نوآوری شرکت‌های دانش بنیان در فرآوری باطله ها / راشا؛ پیشرو در مدیریت باطله‌های معدنی و بازیابی ارزش
مدیرعامل شرکت دانش بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا گفت: در سال‌های اخیر به لطف پژوهش‌های صورت گرفته، شرکت‌های معدنی توجه بیشتری به باطله‌های تولیدی خود داشته‌اند اما همچنان اهمیت باطله‌های معدنی به خوبی درک نشده است و فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی آن به طور دقیق شناسایی نشده است. لذا ضروری است تا سیاست‌های اتخاذی شرکت‌های معدنی با توجه بیشتر نسبت به مدیریت باطله‌ها صورت پذیرد.
به گزارش خبرنگار اقتصاد آنلاین؛ بخش معدن و صنایع معدنی به عنوان یکی از ارکان اصلی توسعه پایدار و متنوع سازی اقتصاد کشور، همواره مورد توجه بوده است. با توجه به اهمیت کاهش وابستگی به درآمدهای نفتی، جایگزینی اقتصاد معدن به جای نفت در دستور کار مسئولان قرار گرفته است. در همین راستا، صنعت فولاد به عنوان یکی از صنایع استراتژیک نقش مهمی در توسعه صنعتی و ارزش‌آفرینی کشور ایفا می‌کند.
ایران با قرار گرفتن در جمع 10 تولیدکننده برتر فولاد جهان، توانسته جایگاه قابل توجهی در این حوزه کسب کند. شرکت های دانش بنیان همچون شرکت کاوشگران صنایع معدنی راشا نیز با بهره گیری از دانش و فناوری‌های نوین، به دنبال توسعه و بهبود فرآیندهای تولید فولاد و همچنین ارزش‌آفرینی از منابع معدنی هستند.
باطله‌های معدنی حاوی مواد معدنی باارزشی هستند که می‌توان با استفاده از فناوری‌های مناسب، به آنها ارزش افزوده بخشید؛ شرکت کاوشگران صنایع معدنی راشا با تحقیقات گسترده، به دنبال یافتن راهکارهایی برای کاهش اثرات زیست محیطی باطله‌ها و استخراج مواد معدنی باارزش از آنهاست.
در ادامه به گفتگو با مقداد ملکی، مدیرعامل شرکت دانش بنیان کاوشگران صنایع معدنی راشا، به اهمیت باطله‌های معدنی و نقش شرکت راشا در مدیریت و بهره‌برداری بهینه از این منابع ارزشمند پرداختیم.
باطله چیست و باطله‌ها در معادن کشور به چه میزان اهمیت دارند؟
باطله به محصول جانبی و فاقد ارزش اقتصادی در هر فرآیندی اطلاق می‌شود. عموما باطله‌های معدنی محتوی آب، ترکیبات معدنی و سایر عناصر با غلظت‌های پایین می‌باشند. در رویکرد‌های نوین معدنکاری، مدیریت صحیح باطله‌های معدنی از دو منظر، مسائل زیست محیطی و مسائل اقتصادی حائز اهمیت می‌باشد. مدیریت نادرست باطله‌های معدنی علاوه بر اشغال فضا و تحمیل هزینه‌های بالای نگهداری، اثرات نامطلوبی بر محیط زیست دارد و ممکن است تهدید بزرگی در جهت آلودگی آب، خاک، هوا و زندگی گونه‌های جانوری منطقه داشته باشد؛ در مواردی نیز خطرات ناپایداری نحوه مدیریت باطله می‌تواند سلامت افراد ساکن در منطقه را تهدید نماید.
از طرفی امروزه افزایش قیمت فلزات در کنار پیشرفت تکنولوژی‌ها و ظهور نوآوری‌های جدید، امکان استفاده از منابع کم‌عیار همچون باطله‌های معدنی محتوی عناصر ارزشمند را در تولید محصولات به وجود آورده است و رویکردهایی چون اقتصاد چرخه‌ای مطرح شده است که در آن باطله‌ها به عنوان یک منبع اقتصادی بالقوه در نظر گرفته شده‌اند. امروزه با استفاده از تکنولوژی‌های جدید تلاش می‌گردد تا عناصر و ترکیبات ارزشمند از باطله‌ها بازیابی شود تا در کنار تولید محصولات ارزشمند، باقی مواد به صورت محصول نهایی بی‌خطر و قابل استفاده در صنایع دیگر و کشاورزی بکار برده شود. هم‌اکنون در کشور باطله‌های صنایع مختلف معدنی همچون آهن، مس، سرب، روی، طلا بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
آیا با وجود فعالیت‌های که در زمینه باطله هاصورت گرفته، به جایگاه مورد نظر در خصوص باطله‌ها رسیدیم؟
با وجود آنکه در سال‌های اخیر به لطف پژوهش‌های صورت گرفته، شرکت‌های معدنی توجه بیشتری به باطله‌های تولیدی خود داشته‌اند اما همچنان اهمیت باطله‌های معدنی به خوبی درک نشده است و فرصت‌ها و چالش‌های پیش‌روی آن به طور دقیق شناسایی نشده است. لذا ضروری است تا سیاست‌های اتخاذی شرکت‌های معدنی با توجه بیشتر نسبت به مدیریت باطله‌ها صورت پذیرد. در بعضی از قسمت‌ها مانند دپوهای سرباره کوره قوس الکتریکی شرکت‌های دانش‌بنیان از جمله شرکت راشا با چندین سال کار تخصصی به راه حلی جامع برای این معضل رسیده‌اند که نیازمند حمایت همه جانبه از طرف دولت و صنعت برای پیاده‌سازی آن در سراسر کشور می‌باشد.
در کدام مناطق و معادن کشور عملیات باطله برداری و فرآوری باطله‌ها صورت گرفته است؟
در کشور ایران عمدتا مجموعه‌ها و شرکت‌های بزرگ نسبت به شرکت‌های کوچکتر توجه بیشتری به باطله‌های خود داشته‌اند. به عنوان مثال شرکت معدنی و صنعتی گل‌گهر ارزیابی‌های بسیار خوبی در جهت شناسایی و بازفرآوری باطله‌های خود انجام داده و توانسته پتانسیل‌های موجود را تا حد مطلوبی شناسایی نماید و در مواردی نیز موفق به استفاده از باطله‌ها در تولید محصولات ارزشمند شده است. به عنوان یک نمونه می‌توان به احداث کارخانه بازیابی هماتیت از باطله‌های خطوط تغلیظ اشاره کرد که هم‌اکنون از باطله‌های خطوط فرآوری، کنسانتره هماتیتی تولید می‌شود.
همچنین این مجموعه پژوهش‌هایی را در جهت بازیابی مس و کانی تالک از باطله‌های فراوری را در دستور کار قرار داده و به پیشرفت‌های خوبی نیز دست یافته است. شرکت‌های دیگر نیز در جهت استفاده از باطله‌های خود برای تولید محصول ارزشمند و استفاده در صنایع ساختمانی همچون بتن، سیمان و غیره پژوهش‌هایی را انجام داده‌اند.
یک ترسیم کلی از وضعیت باطله هادر کشور و اینکه چه ضربه ای به صنعت و محیط زیست کشور اوارد کرده است؟
با مطرح شدن مفاهیمی مانند اقتصاد چرخشی و خلق ارزش افزوده از پسماندها و باطله‌های زنجیره تولید مواد در جهان، سرمایه‌گذاری گسترده‌ای برای ارائه راه حل از سوی مراکز تحقیقاتی در جهان انجام شده است. اما متاسفانه مدیریت باطله‌ها در کشور غالبا به صورت سنتی بوده و از آنجایی که معادن و شهرک‌های صنعتی در حال فعالیت در کشور عمدتا در مناطق خارج از شهر قرار دارند و نسبتا فضای گسترده‌ای نیز در اختیار آنها وجود دارد؛ این شرکت‌ها باطله‌های خود را با صرف کمترین هزینه ممکن و بدون توجه به مشکلات احتمالی زیست محیطی در محیط‌های در دسترس دفع و یا دپو می‌کنند. موضوع دوم در این باب، عدم توجه مطلوب به شناسایی باطله‌ها و امکان‌سنجی استفاده از آنها است که منجر به مغفول ماندن باطله‌های ارزشمند شده است. خوشبختانه بعضی از صنایع با توجه به شرایط اقتصادی و بازار، متوجه ارزش افزوده باطله‌ها شده‌اند اما همچنان جای خالی یک رویکرد همه‌جانبه برای مدیریت باطله‌ها و پسماندهای تولید به شدت احساس می‌شود.
چه چالش‌ها و قوانینی در این مسیر وجود دارد که نیاز به اصلاح دارد و راهکار شما چیست؟
چالش‌های موجود عمدتا مرتبط با مسائل سرمایه‌گذاری است. سرمایه‌گذاری شرکت‌ها برای شناسایی راهکار اقتصادی بازیابی باطله‌ها گامی مهم در جهت شناخت باطله‌های ارزشمند و پتانسیل‌های موجود است. با شناسایی پتانسیل‌های موجود می‌توان برنامه‌‌ریزی مناسبی در جهت استفاده از باطله‌ها انجام داد. البته امروزه قوانین محیط زیستی وضع شده نیز تا حد مطلوبی توانسته سیاست شرکت‌ها را در جهت مدیریت صحیح باطله‌ها و کاهش اثرات نامطلوب زیست محیطی تغییر دهد. اما در کنار جریمه‌های زیست محیطی حاکمیت از طریق سیاست‌های تشویقی برای صنایع و حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان برای ارائه راه‌حل‌های نوآورانه جهت مدیریت باطله‌ها می‌تواند کمک شایان توجهی به حل این چالش نماید.
از کشورهایی که در این مسیر پیشرو هستند آیا الگوبرداری شده و تمایل سرمایه‌گذاری کشورهای خارجی به باطله های معدنی ایران به کجا رسیده است؟
فعالیت‌های مرتبط با بازفرآوری باطله‌های معدنی در نتیجه‌ی موضوعات ترند جهانی مانند اقتصاد چرخشی صورت گرفته است. در کشور ما نیز با شناخت کلان‌‌‌روند‌ها و شناسایی روش‌ها، ارزیابی‌هایی پراکنده‌ای توسط شرکت‌ها و دانشگاه‌ها انجام شده که نیازمند صرف زمان و هزینه بیشتر و یکپارچگی مناسبی است. شرکت‌های خارجی همچون شرکت‌های چینی تمایل بسیار زیادی در جهت بازیابی عناصر نادر خاکی از باطله‌های معدنی تولیدی در ایران دارند و گاها به صورت جسته گریخته با شرکت‌های معدنی ایران همکاری دارند. اما با توجه به زیست بوم، اقلیم و شرایط کشور نیازمند راه‌حلی منحصر به فرد در این حوزه هستیم. به عنوان مثال در خصوص سرباره کوره قوس الکتریکی از آنجایی که در دنیا از قراضه به عنوان خوراک ورودی استفاده می‌شود و در ایران از آهن اسفنجی، به همین دلیل ماهیت سرباره‌های ایران متفاوت از دنیا می‌باشد و نیازمند راه حل منحصر به فرد ایران می‌باشد که با صرف۳ سال زمان و هزینه قابل توجه، شرکت راشا به راهکار اقتصادی جهت فراوری و بازگردانی آهن از سرباره رسیده است.
