حمایت پوتین و شوک بازار نفت

به گزارش رویترز روز گذشته عربستان سعودی و روسیه به‌عنوان نمایندگان کشورهای عضو و غیرعضو اوپک، تمدید طرح کاهش تولید را برای 9 ماه آینده تصویب کردند.  به این ترتیب 10 روز مانده به نشست 25 مه که قرار بود تمدید طرح کاهش تولید در آن بررسی شود، عربستان و روسیه فصل‌الخطابی را درباره تمدید کاهش تولید تا ماه مارس 2018 (سومین ماه سال میلادی) صادر کردند که لحن جدی آن شگفتی فعالان بازار نفت را به همراه داشت. با این حال انتظار می‌رود پذیرش این تصمیم‌گیری از سوی دیگر اعضای اوپک که در کاهش تولید نقش دارند، با اندکی زمان همراه شود. به گزارش دنیای اقتصاد، خالد الفالح، وزیر انرژی عربستان و الکساندر نواک، همتای روسی در بیانیه مشترکی که پس از دیدارشان منتشر شد، اعلام کردند برای تمدید توافق به مدت ۹ ماه دیگر تا مارس ۲۰۱۸ توافق کرده‌اند. این وزیران متعهد شدند «هر اقدامی لازم است برای کاهش ذخایر نفت به سطح متوسط ۵‌ساله به‌کارگیرند» و ابراز خوش‌بینی کردند که علاوه بر کسانی که در توافق کنونی حضور دارند، حمایت سایر تولیدکنندگان را نیز جلب کنند. آمریکا یکی از تولیدکنندگان نفت است که در توافق کاهش تولید تعهدی ندارد و با رشد تولید می‌تواند بازار را تحت تاثیر قرار دهد. خالد الفالح، در یک نشست مطبوعاتی در پکن در حاشیه کنفرانس بین‌المللی جاده ابریشم در حالی که الکساندر نواک را در کنار خود داشت، اعلام کرد: سطح ذخایر جهانی نفت خام با کاهشی چشمگیر همراه بوده است اما ما در نقطه‌ای قرار نداریم که بتوانیم بگوییم به متوسط پنج سال گذشته دست یافته‌ایم. الفالح در ادامه گفت: ما به این نتیجه رسیدیم که به توافق برای تمدید طرح کاهش تولید نیاز داریم. عربستان سعودی که به نوعی رهبر اوپک به شمار می‌رود به همراه روسیه به‌عنوان دیگر تولیدکننده بزرگ نفت در دنیا، مجموعا کنترل یک پنجم از عرضه جهانی نفت خام را در دست دارند اما برای حفظ قیمت نفت خام در محدوده 50 دلار به همراهی دیگر تولیدکنندگان نیاز دارند.

بر اساس توافق فعلی که از اول ژانویه 2017 اجرای آن آغاز شد، کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به رهبری روسیه، به کاهش تولید تقریبا 8/ 1 میلیون بشکه نفت در روز در نیمه نخست سال متعهد شدند. اما در حالی‌که انتظار زیادی برای موافقت کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای تمدید توافق کاهش تولید در نیمه دوم سال جاری میلادی وجود داشت، بیانیه زودهنگام روسیه و عربستان در‌باره تمدید توافق کاهش تولید و در نظر گرفتن مدت زمان دقیق (9 ماه) برای آن، رشد چشمگیر قیمت نفت در معاملات بازار را به همراه داشت.

یک تحلیلگر حوزه انرژی در سنگاپور درباره اقدام اخیر دو تولیدکننده بزرگ نفت دنیا به رویترز گفت: فکر می‌کنم روسیه و عربستان متوجه شده‌اند برای اینکه بتوانند بازار را به سمت خود متمایل کنند، به تاکتیک «شوک و ترس» نیاز دارند تا از یک توافق ساده فراتر بروند. اما توافق روز گذشته در حالی با توجه به کم نشدن تاثیرگذار سطح ذخایر نفت خام دنیا در 3 ماه نخست سال 2017 بین عربستان و روسیه رخ داده است که با در نظر گرفتن احتمال اجرای آن تا سه ماه نخست سال 2018، این توافق را در سه سناریو بررسی کرده است. این سه سناریو بر اساس میزان عرضه و تقاضای احتمالی نفت خام تعریف شده است.

تاثیر توافق بر انبارهای نفتی

آنطور که آژانس بین‌المللی انرژی اعلام کرده، در سه ماه ابتدای سال میزان ذخایر انبارهای نفتی جهان روزانه 300 هزار بشکه کاهش یافته است. با این حال به گفته کارشناسان این سازمان، میزان ذخایر انبارهای نفتی جهان همچنان 330 میلیون بشکه بیشتر از متوسط 5 ساله آن است. این در حالی است که اوپک از ابتدای توافق بارها اعلام کرده که هدف این سازمان از کاهش تولیداتش، کاهش موجودی انبارهای نفتی به سطوحی پایین‌تر از متوسط 5 ساله آنها است. حال باید دید که با تمدید توافق به مدت 9 ماه دیگر چه تغییری در سطح موجودی انبارهای نفتی جهان به‌وجود می‌آید و آنطور که بزرگان نفتی انتظار دارند، شاهد رسیدن سطح ذخایر انبارهای به سطوح کمتر از متوسط 5ساله آنها خواهیم بود؟

می‌توان بر اساس برآورد موسسات و سازمان‌های مختلف از میزان تقاضا و عرضه نفت ظرف یک سال آینده به برآوردی از تغییر سطح ذخایر انبارهای نفتی دست یافت. آژانس بین‌المللی انرژی میزان تقاضا برای نفت در سه ماه ابتدای سال را 6/ 96 میلیون بشکه در روز برآورد کرده، در حالی که در همین بازه زمانی میزان عرضه 3/ 96 میلیون بشکه در روز بوده است که نشان از مازاد تقاضای 300 هزار بشکه‌ای در بازار نفت در سه ماه ابتدای 2017 دارد. با این حال موسسات و سازمان‌های مختلف برآوردهای گوناگونی از میزان عرضه و تقاضای بازار نفت داشته‌اند که لزوما برآورد آژانس بین‌المللی را از کاهش سطح ذخایر انبارهای نفتی تایید نمی‌کند.

در این گزارش، با در نظر گرفتن داده‌های آژانس بین‌المللی انرژی از میزان عرضه و تقاضای نفت در سه ماه ابتدای سال، سه سناریو برای رشد عرضه و تقاضا تا مارس 2018 (زمانی که مدت تمدید توافق اوپک به پایان می‌رسد) در‌نظر گرفته‌ایم. منابع مختلف رشد تقاضا برای نفت در سه ماه ابتدای سال‌جاری میلادی را نسبت به متوسط تقاضا در سال 2016 بسیار اندک یا حتی منفی اعلام کرده‌اند، چراکه به‌طور تاریخی سه ماه ابتدای سال فصل تعمیر و نگهداری پالایشگاه‌ها است که کاهش تقاضا برای نفت را به دنبال دارد. اما تقاضای پایین برای نفت در سه ماه ابتدای سال جاری در حالی رخ داده که منابع مختلف حداقل رشد 2/ 1 میلیون بشکه‎ای را برای متوسط تقاضای کل سال در نظر گرفته‌اند، بنابراین می‌توان انتظار داشت در باقی سال رشد تقاضا بیشتر از برآورد سالانه اعلام شده باشد. محاسبات نشان می‌دهد که تقاضا برای نفت از پایان سه ماه ابتدای سال جاری میلادی تا مارس 2018 می‌تواند بین 3/ 1 میلیون بشکه تا 2 میلیون بشکه متغیر باشد.

اما درخصوص عرضه، با توجه به احتمال تمدید توافق تا سه ماه ابتدی سال 2018، فرض کرده‌ایم که تولیدات اوپک در این مدت تغییر چندانی نداشته باشد و اعضای این سازمان مانند ماه‌های اخیر به توافق پایبند باقی بمانند. از این‌رو، رشد عرضه جهانی نفت تنها از سوی کشورهای خارج از توافق از جمله آمریکا، برزیل و... رخ خواهد داد، بنابراین بر اساس رشد عرضه‌ای که منابع مختلف از تولید این کشورها داشته‌اند می‌‌توان رشد عرضه در فاصله زمانی یاد‌شده را بین 500 هزار بشکه تا 5/ 1 میلیون بشکه در روز در نظر گرفت.

بر این اساس سه سناریو برای تغییرات سمت عرضه و تقاضای بازار نفت در‌نظر گرفته‌ایم. در اولین سناریو که بدبینانه‌ترین سناریو است، رشد عرضه جهانی در حد فاصل سه ماه ابتدای سال 2017 تا سه ماه ابتدای سال 2018 حدود 5/ 1 میلیون بشکه در روز در نظر گرفته شده، در حالی که در سمت تقاضا شاهد رشد تنها 3/ 1 میلیون بشکه‌ای خواهیم بود. بر این اساس در این سناریو عرضه تا پایان ماه مارس به 8/ 97 میلیون بشکه و تقاضا برای نفت 9/ 97 میلیون بشکه در روز خواهد بود که به معنای کاهش روزانه 100 هزار بشکه‌ای موجودی انبارهای نفتی جهان خواهد بود. یعنی در حد‌فاصل سه ماه ابتدای سال 2017 تا پایان سه ماه ابتدای 2018 حدود 36 میلیون بشکه از موجودی انبارها کاسته خواهد شد که با هدف اوپک از توافق فاصله بسیاری دارد.

در یک سناریوی خوشبینانه رشد تقاضا را 2میلیون بشکه در روز و رشد عرضه را تنها 500 هزار بشکه در روز در نظر می‌گیریم. بر این اساس، در حدفاصل مارس 2017 تا مارس 2018 بازار نفت روزانه 8/ 1 میلیون بشکه مازاد تقاضا خواهد داشت که به معنای کاهش 648 میلیون بشکه‎‌ای ذخایر انبارهای نفتی است. در واقع میزان ذخایر انبارهای نفتی به سطوح بسیار کمتر از آنچه که اوپک انتظار دارد کاهش خواهد یافت. البته با توجه به رشد تولیدات نفت آمریکا که چندان قابل پیش‌بینی نیست، احتمال تحقق این سناریو اندک است.

اما در یک سناریوی میانه، فرض کرده‌ایم که تقاضا بعد از سه ماه ابتدای سال جاری تا پایان مارس 2018 روزانه 7/ 1 میلیون بشکه افزایش یابد. در عین حال رشد عرضه روزانه یک میلیون بشکه در نظر گرفته شده است. از این‌رو با توجه به میزان تقاضا و عرضه نفت در سه ماه ابتدای سال بر اساس آمار آژانس بین‌المللی انرژی، در این شرایط روزانه یک میلیون بشکه مازاد تقاضا در بازار نفت به‌وجود می‌آید. بنابراین در پایان مارس 2018 میزان موجودی انبارهای نفتی 360 میلیون بشکه کاهش می‌یابد و هدف اوپک از توافق برای کاهش عرضه نیز محقق می‌شود، یعنی سطح ذخایر انبارهای نفتی جهان به کمتر از متوسط 5 ساله خود خواهد رسید.

کاهش صادرات، جایگزین کاهش تولید

تلاش روسیه و عربستان سعودی برای تمدید توافق کاهش تولید و موافقت با اجرای این سیاست تا 9 ماه آینده در حالی روز گذشته شکلی جدی به خود گرفت که پیش از این در گزارشی، معضل اصلی بازار نفت را در کاهش صادرات دیده بود، نه کاهش تولید. این برداشت در حالی به دست می‌آید که باوجود پایبندی بی‌سابقه‌ کشورهای عضو و غیرعضو اوپک به کاهش تولید، روند خروج ذخایر جهانی بسیار کند بود. به این ترتیب در حالی‌که کشورهای عضو اوپک در دو ماه گذشته انطباقی بیش از 100 درصدی با توافق کاهش تولید داشتند، با به کار بستن روش‌های مختلف از جمله استفاده از ذخایر داخلی، سطح صادرات خود به بازارهای هدف را حفظ کردند.

به گزارش رویترز تحلیلگران در این زمینه عقیده دارند: بازار به دنبال کاهش صادرات است نه صرفا کاهش تولید، زیرا کم شدن واقعی عرضه نفت خام به بازار است که منجر به ایجاد توازن در بازار می‌شود. اما در اقدامی حمایتی، روز یکشنبه ایگور سچین، مدیر بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت روسیه اعلام کرد وزارت انرژی روسیه از حمایت وی در مذاکرات پیرامون کاهش تولید نفت برخوردار است. خبرگزاری ریانووستی نوشت: مدیر روس‌ نفت در پاسخ به پرسش‌ها درباره مذاکرات پیرامون احتمال کاهش بیشتر تولید که ممکن است به تثبیت بازار نفت و حمایت از قیمت‌ها کمک کند، گفت: مساله اصلی داشتن مکانیسمی برای دفاع از منافع‌مان است. حمایت سچین در حالی روز یکشنبه اعلام شد که یک روز پس از آن (روز گذشته)، رئیس‌جمهور و وزیر نفت روسیه اعلام کردند «تمدید 9 ماهه کاهش تولید تا مارس 2018 پس از دیدار و توافق با مدیران شرکت‌های نفتی» رقم خورد. بر اساس گزارش‌های موجود، سچین در گذشته نسبت به توانایی اوپک برای تاثیرگذاری بر بازارهای نفت در شرایطی که تولید نفت شیل آمریکا رونق پیدا کرده است، ابراز تردید کرده بود.

چالش آمریکایی برای اوپک

با این حال به نظر می‌رسد تردید آمریکایی سچین، چندان بیراه نیز نبوده است زیرا از نگاه کارشناسان دست یافتن تولیدکنندگان نفت در آمریکا به روش‌های ارزان‌تر برای تولید، آنها را تبدیل به عاملی کرده است که می‌توانند تمام تلاش‌ها برای ایجاد توازن در بازار را به هم بزنند. به این ترتیب ایالات متحده آمریکا به‌عنوان کشوری که در ائتلاف کشورهای عضو و غیرعضو اوپک برای کاهش تولید حضور ندارد، تولید نفت خام خود را با تکیه بر توافق کاهش تولید و بهبود قیمت‌ها از کف ژانویه 2016، افزایش داده است. به این ترتیب ایالات متحده آمریکا که از اواسط سال 2016 به این سو رشدی 10 درصدی در تولید نفت خام داشته است، در هفته گذشته شاهد بیشترین رشد در تعداد دکل‌های حفاری در دو سال گذشته نیز بود. همچنین جهش اخیر صادرات نفت خام آمریکا به آسیا، از سوی کارشناسان و تحلیلگران بزرگ‌ترین‌ و سریع‌ترین رشد بازار در دنیا ارزیابی می‌شود. ورود آمریکا به بازار آسیا در حالی رخ داده و باعث ایجاد نگرانی شده است که تامین‌کنندگان سنتی نفت این قاره، تولیدکنندگان اوپک هستند. با این تفاسیر باید دید آن‌طور که وزرای انرژی روسیه و عربستان روز گذشته در پکن برای همراه کردن دیگر کشورها با کاهش تولید ابراز نگرانی کرده‌اند؛ آمریکا یکی از کشورهایی خواهد بود که در طرح ایجاد توزان در بازار نفت مشارکت کند؟ تهدید آمریکا در حالی وجود دارد که اگرچه عربستان سعودی و روسیه بزرگترین تولیدکنندگان نفت در دنیا هستند و هزینه تولید نفت آنها نیز نسبت به نفت‌های آمریکایی بسیار کمتر است، با این حال تصمیم روز گذشته این دو غول نفتی به وضوح نشان می‌دهد آنها از نوسان قیمت نفت در محدوده 50 دلار خسته شده‌اند و ترجیح داده‌اند برای اثرگذاری بیشتر بر قیمت نفت خام وارد عمل شده و تمدید توافق کاهش تولید را قطعی کنند. روسیه و عربستان قرار است تا قبل از نشست 25 مه، با سایر تولیدکنندگان جلسات هماهنگی داشته باشند.

حمایت پوتین و شوک بازار نفت

روز گذشته ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه نیز از تمدید توافق کاهش تولید حمایت کرد و گفت: تمدید کاهش تولید برای 9 ماه به منظور ایجاد ثبات در قیمت نفت نهایی شد. پوتین که در پکن حضور داشت، گفت: گسترش بازه زمانی کاهش تولید نفت خام اقدامی صحیح بود. او که پس از الفالح و نواک صحبت کرد، در ادامه با اشاره به اینکه «با مدیران شرکت‌های نفتی دیدار داشته»، گفت: ما از این توافق حمایت می‌کنیم و روسیه نیز با انتخاب و صلاحدید خود وارد این موضوع می‌شود. به این ترتیب نمودار قیمت نفت که از حدود دو هفته قبل نزولی شده بود، تحت تاثیر اقدام قاطع روز گذشته عربستان و روسیه برای تمدید توافق کاهش تولید تا سال 2018 به بالاتر از 52 دلار بر بشکه رسید تا به بالاترین سطح در سه هفته گذشته دست پیدا کند. بر این اساس نفت خام برنت تا لحظه تنظیم این گزارش (ساعت 16:30 به وقت تهران) با 54/ 1 دلار رشد به 38/ 52 دلار بر بشکه رسید که به معنای رشدی بیش از 3 درصدی است. نفت خام آمریکا هم 51/ 1 دلار رشد قیمت داشت و 35/ 49 دلار بر بشکه معامله شد تا 16/ 3 درصد رشد در یک روز را تجربه کرده باشد. این میزان رشد قیمت در حالی روز گذشته در پی تصمیم برای ادامه روند کاهش تولیدات تا سال 2018 رقم خورد که برخی تحلیلگران بازار نسبت به پیوستن دیگر تولیدکنندگان به این تصمیم تردید می‌کنند. در عین حال یک تحلیلگر حوزه نفت در این زمینه می‌گوید: تمدید کاهش تولید تا ماه مارس 2018 شاید به این علت باشد که معمولا به دلایل فصلی، تقاضا در سه ماه نخست سال پایین است، بنابراین ادامه کاهش عرضه در سال آینده میلادی ضربه‌ای به تولیدکنندگان وارد نمی‌کند.

اما تردید نسبت به همکاری دیگر کشورها با تصمیم روز گذشته دو تولیدکننده بزرگ نفت در حالی وجود دارد که به گزارش خبرگزاری تاس روسیه، نواک با تاکید بر اینکه تولیدکنندگان نفت برای تمدید توافق اوپک تا ۹ ماه دیگر به تفاهم رسیدند، گفت: تمام شرکت‌های نفتی روسی آماده اجرای تمدید توافق اوپک برای 9 ماه دیگر هستند و هیچ کشوری هم نباید از کاهش تولید مستثنی شود. وزیر انرژی روسیه همچنین خاطرنشان کرد: مشاوره‌های ما حاکی از این است که تقریبا همه کشورهای شرکت‌کننده به تمدید توافق تعهد دارند و من دلیلی برای مستثنی شدن برخی کشورها نمی‌بینم. او همچنین گفت: از نظر من توافق اوپک هنوز به دستاوردهای خودش نرسیده و لازم است تا این همکاری‌ها ادامه داشته باشد. به گفته الفالح، عربستان سعودی هم از این تمدید توافق حمایت کامل دارد.