اختلافات تاریخی عربستان و قطر آشکار شده است

عربستان به کمک متحدانش سعی در منزوی کردن هرچه بیشتر قطر دارند و قطر نیز در مقابل این انزوا خواهی کشور های عربی، به دنبال جذب متحدانی جدید است. اما چه اتفاقی باعث شده که دو یار غار قدیمی، امروز این‌گونه با اختلاف روبرو شوند؟

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، برای بررسی این موضوع به سراغ سید مرتضی موسوی خلخالی کارشناس مسائل خاورمیانه و اعراب رفتیم تا دلایل این اختلاف را جویا شویم.

آقای دکتر، چه اتفاقی افتاده که قطر این‌گونه مقابل متحد سابق خودش ایستادگی کند؟

اختلافی که الان بین قطر و عربستان و شورای همکاری خلیج فارس ایجاد شده ریشه در تاریخ دنیای عرب دارد.اتحادیه عرب از زمان تاسیس تا کنون نتوانسته کنفرانسی برگزار کند که در آن حاشیه و مناقشه نباشد. در همین شورای خلیج فارس، قطر یک اختلاف مرزی و طولانی با عربستان داشته و دارد. با عمان وبحرین و امارات هم همین‌طور. به همین منظور این اختلاف جدید نیست اما تازه آشکار شده است.

اساس راه اندازی شورای همکاری خلیج فارس چه بوده است؟

شورای خلیج فارس پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران با هدف اصلی ضدیت با ایران تشکیل شد و کشورهای سردمدار این جریان، عربستان و امارات بودند.در بین اعضای این شورا، کشوری که حتی با جنگ تحمیلی علیه ایران و رویدادهای منطقه، روابط خود با ایران را مکدر نکرد عمان بود اما بقیه کشورها در جنگ تحمیلی علیه ایران در کنار بعثی ها قرار گرفتند. قطر هم جزو همین گروه بود.بنابر این اساس این شورا ضدیت با ایران بوده و در این مسیر هزینه های زیادی هم پرداخت شده است.

جغرافیای سیاسی قطر و عربستان چه قرابتی با هم دارند که این‌گونه عربستان از این اختلاف خشمگین است؟

در کشور قطر، خاندان آل ثانی حاکم هستند. جالب این است که جد تمیم بن حمد بن خلیفه آل ثانی توسط پسرش اخراج شد و پسر به جای پدر به قدرت رسید. تمیم هم بی سر و صدا پدرش را کنار زد و به قدرت رسید. در کل خاندان آل ثانی، آل خلیفه،آل صباح،آل نهیان اختلافات قبیله ای نیز با هم دارند. کشور قطر سال هاست در بسیاری از کشور های عربی نقش کمک کننده و منبع مالی را دارد. در لیبی، مصر، سوریه، لبنان و حتی در عراق به عنوان حامی اخوان المسلمین فعالیت داشته است.پس از اینکه اخوان المسلمین در زمان محمد ابن عبدالوهاب( یکی از رهبران جنبش وهابیت) با حاکمان وقت عربستان عبدالعزیز ابن سعود، در سال 1744 میلادی پیمان تاریخی منعقد کرد که تمامی فرق اسلامی به ویژه تشیع نابود شوند و وهابیت در سال 1960 نفوذ فوق‌العاده‌ای در دنیای عرب و کشور های اسلامی به خاطر کمک های مالی پیدا کرد، قطر هم جزو حامیان اصلی وهابیت بود.

پس سرنوشت حمایت قطر از اخوان‌المسلمین چه شد؟

قطر به دلیل این کمک ها با اخوان المسلمین اختلاف پیدا کرد.اخوان المسلمین، اولین ضربه خود را از عبدالناصر رییس جمهور مصر خورد.عبدالناصر، اخوان المسلمین را سرکوب و رهبر آن‌ها را به زندان انداخت.

از آن زمان روابط بر سر اخوان المسلمین که در سوریه، مصر وکشورهای دیگر به عملکرد توده‌ای روی آوردند با حاشیه‌هایی همراه بود. از عجایب روزگار اینکه عربستان با مصر روابط دوستانه برقرار کرده است!عربستان در کنار اخوان المسلمین قرار گرفته و بین قطر و اخوان المسلمین فاصله افتاده است.

موضوعش به بحث های تاریخی بین اخوان المسلمین و اعراب برمی گردد؟

موضوع اصلی این است که کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس جمعا حدود 17 میلیون نفر هستند و چیزی جر نفت و ثروت و دلارندارند.قبایلی بدوی که متاسفانه همیشه می‌خواهند با پول‌هایی که می‌پردازند، یک حامی بزرگ داشته باشند. حامی بزرگ آن‌ها در دنیای عرب مصر بوده که دوباره عربستان دست دوستی به سوی آن دراز کرده است. در خارج از دنیای اعراب نیز عربستان با هزینه گزاف آمریکا را متحد خود کرده است.

چه شد قطر از این ائتلاف جدا شد؟

قطر در دامی افتاده که سال ها خود بخشی از حلقه به وجود آورنده این دام بوده است. حمایت‌هایش از وهابیت، اخوان المسلمین و سیاست های سعودی در گذشته باعث ایجاد یک توقع در بین کشور های عربی به وی‍ژه عربستان شده است اما قطری ها این روزها متفاوت فکر می کنند. قطر با سفر اخیر رییس جمهور آمریکا به عربستان و حضور در جلسه سران کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس زیاد روی خوش نشان نداده است. قطر می بیند که ایران در منطقه به ویژه در عراق، سوریه، لبنان و یکمن دست بالا را دارد و با این تحلیل خواسته از ایران در این نشست حمایت کند که این حمایت باعث بروز اختلافات جدی و سرو صدای زیاد در بین کشورهای عضو شورا شده و عضویتش را در این شورا لغو کرده است.

چرا؟

در حقیقت قطر می خواهد از این شورا دور شود. چون احساس می کند فعالیت و قدرت شورای خلیج فارس در برابر بحران ها با شکست روبه‌رو شده و نمونه آن اتفاقات سوریه، لبنان، یمن و عراق است.

آینده این اختلافات را چگونه می‌بینید؟

طبیعی است وقتی روابط به شکلی پیش می رود که اختلافات تاریخی بین قطر و عربستان آشکار شود، باعث بروز واکنش‌هایی در منطقه شود. قطر با اینکه کشوری کوچک در مقابل عربستان است اما حاضر نشده است اعلام کند که تحت قومیت عربستان است. به همراه قطر عمان و کویت نیز به دلایل خودشان ساز مخالف خودرا با این شورا کوک کرده اند.عمان و کویت اقداماتی راکه عربستان در بین اعراب برای مقابله با کویت به دنبال آن است، دنبال نمی کنند و این نشان از شکافی عمیق در بین سیاست‌های کشورهای عضو شورای همکاری خلیح‌فارس دارد. مهم‌ترین ثمره این اختلاف، فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس و یارگیری‌های جدید کشورهای دوطرف مناقشه خواهد بود.

موضع ایران در مقابل این مناقشه چه باید باشد؟

باید در این اختلاف جدید باهوش باشیم و جبهه نگیریم. حمایت علنی از قطر درست نیست. شاید قطر انتظار حمایت علنی ایران را داشته باشد اما واقعیت این است که این موضوع اختلاف بین یک کشور عضو شورای خلیج فارس با سایر کشورها و تن دادن به انزوا کمی نیازمند تحلیل بیشتر است.