پـایـان عمو سام؟
پیش‌بینی می‌شود انزواگرایی ناسیونالیستی ترامپ، نقش آمریکا در نظام بین‌الملل را دچار اضمحلال کند
سرانجام تصمیمی که دونالد ترامپ روز چهارشنبه گرفته بود، عملی کرد. آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس خارج شد. چهارشنبه گذشته دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، در توییتر خود نوشت: «راس ساعت سه بعد از ظهر امروز پنج‌شنبه به وقت محلی و هفت عصر به وقت گرینویچ تصمیم خود درباره توافق‌نامه آب و هوایی پاریس را از باغ کاخ سفید اعلام می‌کنم تا بار دیگر آمریکا را بزرگ کنم.» وی در جریان نشست سران گروه هفت کشور صنعتی پیشرفته جهان که هفته گذشته در ایتالیا برگزار شد، گفته بود که پس از بازگشت به کشورش در مورد موضع ایالات‌متحده در قبال این پیمان تصمیم‌گیری خواهد کرد. به گزارش دنیای اقتصاد ، ترامپ پیش از این پیمان پاریس را «شوخی» توصیف کرده بود. گفته می‌شود وی در گفت‌وگو با مشاوران نزدیک خود، ناخرسندی خود نسبت به این پیمان و تعهدات ناشی از آن را ابراز داشته است. خبر تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا برای خروج از پیمان پاریس در شبکه خبری ای‌بی‌سی انتشار یافت. ترامپ در پیامی از کاخ سفید اعلام کرد برای اجرای وظیفه‌اش در محافظت از آمریکا و مردم کشورش، خروج از معاهده پاریس را اعلام می‌کند. وی این معاهده را به ضرر اقتصاد و مردم آمریکا دانست و اظهار کرد: مذاکره برای یک معاهده جدید را آغاز خواهد کرد.
سی‌ان‌ان در گزارش خود در همین رابطه می‌نویسد: خروج از این پیمان در راستای مجموعه وعده‌هایی است که ترامپ در دوران رقابت‌ها سر داده بود. این گزارش می‌افزاید: اگرچه ترامپ سعی کرده از کاخ سفید بگوید که همچنان آماده مذاکره مجدد در مورد این پیمان جهانی است اما بعید است رهبران کشورهای قدرتمند تن به این کار بدهند. ترامپ به سویی می‌رود که برخی او را «مرد تنهای کاخ سفید» نامیده‌اند. ترامپ معتقد است این پیمان «تحقیر آمریکا است.» او می‌گوید: «تا کجا باید تحقیر شویم؟ تا کی آنها ما را مسخره کنند. ما خواستار پیمانی منصفانه هستیم. نمی‌خواهیم رهبران کشورهای دیگر به ما بخندند و ما را مسخره کنند.» سی‌ان‌ان می‌افزاید: « 195 کشور عضو پیمان پاریس هستند. بسیاری از رهبران خارجی، تاجران و حتی ایوانکا دختر ترامپ به‌شدت لابی کردند تا آمریکا همچنان بخشی از این پیمان بماند اما در نهایت مغلوب محافظه‌کارانی شدند که مدعی‌اند این پیمان به ضرر آمریکاست.»
تماس تلفنی ترامپ با رهبران چهار کشور بزرگ
کاخ سفید از گفت‌وگوی تلفنی رئیس‌جمهوری آمریکا با رهبران چهار کشور جهان برای توضیح تصمیم خود درباره خروج از پیمان تغییرات آب و هوایی پاریس خبر داده است. به گزارش رویترز، کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد: «دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا روز پنج‌شنبه در گفت‌وگوی تلفنی با آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان، امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه، ترزا می‌نخست‌وزیر بریتانیا و جاستین ترودو نخست‌وزیر کانادا شخصا درباره تصمیمش برای خروج آمریکا از پیمان آب و هوایی پاریس توضیحاتی را ارائه کرده است.» ترامپ همچنین به رهبران این کشورها اطمینان داده است که نسبت به پیمان ترانس آتلانتیک پایبند خواهد بود و برای محافظت از محیط‌زیست تلاش خواهد کرد.
واکنش‌های جهانی
در پی اعلام دولت آمریکا مبنی بر خروج از توافق پاریس، دبیرکل سازمان ملل و سران کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا به این تصمیم واکنش نشان دادند. به گزارش آسوشیتدپرس، «آنتونیو گوترش»، دبیرکل سازمان ملل با انتشار بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف نسبت به این تصمیم دولت آمریکا، از آن به‌عنوان «یکی از ناامید کننده‌ترین تصمیمات» سیاسی یاد کرد. وی در این بیانیه ضمن تاکید بر اهمیت نقش رهبری آمریکا در اجرای این توافق اطمینان داد که با شرایط موجود نیز شهرها، کشورها و شرکت‌های بزرگ در سراسر جهان به تلاش خود برای دستیابی به اهداف توافق پاریس ادامه خواهند داد. «اریک سولهایم»، مدیر برنامه محیط‌زیست سازمان ملل نیز اعلام کرده حتی اگر آمریکا تصمیم بگیرد به معاهده پاریس پشت کند، ائتلاف مقابله با تغییرات اقلیمی شکسته نخواهد شد.
همچنین سران کشورهای فرانسه، آلمان و ایتالیا با انتشار بیانیه مشترکی به تصمیم واشنگتن برای خروج از توافق آب‌وهوایی پاریس واکنش نشان دادند. این کشورها با ابراز تاسف نسبت به خروج دولت ترامپ از توافق آب‌و هوایی سال 2015 پاریس تاکید کرده‌اند که این توافق قابل مذاکره مجدد نیست. در این بیانیه امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه، آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان و پائولو جنتیلونی، نخست‌وزیر ایتالیا همچنین از این توافق به‌عنوان «سنگ بنای همکاری میان کشورها با هدف مبارزه موثر و مدون با تغییرات آب و هوایی» یاد کرده‌اند. این رهبران در ادامه خاطرنشان کرده‌اند که این کشورها با این حال اکنون برای کمک به فقیرترین کشورها تلاشی مضاعف می‌کنند؛ کشورهایی که بیشتر از سوی این تغییرات آب‌وهوایی تهدید می‌شوند.
به گزارش پولیتیکو، دونالد تاسک، رئیس شورای اروپا نیز روز پنج‌شنبه در صفحه توئیتر خود مستقیما دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا را خطاب قرار داده و از او خواست تا از توافق آب و هوای پاریس خارج نشود. وی در این پست در توئیتر نوشت: «دونالد ترامپ لطفا فضای سیاسی را بدتر نکن.» ژان کلود یونکر، رئیس کمیسیون اروپا نیز پیش‌تر از دونالد ترامپ خواسته بود تا از توافق آب و هوای پاریس خارج نشود. لی که‌چیانگ نخست‌وزیر چین، اعلام کرده است که این کشور به تعهدات خود در رابطه با تغییرات اقلیمی پایبند خواهد ماند. نخست‌وزیر چین در سفر به آلمان گفته است که مقابله با تغییرات اقلیمی برای خود چین نیز سودمند است و انتظار دارد کشورهای دیگر هم این تصمیم را دنبال کنند. نخست‌وزیر چین گفت که این کشور برای جلوگیری از تغییرات اقلیمی «مسوولیت جهانی» دارد. روسیه نیز اعلام کرده است که به تعهدات خود در رابطه با تغییرات اقلیمی پایبند خواهد ماند، با این حال سخنگوی کرملین گفته است که معاهده پاریس تحت‌تاثیر کناره‌گیری احتمالی آمریکا قرار خواهد گرفت. بوریس جانسون، وزیر خارجه انگلیس نیز گفته که از احتمال کناره‌گیری آمریکا از معاهده تغییرات اقلیمی «نگران» شده است، اما با این حال باور دارد که ترامپ «واقعا به این معضل فکر می‌کند.»
در همین حال جان کری، وزیر خارجه سابق آمریکا نیز به این اقدام واکنش نشان داد و از «جهل خودسرانه» ترامپ در برابر این توافق انتقاد کرد. «کری» همچنین خروج از این توافق را تصمیمی «خود تخریبگر» توصیف و بیان کرد: این تصمیم به از دست دادن بی‌سابقه نقش رهبری آمریکا منجر می‌شود و نفوذ و مشاغل ما را کاهش می‌دهد و باعث می‌شود سایر کشورها نیز از حل مسائل موجود بشریت سر باز بزنند.
وی در بخش دیگری از مصاحبه‌اش با شبکه خبری بی‌بی‌سی تاکید کرد: چنین اقدامی آمریکا را در حالی منزوی می‌کند که تا پیش از این تمام تلاش خود را برای متحد کردن جهان کرده بود. به نفع ما بود که برای شرایط اقتصادی، امنیتی، رقابتی، رهبری و بهداشتی به توافق پاریس متعهد می‌ماندیم. این سیاستمدار آمریکایی که مذاکره‌کننده دولت آمریکا در توافق پاریس بود، علت چنین تصمیم‌گیری را جهل، بی‌اعتمادی و رویکرد ویژه‌ای نسبت به منافع بسیار متفاوت با جریان موجود دانست. علاوه‌بر این، مقامات و سیاستمداران، تعدادی از مدیران شرکت‌های تجاری نسبت به تصمیم دولت ترامپ برای خروج از توافق آب‌وهوایی اعتراض کرده و از او خواستند تا به آن پایبند بماند.
رئیس‌جمهوری سابق آمریکا نیز از اقدام دونالد ترامپ برای خارج کردن این کشور از پیمان تغییرات آب و هوایی پاریس انتقاد کرد. به گزارش رویترز، باراک اوباما رئیس‌جمهوری آمریکا روز پنج‌شنبه در سخنانی ضمن انتقاد از اقدام دونالد ترامپ در خارج کردن واشنگتن از پیمان تغییرات آب و هوایی پاریس ابراز اطمینان کرد که ایالت‌ها و کسب‌وکارهای آمریکا برای حفاظت از کره زمین سخت‌تر تلاش خواهند کرد. وی با انتشار بیانیه‌ای تاکید کرد: «حتی در فقدان رهبری آمریکا؛ در شرایطی که این دولت به کشورهای معدودی پیوسته است که آینده را رد می‌کنند؛ من مطمئن هستم که ایالت‌های ما، شهرها و کسب‌وکارها تلاش خود را برای حفاظت از نسل‌های آینده و همین طور کره زمین، افزایش خواهند داد.»
سی‌ان‌ان در گزارش خود می‌افزاید اگرچه ترامپ می‌خواهد سیاست «ابتدا آمریکا» را عملیاتی سازد و به قولی که به رای‌دهندگان داده عمل کند اما این اقدامات خواسته یا ناخواسته تیشه به ریشه رهبری جهانی آمریکا می‌زند. سی‌ان‌ان به نقل از ترامپ می‌گوید: «من از سوی شهروندان پیتسبورگ برگزیده شدم نه پاریس.» چنین است که فرید زکریا می‌نویسد: «آمریکا از رهبری جهان آزاد استعفا داد.»
توافق پاریس چه می‌گوید؟
در ماه دسامبر سال ۲۰۱۵، ۱۹۵ کشور در پایان نشستی در پاریس، کنوانسیون سازمان ملل در مورد مقابله با تغییرات اقلیمی - موسوم به پیمان پاریس - را با هدف تلاش در راستای کاهش میزان آلودگی ناشی از گازهای گلخانه‌ای امضا کردند. براساس این پیمان، میزان تولید گازهای کربنی باید در حدی باشد که گرمایش زمین تا سال ۲۰۵۰ از دو درجه بیشتر نشود. از جمله اقدامات مهمی که برای تحقق این هدف باید صورت گیرد، جلوگیری از رشد مصرف سوخت‌های فسیلی از جمله در بخش حمل‌ونقل است. به‌دلیل استفاده گسترده مردم آمریکا از اتومبیل، ایالات‌متحده از جمله مصرف‌کنندگان عمده سوخت فسیلی در جهان است و اجرای توافق پاریس به معنی جلوگیری از افزایش کاربرد خودرو در آن کشور است.
سی‌ان‌ان بر این باور است که خروج از این پیمان به این سادگی‌ها نخواهد بود. ترامپ فرآیندی را شروع کرده که زمانبر و طولانی است و تا سال 2020 به نتیجه می‌رسد. این گزارش می‌افزاید سال 2020 همان سالی است که ترامپ بار دیگر خود را در معرض قضاوت و آرای عمومی قرار خواهد داد. در حقیقت، آنچه ترامپ شروع کرد در سال 2020 به نتیجه ختم می‌شود و به‌عنوان میراث به رئیس‌جمهوری بعدی خواهد رسید و رئیس‌جمهوری بعدی باید با تبعات تصمیمات ترامپ دست و پنجه نرم کند. سخنگوی کاخ سفید هم اعلام نکرد که پارامترهای مد نظر ترامپ چیست. او در همین باره گفت: «وقتی صحبت از یک توافق بهتر می‌کنیم ظاهرا تصمیم‌گیری در این مورد به عهده رئیس‌جمهور است.» آمریکا باید ظرف یک دهه 28- 26 درصد از میزان کربن خود را بکاهد. سی‌ان‌ان به نقل از ترامپ می‌افزاید: «به عنوان کسی که به‌شدت به محیط‌زیست اهمیت می‌دهم، معتقدم که این توافق آمریکا را تنبیه می‌کند. توافق پاریس در بالاترین سطح برای آمریکا ناعادلانه است.» رویترز در یک گزارش به نتیجه‌گیری از خروج ترامپ از این توافق پرداخته و می‌نویسد: خروج آمریکا موجب تقویت و نزدیکی چین و اتحادیه اروپا خواهد شد. در بیانیه مشترک میان چین و اروپا دو طرف متعهد خواهند شد که استفاده از سوخت‌های فسیلی را کاهش دهند، فناوری سبز را بیشتر توسعه دهند و 100 میلیارد دلار تا سال 2020 میلادی به کشورهای فقیر کمک کنند تا تولید گازهای آلاینده و گلخانه‌ای را کاهش دهند.
