سرنوشت ایران در افق تمدید توافق اوپک
در ششمین روز از فروردین ماه و با گذشت دو ماه از اجرای توافق کاهش تولید نفت، کمیته مشترک نظارت بر توافق اوپک دومین جلسه خود را در کشور کویت که ریاست این کمیته را برعهده دارد، برگزار کرد. نشستی که از قبل برای بررسی آمار و ارقام میزان پایبندی اعضا به توافق معین شده بود.
بررسی کلی عملکرد کشورهای حاضر در این توافق، نشان‌دهنده سطح مطلوبی از پایبندی است به‌نحوی که عملکرد اوپکی‌ها در ماه مارس بیش از سطح تعیین‌شده برای آنها بوده و عددها حاکی از پایبندی 106درصدی اعضای کارتل به این توافق است. البته در سوی دیگر غیراوپکی‌ها چنین پایبندی از خود نشان نداده‌اند و تنها 64درصد از تعهد خود را تحقق بخشیده‌اند.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، در این میان کمیته نظارت بر توافق حساسیت بیشتری بر عدم تعهد کشورهای مهم داشته و از این‌رو وزرای نفت و انرژی سه کشور عراق، امارات و روسیه به کویت سفر کردند تا در رابطه با عدم تحقق کامل تعهد خود توضیح بدهند. هر سه این کشورها افزایش بیشتر کاهش تولید خود را به آینده موکول کردند. به عنوان مثال جبار اللعیبی وزیر نفت عراق گفت که این کشور تاکنون 187هزار بشکه از سطح کاهش 210هزار بشکه‌یی مقرر شده برای این کشور را تحقق بخشیده است. بنابر اعلام اللعیبی تولید نفت عراق در ماه حدود 4میلیون و 312هزار بشکه در روز بوده است.
سهیل المزروعی وزیر انرژی امارات، دیگر مقام احضار شده از سوی کمیته نظارت بر اجرای توافق بود تا توضیحاتی راجع به عدم همراهی کامل کشورش با توافق ارائه کند. نکته جالب توجه تاخیر فراوان المزروعی برای حضور در نشست بود به‌گونه‌یی که براساس گزارش خبرنگاران حاضر در محل، جلسه کمیته با صندلی خالی وزیر انرژی امارات آغاز شد. وی پس از حضور خود در کویت وعده افزایش شدیدتر کاهش تولید این کشور در ماه آوریل را داد که با توجه به آغاز عملیات تعمیر و نگهداری در میدان‌های نفتی این کشور صورت خواهد گرفت.
المزروعی در بخشی از اظهارات خود در کویت جمله‌یی را به زبان می‌آورد که شاید نشان‌دهنده برداشت نادرست برخی کشورها از اجرای توافق نفتی است.
او با دادن وعده تحقق 150درصدی تعهد امارات‌متحده‌عربی در آینده نسبت به سطح تعیین‌شده برای این کشور اظهار کرد: «نباید از یاد ببریم که توافق هنوز تازه است!» این جمله وزیر انرژی امارات بدین معناست که این کشور بازه 6ماهه اجرای توافق را همچون مسیری می‌بیند که طی آن باید هر کشور تعهد خود را محقق کند در حالی که هدف اصلی توافق و حالت ایده‌آل آن پایبندی کشورها به سهمیه‌های خود از روز اول تا پایان 6ماهه مقرر است تا در نتیجه آن میزان قابل‌توجهی از مازاد عرضه جهانی کاسته شود. مشابه این وعده و وعید را اللعیبی نیز داده و اظهار کرده که پایبندی عراق در ماه‌های آینده بین 110 تا 115درصد خواهد شد.
الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه نیز که برای حضور در این نشست بار دیگر به منطقه سفر کرده بود، اظهار کرد که کشورش تنها 180هزار بشکه از سهمیه 300هزار بشکه‌یی کاهش تولید را محقق کرده است. هرچند وی برخلاف همتایان عراقی و اماراتی خود وعده خارق‌العاده‌یی برای آینده نداد اما با تذکر ملایم وزیر نفت کویت به عنوان رییس کمیته مبنی بر بالا بردن سطح پایبندی روسیه به توافق مواجه شد.
در هر صورت بررسی دو جلسه اخیر کمیته نظارت بر اجرای توافق نفتی نشان‌دهنده این است که این کمیته قصد ندارد ساختار فرمالیته و فرمایشی به خود بگیرد و باوجود اینکه قدرت قاهره‌یی دراختیار آن نیست اما در رصد دقیق اجرای توافق سعی دارد.
یافتن سر نرخ تمدید توافق
اما آن چیزی که در این نشست بیشتر مورد توجه رسانه‌ها و کارشناسان قرار گرفت، پیدا کردن سرنخی از تصمیم برای تمدید توافق در 6ماهه دوم سال بود. البته اساسا قرار نبود که در این نشست مذاکره یا تصمیم‌گیری برای تمدید یا توقف توافق کاهش تولید صورت بگیرد اما باز هم این مساله سبب نشد که وزرای حاضر در نشست در این رابطه مورد پرسش قرار نگیرند. در این میان پرسشی بسیار مهم و اساسی که البته نه برای جهان بلکه برای ایران با اهمیت است، مطرح می‌شود؛ «موقعیت ایران در تمدید توافق چه خواهد بود؟»
به نظر می‌رسد ایرانی‌ها که توانستند در مرحله نخست پای خود را از اجرای توافق کنار بکشند به دنبال تکرار این موضوع در صورت تمدید توافق هستند و قصد ندارند از سطح تولید خود بکاهند. این نکته را بیژن زنگنه به صورت صریح عنوان کرد.
وزیر نفت ایران در پاسخ به پرسشی مبنی بر برنامه تولید ایران در 6ماهه دوم سال 2017 اظهار کرد: «تولید ایران در نیمه دوم 2017 طبق آن چیزی که در سهمیه اوپک و برمبنای منابع ثانویه تعیین شده حدود 3میلیون و 800هزار بشکه در روز خواهد بود.» زنگنه در ادامه و در پاسخ به این پرسش که در صورت تمدید توافق آیا ایران از تولید خود خواهد کاست، به صراحت بیان کرد: «قرار همان قبلی است!» این اظهارنظر زنگنه می‌تواند به این شکل برداشت شود که ایران برای 6ماهه دوم پای میز مذاکره برای قول و قرارهای جدید و تغییر بندهای توافق فعلی نخواهد نشست. منظوری که از صحبت‌های زنگنه در دیدار نوروزی‌اش از مسکو نیز استنباط می‌شود. وزیر نفت که همراه با حسن روحانی عازم روسیه شده بود و مذاکراتی با برخی شرکت‌های نفتی روس نیز داشت به رویترز گفت: «احتمال تمدید توافق جهانی برای کاهش تولید نفت بالاست اما باید نخست درباره این مساله به‌طور کامل مذاکره شود. به نظر می‌رسد بیشتر کشورهای اوپک و غیراوپکی توافق را تمدید می‌کنند اما برای ارزیابی شرایط و دیدارهای مستقیم و بحث با دیگران، زمان لازم است.»
وی در پاسخ به پرسش رویترز در رابطه با آمادگی ایران برای کاهش تولید نیز پاسخی مشابه داده و گفت: «فکر می‌کنم لازم است تمام اعضا به تعهدات خود پایبند بمانند.» پایبندی تمام اعضا به تعهدات خود ترجمان دیگری از این خواست ایران است که این کشور تولید خود را کم نکند اما سایر کشورها برای 6 ماه دیگر به کاهش تولید خود ادامه بدهند. اما از سوی دیگر باید دید که دیگر اعضای اوپک حاضر به پذیرش چنین موضوعی خواهند بود یا خیر؟ ایران تاکنون توانسته با بهانه بازگرداندن تولید خود به سطح پیش از تحریم و پس‌گرفتن سهم خود از بازار خود را از کاهش تولید مصون بدارد اما بعید است چنین استدلالی که بار دیگر رقبای ایران در اوپک از جمله عربستان و عراق را قانع کند. در همین رابطه برخی منابع آگاه با سیاست‌های عربستان‌سعودی به پلاتس گفته‌اند: «ممکن است عربستان‌سعودی تقاضا داشته باشد تا ایران (که در توافق کاهش تولید اجازه یافته بود تا تولید خود را بالا ببرد) تعهد بدهد تا تولید خود را کاهش بدهد و این مساله را شرط تمدید توافق اعلام کند.»
باب مک‌نلی رییس گروه مشاوره انرژی رپیدن امریکا در این زمینه اظهار می‌کند: «ما انتظار داریم که در نیمه دوم سال 2017 عربستان به دو گروه فشار وارد کند. گروه اول کشورهایی هستند که تعهد پایینی نسبت به اجرای توافق داشته‌اند و گروه دوم کشورهایی مانند ایران هستند که از کاهش تولید معاف شده بودند.»
او انتظار دارد در نشستی که قرار است در 25مه برای تصمیم‌گیری در رابطه با تمدید توافق برگزار شود تنش‌هایی در این رابطه به وجود بیاید. البته مک‌نلی می‌گوید که وزرای نفت اوپک همچون سابق و برای جلوگیری از ترساندن سرمایه‌گذاران نارضایتی‌ها و اختلافات خود را در صحبت‌های عمومی خود تلطیف خواهند کرد.
زنگنه نیز به این موضوع واقف است و به همین دلیل اعلام کرد که هنوز برای اظهارنظر قطعی در رابطه با وضعیت ایران در 6ماهه دوم 2017 و تمدید احتمالی توافق اوپک زود است.
در هر صورت جرقه گفت‌وگوها در رابطه با تمدید توافق از نشست 6 فروردین کمیته نظارت بر اجرای توافق زده شده است، اما به دلیل غیبت اعضای مهمی همچون وزیر نفت ایران و نیز خالد الفالح وزیر انرژی عربستان که به علت حضور در تعطیلات در آن حضور نداشت، نتیجه ملموسی به بار نیاورد. اما به گفته عصام المرزوق وزیر نفت کویت و رییس کمیته نظارت بر اجرای توافق این گفت‌وگوها در نشست بعدی کمیته وزارتی مشترک نظارت بر اجرای توافق ادامه خواهد داشت و در نشست ماه آوریل این کمیته، پیشنهادی در رابطه با تمدید توافق از سوی اعضای آن یعنی کویت، عمان، الجزایر، روسیه و ونزوئلا مطرح خواهد شد. شاید بتوان گفت که نخستین بازخورد اعضای اوپک نسبت به تلاش‌های ایران در رابطه با حفظ سهمیه خود را در این نشست شاهد خواهیم بود.
