ژئوپارک قشم دوباره جهانی شد
ژئوپارک قشم در دویست و یکمین نشست ژئوپارک‌های یونسکو که امروز پانزدهم اردیبهشت در فرانسه برگزار شد کارت سبز گرفت و جهانی شد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از شرق ، ژئوپارک قشم، نخستین ژئوپارک خاورمیانه بود که در سال ١٣٨٥ شانس عضویت در شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی تحت‌حمایت یونسکو را به‌دست آورد. بااین‌حال، در میانه‌های سال ١٣٩١، به دلیل آنچه ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک اعلام شد، این ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد. روز گذشته مرتضی شیخ زاده مدیرکل روابط عمومی و امور بین‌الملل سازمان منطقه آزاد قشم به مهر گفت: نشست شورای ژئوپارک‌های جهان به مدت ده روز در فرانسه برگزار شد و روز پانزدهم اردیبهشت در آخرین روز این نشست، جهانی شدن ژئوپارک قشم قطعی شد و سازمان یونسکو لوح آن را به ما اعطا کرد. شیخ‌زاده ادامه داد: بنابراین ژئوپارک قشم به عنوان یک ژئوپارک جهانی در یک دوره چهارساله تأیید شد و این ژئوپارک تا سال ٢٠٢٠ زیر نظر یونسکو فعالیت خواهد کرد.
او ادامه داد: این ژئوپارک در سال ٩٢ کارت قرمز دریافت کرده بود و برخی فکر می‌کردند که جهانی شدن آن شعار است؛ چون باید روی چند موضوع کار می‌شد، یکی اعتباراتی بود که باید برای زیرساخت‌ها از جمله جاده برای غار نمکدان در نظر گرفته می‌شد. همچنین باید از درآمدهای دولت در آن چشم‌پوشی می‌شد. عملا این اتفاقات در قشم افتاد و اکنون ژئوپارک به این درجه رسیده که می‌تواند درآمد پایدار داشته باشد. دولت نیز فضایی را ایجاد و سرمایه‌گذاری کرد بومیان منطقه خودشان بتوانند درآمد داشته باشند.
از دو سال پیش مدیران جدید سازمان منطقه آزاد قشم، با انجام یک‌سری برنامه‌ها و اقدامات وعده دادند همه تلاش خود را برای بازگرداندن دوباره ژئوپارک قشم به فهرست جهانی خواهند کرد. این دورخیز بلند، مدتی پیش آغاز شده بود. حمیدرضا مؤمنی، مدیرعامل منطقه آزاد قشم زمستان سال ٩٣ گفته بود تلاش می‌کند تنها ژئوپارک خاورمیانه را دوباره جهانی کند. این مقام مسئول حتی در این‌باره به خبرنگاران گفت برای بازگرداندن قشم به این فهرست هر هزینه‌ای که لازم باشد را تأمین خواهدکرد و این کار مهم را معطل تخصیص اعتبارات دولتی نخواهد گذاشت.
ژئوپارک چیست؟
ژئوپارک چیست و چه اهمیتی دارد؟ شاید خیلی‌ها هنوز پاسخ دقیق این سؤال را ندانند و به همین دلیل این پرسش به ذهنشان خطور کند که ثبت ژئوپارک قشم در فهرست جهانی چه اهمیتی دارد که قرار است این همه کار برای آن انجام شود.
براساس تعاریف و استانداردهای تعیین‌شده یونسکو، ژئوپارک گستره‌ای است با مرزهای کاملا آشکار و پهنه کافی که دربرگیرنده چند پدیده زمین‌شناسی کمیاب و برجسته بوده و در آن گستره جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی ارزشمند نیز یافت شود. این گستره باید از برنامه‌های مدیریت گسترش و بهره‌برداری و طرح‌های حفاظتی برخوردار باشد و توان بالابردن سطح اقتصادی جامعه محلی و جلب همکاری‌های مردمی را دارا باشد. به تعریفی ساده‌تر نیز در این‌باره می‌توان گفت: «ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین‌شناختی آن ناحیه با مدیریتی دقیق و دائمی، حفظ و نگهداری می‌شود و با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین‌شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا کند. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی از آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث‌فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد». از سوی دیگر ژئوپارک‌ها در همه‌جای جهانی به‌دلیل دارابودن مجموع همین ویژگی‌ها، از محبوب‌ترین نقاط برای گردشگران حرفه‌ای و همچنین دانشمندان و متخصصان حوزه‌های مختلف از زمین‌شناسی و جغرافیا گرفته تا مردم‌شناسی و محیط‌زیست و... هستند.
با نگاهی به همین تعریف می‌توان فهمید جزیره قشم همه این ویژگی‌ها را به شکلی منحصربه‌فرد در خود جای داده است. قشم بزرگ‌ترین جزیره خلیج‌فارس است و پهنه‌ای حدود هزارو ٦٠٠ کیلومتر مربع دارد که دربرگیرنده اولین ژئوپارک ایران است که شامل مجموعه‌ای از پدیده‌ها و جاذبه‌های زمین‌شناختی، طبیعی، تاریخی و فرهنگی است. به گفته متخصصان زمین‌شناسی قشم، دنباله جنوبی رشته‌کوه زاگرس است که مانند نمونه کوچکی، بیشتر ساختارها و فرم‌های آن‌را نمایش می‌دهد. طاقدیس‌های‌بزرگ، گنبدهای‌نمکی، رخنمون‌های‌آشکار، لایه‌بندی‌های مشخص، انواع ریخت‌های فرسایشی، غارهای نمکی و چشم‌اندازهای خیره‌کننده از جمله پدیده‌های زمین‌شناختی در قشم هستند. گونه‌های متعدد گیاهان گرمسیری به‌ویژه مانگرو (جنگل حرا) با مساحت ٢٠٠ کیلومترمربع، ده‌ها گونه پرنده مهاجر و محلی، انواع آبزیان و کلونی‌های مرجانی در قشم و آب‌های اطراف آن یافت می‌شوند. به لحاظ تاریخی نیز قشم صاحب قدمتی دیرپاست. براساس کاوش‌های انجام شده، تاریخ قشم به زمان ساسانیان بازمی‌گردد. فرهنگ غنی، صنایع‌دستی زیبا و مهارت‌های حرفه‌ای از جمله ویژگی‌های ساکنان قشم به‌شمار می‌روند.
بااین‌حال، شاید هرکدام از پدیده‌های قرارگرفته در ژئوپارک قشم را در جاهای دیگری از جهان بتوان به شکلی جداگانه یافت؛ اما آنچه باعث شده قشم را به عنوان یک استثنای مثال‌زدنی بر سر زبان‌ها بیندازد قرارگرفتن مجموعه همه این پدیده‌ها در کنار هم و در محدوده‌ای به اندازه این جزیره است؛نمونه‌ای که مشابه آن را در دیگر نقاط جهان به ندرت می‌توان پیدا کرد.
ژئوپارک قشم در مجموع شامل٩ ژئوسایت جذاب و دیدنی است. این ٩ سایت به این شرح هستند؛ گنبد و غار نمکی، دولاب، تنگه چاه‌کوه، دره شور، دره تندیس‌ها، دره ستاره‌ها، بام قشم، کُرکُراوه و جنگل حرا یا مانگرو.
دلایل خروج قشم از فهرست جهانی
با وجود همه این ویژگی‌ها و واردشدن این ژئوپارک در فهرست شبکه جهانی ژئوپارک‌های ملی تحت حمایت یونسکو قشم در سال ٩٠ با رأی کارشناسان یونسکو از این فهرست خارج شد.
طبق آیین‌نامه یونسکو، این سازمان برای اینکه از اقدامات حفاظتی و دیگر فعالیت‌های ژئوپارک‌های شبکه اطمینان پیدا کند، هر چهار سال یک بار ژئوپارک‌ها را ارزیابی می‌کند و اگر با استانداردهای ذکرشده در یونسکو منطبق باشند، به آنها کارت سبز می‌دهد و به‌این‌ترتیب، نام آن مناطق در شبکه جهانی ژئوپارک‌ها حفظ می‌شود؛ اما اگر ژئوپارکی به استانداردهای لازم این سازمان نرسیده باشد، به آن کارت زرد می‌دهد که نماد فرصت است و اگر پس از این فرصت نتوانست اهداف توسعه‌ای پایدار را پیاده کند، با دریافت کارت قرمز از شبکه جهانی یونسکو خارج می‌شود.
کارنامه ژئوپارک قشم در تمام مدتی که در این فهرست جهانی بود، یا کارت زرد گرفت یا قرمز؛ به عنوان مثال در همان دوره چهارساله اول، به دلیل انجام‌نشدن اقدامات درخواستی یونسکو و در چهارمین کنفرانس بین‌المللی ژئوپارک مالزی- سال ٨٨- با دریافت کارت زرد، نامش از فهرست ماندگار ژئوپارک‌ها خط خورد. در ادامه یونسکو فرصت دوساله‌ای به ژئوپارک قشم داد تا با جبران کمبود‌ها، دوباره خود را بالا بکشد؛ اما این فرصت دوساله نیز اسفند ٩٠ پایان یافت؛ بدون آنکه بتواند بازرسان یونسکو را راضی کند. به‌این‌ترتیب، بازرسان که اسفند آن سال به ایران آمدند، اواخر شهریور سال ٩١ رأی به خروج قشم از فهرست یونسکو دادند. طبق گفته مسئولان، علت‌های اصلی دریافت کارت قرمز و خروج ژئوپارک قشم از فهرست یونسکو، این‌گونه ذکر شد: «نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راه‌های دسترسی، ساخت اماکن اقامتی مانند هتل و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران در منطقه، ازجمله درخواست‌های یونسکو بود که باید در منطقه ایجاد می‌شد؛ اما به آن توجهی نشد و متولیان ژئوپارک موفق به انجام آن در فرصت باقی‌مانده و ضرب‌الاجل یونسکو نشدند».
رویکرد مسئولان منطقه آزاد قشم در این سال‌ها برای حل مشکل و رساندن دوباره ژئوپارک‌شان به قافله جهانی ژئوپارک‌ها جدی بود. این را از مجموعه اقدامات انجام‌شده در ژئوسایت‌های مختلف این جزیره و همچنین اظهارات مدیران این منطقه می‌توان دید. با نگاهی به فهرست مجموعه انتظارات یونسکو، مشخص بود دست‌کم این اقدامات در ژئوپارک قشم در حال انجام است؛ نصب تابلو و علائم راهنمایی، احداث راه‌های دسترسی و مجموعه عوامل پشتیبانی برای حضور گردشگران.
