مدل‌سازی کامپیوتری حادثه پلاسکو
کمیته مهندسی آتش یکی از کمیته های شش گانه هیات ویژه رسیدگی به حادثه پلاسکو است که در گزارش خود به ابهامات و پرسش های مختلف از زمان، نحوه و چگونگی آتش سوزی این ساختمان پاسخ داده است.
دقایقی قبل از ساعت 8 صبح آخرین روز از دی ماه پارسال، طبقه دهم ساختمان پلاسکو دچار آتش سوزی شد. همزمان با رسیدن واحدهای آتش نشانی به محل و آغاز عملیات اطفای حریق، به تدریج آتش به طبقات بالاتر سرایت کرد و پس از فراگیر شدن آتش برج جنوبی ساختمان در ساعت 11:33 دقیقه فرو ریخت.
به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایسنا؛ به دنبال این حادثه، رییس جمهوری طی حکمی 10 نفر از کارشناسان رشته‌های مختلف را به عنوان هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه پلاسکو منصوب و این هیات را مامور کرد در مدت دو ماه گزارش خود را در زمینه‌های «بررسی علل و عوامل وقوع آتش سوزی و فرو ریختن ساختمان»، «نحوه مدیریت محیطی حادثه»، «کیفیت هماهنگی دستگاه‌های مسئول در مدیریت بحران»، «راه‌های پیشگیری از تکرار آن» و «اصلاحات ساختاری و مدیریتی لازم» ارائه کند.
یکی از شش کمیته تخصصی هیات ویژه رسیدگی به حادثه ساختمان پلاسکو، "کمیته مهندسی آتش" بود، که با حضور ده ها تن از کارشناسان و متخصصان دانشگاهی و عملیاتی تحقیقات خود در این زمینه را آغاز کرد. خلاصه گزارش مکتوب این کمیته که طی روزهای آتی نسخه کامل از سوی هیات ویژه رسیدگی به حادثه پلاسکو منتشر خواهد شد در ادامه آمده است:
"در ساختمان پلاسکو، به رغم اهمیت توجه به رعایت اصول و ضوابط ایمنی در برابر آتش، با توجه نوع کاربری و تعداد طبقات آن، نقاط ضعف زیادی وجود داشته و ساختمان اصولا در معرض خطر وقوع و گسترش آتش بوده است.
دلایل گسترش سریع آتش در پلاسکو
وجود بار حریق بسیار زیاد در ساختمان، خصوصا به علت مقادیر فوق العاده زیاد پارچه، نبود پلکان و وجود اشکال در پلکان و عدم انطباق راه خروج با طراحی صحیح و برابر با اصول ایمنی در برابر آتش، ارتباط کامل بین فضاها از طریق سقف‌های کاذب، پلکان و شفت تاسیسات و گسترش آتش از طریق این فضاها، نبودن هر گونه فضا بندی و جداسازی مقاوم در برابر آتش درون و در بین طبقات ساختمان، عدم وجود سیستم بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ساختمان، مشکلات فنی لوله‌های قائم آتش نشانی و عدم تعمیر و نگهداری صحیح از آنها در دوران بهره برداری، نبودن یک سیستم گرمایشی استاندارد و وجود تعداد زیادی کپسول‌های گاز پیک نیکی و وجود موانع زیادی برای فعالیت آتشنشانان از جمله این دلایل است.
علت آتش سوزی
علت شروع آتش سوزی، در حدی که جمع آوری اطلاعات برای این هیات امکان پذیر بوده، اتصال برق و احتمالا نشت همزمان گاز از کپسول گاز بوده است. این آتش سوزی در یکی از واحدهای بخش شمال غربی طبق دهم برج آغاز شده است. حریق در ساعت 7.58 به آتش نشانی اطلاع داده شده و اولین ایستگاه آتش نشانی پس از دقایقی کوتاه به محل حادثه رسیده است. اما گزارش آنها نشان می‌دهد که حجم و شدت آتش سوزی در آن لحظه گویای آن بوده که پیش از رسیدن آنها کارکنان مغازه زمانی را برای خاموش کردن آتش صرف کرده و پس از آنکه نتوانسته‌اند از گسترش آتش جلوگیری کنند، با آتش نشانی تماس گرفته‌اند. ( بنابراین احتمالا حریق حتی از 10 دقیقه یا بیشتر از زمان اعلام حادثه رخ داده بود.)
مدل سازی کامپیوتری گسترش حریق در ساختمان نشان می‌دهد که چگونه حریق پس از شروع از طریق پنجره‌ها، فضاهای کاذب، پلکان و شفت آسانسور به فضاهای مجاور و به طبقات بالاتر گسترش یافته است. همچنین مدل حریق نشان داده که مسیر پلکان در همان دقایق ابتدایی، به علت آکنده شدن از دود و تیرگی و نیز افزایش دما، برای افراد معمولی و بدون تجهیزات خاص غیر قابل استفاده شده است. این خود یک مسئله هشدار دهنده برای بسیاری ساختمان‌های مشابه در کشور است.
برای تعیین تجربه دمایی مصالح در حادثه پلاسکو، ارزیابی‌های متعدد میدانی و آزمایشگاهی که در مدت زمان موجود به عمل آمد. آزمون‌های مقاومت فشاری پسماند، پتروگرافی و XRD/XRF بر روی تعدادی از نمونه‌های بتن صورت گرفت. نتایج، علیرغم برخی محدودیت‌های ناشی از ریزش ساختمان، تائید کننده مدل ریاضی محیط آتش بوده و نشان داد که دمای حریق به میزان کافی برای آسیب زدن به سازه افزایش یافته بوده است. به علاوه آثاری مشاهده شد که نشانگر رسیدن اجزایی از ساختمان به دماهای بسیار بالاتر بوده، اما شواهد نشان می‌دهد که این دماهای بالاتر، به احتمال بسیار زیاد، بعد از فروریزش کامل و در زیر آوار شکل گرفته است.
درس‌های حادثه
از منظر مهندسی آتش، سوال اصلی در این حادثه این بود که ساختمان پلاسکو از نظر ایمنی در برابر آتش چه نقاط ضعفی داشت که حریق با چنین سرعتی در آن گسترش یافت و باعث ریزش آن شد؟ پاسخ این سوال می‌تواند برای ارزیابی وضعیت سایر ساختمان‌ها و اماکن عمومی نیز مورد بهره برداری قرار گیرد تا عموم مهندسین و مردم، این موارد را در ساختمان‌های دیگر با آن مقایسه و تا حد امکان برطرف کنند. به این منظور، مقررات و اصول ایمنی در برابر آتش برای ساختمان‌های جدید و موجود مورد بحث و بررسی قرار گرفته و مشخصات ساختمان پلاسکو در مقایسه با این ضوابط و اصول تحلیل شده است.
مهم ترین ضعف‌های پلاسکو در برابر آتش
برجسته‌ترین ضعف‌ها و عبرت‌های موجود در حادثه و ساختمان پلاسکو از نظر ایمنی در برابر آتش را می توان، نیاز به نصب آسانسور دسترسی آتش نشانی در ساختمان‌های بلند و نیز محافظت شفت آسانسورها در برابر آتش، نیاز به تامین ناحیه بندی آتش در ساختمان، نیاز به نصب سیستم کشف و اعلام حریق در ساختمان‌ها مطابق با مبحث سوم مقررات ملی ساختمان، نیاز به نصب شبکه بارنده خودکار (اسپرینکلر) در ساختمان‌های بلند و طرح و اجرای مناسب سیستم لوله‌های قائم آتش نشانی، لزوم رعایت تعمیر و نگهداری سیستم‌های ایمنی و اطفای آتش، لزوم رفع ضعف‌های تاسیساتی موجود در ساختمان‌ها به عنوان عامل زمینه ساز برای افزایش ریسک حریق، برطرف کردن ضعف‌های بازرسی و نظارت و تامین ایمنی در برابر آتش برای ساختمان‌های موجود و قدیمی، توجه و آگاهی اندک بهره برداران (جامعه) نسبت به اهمیت مسئله ایمنی در برابر آتش در ساختمان‌ها و مولفه‌های آن دانست.
توصیه به ساختمان های مشابه
نخستین اقدام فوری که توصیه می‌شود، ارزیابی ریسک خطر حریق در ساختمان‌های استراتژیک، دولتی و عمومی و اقدام به کاهش خطرپذیری آنهاست تا از حوادث مشابه و احیانا بحران‌های ناشی از حریق در اینگونه ساختمان‌ها جلوگیری شود.
همچنین تکمیل و توسعه استانداردها، آیین‌نامه‌ها و مدارک فنی پشتیبان مقررات ملی ساختمان، تهیه و تکمیل مقررات ایمنی برای ساختمان‌های موجود، تکمیل و توسعه قوانین و مقررات نگهداری و سیستم‌های نظارتی مربوط و ضرورت تکمیل مباحث 2 و 22 مقررات ملی ساختمان، در خصوص ساختمان‌های موجود از جمله دیگر توصیه هاست.
تعمیر و نگهداری سیستم‌ها و تمهیدات ایمنی در برابر آتش باید با انجام بازرسی‌های دوره‌ای کنترل و مراقبت شود. اجرایی شدن این موضوع مستلزم ورود افراد ذیصلاح و تائید شده به ساختمان‌ها، بازدید موثر و الزام مالک به اجرایی کردن اخطارها و دستورالعمل‌ها است.
در این باره لازم است تا قوانین مورد نیاز بازنگری یا تدوین شوند. همچنین ساز و کارهای بازرسی از نظر فنی باید مشخص شود، به نحوی که بازرسی به منظور مراقبت و نگهداری مصالح و سیستم‌ها در دوره‌های مشخص شده مطابق با مبحث 22 توسط شرکت‌های بازرسی تخصصی صورت گیرد. همچنین در موارد نیاز مانند نواقص مشهود، نظارت عالی یا سایر موارد مطابق با شرح وظایف، بازرسی اماکن عمومی توسط سازمان آتش نشانی به عمل آمده، نواقص اعلام و در چارچوب ساز و کار قانونی برطرف شود. مشخصا لازم است تا موانع موجود برای ملزم کردن مالکان به برطرف کردن نواقص ایمنی، رفع شده و مسیر قانونی منطقی برای اجرایی شدن اخطارها تدوین شود.
هیات ویژه رسیدگی به حادثه پلاسکو همچنین پیشنهاد داد که تدوین آیین نامه محافظت ساختمان‌های بلندمرتبه در برابر آتش، آموزش مهندسان در زمینه محافظت در برابر آتش و تقویت سیستم نظارت، حمایت و توسعه تحقیقات کاربردی و آزمایشگاه‌های پشتیبان و بازنگری نظام تراکم ساختمانی و ساخت ساختمان‌های بلند با در نظر گرفتن ایمنی ساختمان و شهرها در برابر خطر آتش سوزی در دستور کار قرار بگیرد.
روز گذشته، نشست خبری هیات ویژه رسیدگی به حادثه پلاسکو برگزار شد و طبق دستور رییس جمهور دستگاه ها و نهادهایی که نامشان در گزارش آورده شده می توانند اطلاعات و وتوضیحات تکمیلی خود را در اختیار این هیات قرار دهند.
