریم و زیرنظر ما اداره نمیشوند.»
یزدانمهر در خاتمه با اشاره به عملکرد پانسیونها در این زمینه توضیح داد: «اما درمورد پانسیونها باید گفت ما هیچگاه به دانشجویان توصیه نمیکنیم که در پانسیونها زندگی کنند، زیرا با وجود ١٢٠خوابگاه دولتی تنها در شرایطی که خوابگاه به دانشجو تعلق نگیرد، از پانسیون استفاده میکند و دانشجویان باید توجه داشته باشند در صورتی که در دانشگاههای غیردولتی و آزاد رشته موردعلاقه خود قبول شدند، از خوابگاههای مجوزدار غیردولتی استفاده کنند تا خطری هم آنها را تهدید نکند و اکنون با این اقدام همه دانشجویان میتوانند از این خدمات استفاده کنند تا هم هزینه کمتری را متحمل شوند و هم از امنیت و امکانات بیشتری برخوردار باشند. همچنین باید توجه داشت در سال٩٤ تقریبا ٥٠هزار کمبود فضای خوابگاه داشتیم که خوشبختانه اقدامات خوبی در این راستا انجام شد. یکی از این موارد اعطای کمک رهن به خوابگاهها بود تا با توجه به کمبود فضایی که دارند برای دانشجویان فضای مناسبی را ایجاد کنند. در گام بعدی با توجه به اینکه در برنامه پنجم توسعه منع ساختوساز خوابگاهها صورت گرفته بود، این موضوع در برنامه ششم توسعه حل شد و مجددا برای ساختوساز خوابگاهها مجوز گرفته شد. این امر موجب شد ما بتوانیم تسهیلات ارزانقیمت در اختیار دانشگاه قرار دهیم.»
کارشناس بیطرف : زندگی در پانسیون هزینهبر است
داوود سلیمانی، معاون دانشجویی دولت اصلاحات| معمولا قیمت پانسیونها بستگی به امکانی دارد که در اختیار پانسیونرها میگذارند، زیرا معمولا اکثر پانسیونرها را قشر دانشجو تشکیل میدهند و مقولاتی چون دسترسی آسان به اکثر دانشگاهها، نزدیکی به سرویسهای حملونقل عمومی (مترو، اتوبوس و...) ازجمله نکاتی هستند که در انتخابشان تاثیر بسزایی دارد. داوود سلیمانی، معاون اسبق دانشجویی دانشگاه تهران در این زمینه میگوید: «معمولا در پانسیونها ملاکهای زیادی برای انتخاب تعرفه مدنظر قرار میگیرد که یکی از آنها دسترسی آسان به وسایل حملونقل و دانشگاه است، به همین جهت پانسیونهایی که در مرکز شهر قرار دارند، گرانقیمتتر هستند.»
اما شرط نخست تعیین نرخ، تعداد نفرات ساکن در هر اتاق است. بهطور مثال برای اتاقی ٤تخته واقع در مرکز شهر، ماهانه اجارهای بین ٣٦٠ تا ٥٠٠هزار تومان از سوی پانسیونها گرفته میشود. البته موقعیت جغرافیایی پانسیون و همچنین امکاناتی نظیر پارکینگ، کتابخانه، اینترنت رایگان، لباسشویی و... در تعیین نرخ بیتاثیر نیستند، چراکه در تبلیغات اقامتگاهداران نیز منظور شده است. این افراد گاهی با نامبردن آپشنهایی عجیب از اقامتگاهشان مانند سالن بدنسازی، استخر و... تصویری رویایی از اقامتگاهشان ارایه میدهند که اصطلاحا پانسیونهای ستارهدار لقب میگیرند و بهمراتب باید هزینه بیشتری برای اقامت در آنها پرداخت کرد. اما شاهد آنچه هستیم افزایش قیمت بیش از پیش بدون درنظر داشتن افزایش کیفیت خدمات پانسیون موردنظر است. این معاون اسبق دانشجویی دانشگاه تهران در این زمینه میگوید: «خدمات و عوامل را باید مورد نظر قرار داد، زیرا همه تاثیرگذار هستند، البته بعضا ساختمانهایی با قیمتهای گران بهعنوان پانسیون مورد استفاده قرار میگیرند که برای سکونت نیز مناسب نیستند و به نوعی بیعدالتی است.»
سلیمانی در خاتمه با اشاره به اینکه بهتر است وزارت علوم در این زمینه نقشآفرینی کند، در این زمینه ادامه داد: «اما در شرایطی که پانسیون آرام و از موقعیت نرمالی برخوردار است و امکانات رفاهی معقولی دارد باید نرخهایی را جهت نزدیکی به دانشگاه و وسایل حملونقل تعیین تعرفه کنند که به همین میزان میتواند تعرفهها متفاوت از یکدیگر باشند و معمولا از ٢٠٠هزار تومان شروع شده و تا ٥٠٠هزارتومان ادامه دارد. اما در صورتی که این مبلغ افزایش پیدا کند، وزارت علوم باید وارد عمل شود و خوابگاههایی را برای دانشجویان شهرستانی درنظر بگیرد، زیرا برای دانشجویان شهرستانی با چنین هزینههایی زندگی در کلانشهری چون تهران دشوار میشود.»
تجربه دیگران
خدمات خوابگاهها و پانسیونها در سایر کشورها
خوابگاه و اسکان در ایتالیا
اسکان در خوابگاههای دانشجویی دانشگاههای ایتالیا بهگونهای است که کمهزینه و مقرون بهصرفهترین راه اقامت در ایتالیا، استفاده از خوابگاههای وابسته به دانشگاههای این کشور است. امکانات و خدمات مرسوم ارایه شده در این خوابگاهها شامل بوفه، دستگاه سرو اتوماتیک غذا و مواد غذایی در تمام ساعات شبانهروز، سالن مطالعه، سالن کامپیوتر و اینترنت بیسیم، امکانات ورزشی و سرویسهای جانبی، نظیر رختشورخانه، پتو و انبار و سایر موارد ضروری ازجمله آنهاست. اسکان در پانسیونها و اقامتگاههای خصوصی دانشجویی ایتالیا؛ اینگونه اقامتگاهها نسبت به خوابگاههای دولتی و وابسته به دانشگاهها معمولا دارای هزینه بیشتری هستند. دانشجویان معمولا در اتاقهای تک یا دوتخته آپارتمانی با سرویسهای جانبی مشترک یا مستقل اقامت میکنند. میانگین هزینه برای اقامت در اتاق دو نفره و یک نفره متغیر است. در ایتالیا مانند ایران اسکان موقت وجود دارد که دانشجو در بدو ورود به ایتالیا تا قبل از اینکه اقامت او در خوابگاه مورد نظر قطعی شده و هماهنگیهای لازمه انجام گیرد، ممکن است لازم باشد برای مدت محدود در هتلها یا سایر اقامتگاههای خصوصی اقامت داشته باشد که در این صورت مجبور به پرداخت هزینه بیشتری خواهند شد.
خوابگاه و پانسیون شهر میلان
میلان جزو سه شهر نخست بزرگ ایتالیا بهشمار میرود. این شهر سالانه پذیرای تعداد بسیاری از دانشجویان خارجی و داخلی است که با هدف ادامه تحصیلات خود وارد آن میشوند. بدیهی است که دانشگاههای این شهر نیز همانند سایر دانشگاههای اقصی نقاط دنیا خدماتی را به دانشجویان ارایه میدهد. یکی از خدماتی که بهویژه برای دانشجویانی که از سایر نقاط به این شهر آمدهاند اهمیت ویژهای دارد، خوابگاه است. خوابگاههای میلان یا خصوصیاند یا نیمهخصوصی که در مناطق مختلف شهر سایه گسترده و با امکاناتی که دارند خدماتی را به دانشجویان عرضه میکنند. خوابگاههای میلان و در کل ایتالیا به دو نوع خوابگاههای خصوصی و نیمهخصوصی تقسیم میشوند که هر دو گروه هزینههای مربوط به خدمات عرضهشده را از دانشجویان دریافت میکنند. معمولا تمام خوابگاهها اعم از خصوصی و نیمهخصوصی دارای سه دسته اتاق تک نفره، دو نفره و سه نفره هستند. جالب است بدانیم در این خوابگاهها ورودیهایی به معلولان اختصاص داده شده است. از امکانات این خوابگاهها میتوان به ورودی مخصوص معلولان، کتابخانه و سالن مطالعه، آشپزخانه و سالن سلف سرویس، اینترنت، سالن ویژه لباسشویی، تلفن در اتاق برای هر دانشجو یک خط و مهمانسرا (ویژه پذیرایی از مهمانان دانشجویان) اشاره کرد. امکاناتی که این خوابگاه به دانشجویان عرضه میکند شامل اتاق مبله با دستشویی و حمام، یخچال، اتصال اینترنت برای هر دانشجو در هر اتاق، آشپزخانه مشترک، ملافه تخت و حوله حمام، نظافت اتاقها هر دو هفته یکبار، نظافت روزانه فضاهای عمومی، سالن لباسشویی، سالن تلویزیون با پخشکننده فیلم، سالن طراحی، باشگاه بدنسازی، آمفی تئاتر، سرویس پذیرش، مهمانسرا، محل ویژه پارک دوچرخه و آپارتمان ویژه مهمانان با معلولیت جسمی است. معمولا هزینه دریافتی خوابگاهها و پانسیونها نیز متناسب با شرایط موجود درنظر گرفته میشود.
خوابگاه و پانسیون در چین
چین نیز مانند سایر کشورها هزینه خوابگاه در درجه نخست بستگی به تعداد نفرات دارد، یعنی هر چه تعداد نفرات در یک اتاق بیشتر باشد، هزینه به مراتب کمتر خواهد شد. اما درمورد امکاناتی که برای هر خوابگاه لحاظ شده، باید گفت در اتاقهای خوابگاهها فقط وسایل ضروری و اولیه موجود است، اما در این میان امکاناتی وجود دارد که بهطور مشترک مورد استفاده قرار میگیرد، برای مثال یخچال، گاز، کولر و ماشینلباسشویی.