کاسبان چهارشنبه سوری
عصر سه‌شنبه است و صدای آژیر آمبولانس بلند شده؛ عبورومرور مردم، عادی به‌نظر نمی‌رسد، حواس پلیس و نیروی‌های امدادی به قول خودشان صددرصد جمع شده است. اکثر مغازه‌ها بسته و خیلی از شرکت‌ها زودتر از همیشه تعطیل شده‌اند.
اینجا شهر تهران در حال و هوای چهارشنبه‌سوری است و همه می‌دانند رفتن به خیابان یا بیرون آمدن از خانه عواقب بدی برای آنها داد. اکثر متخلفان نیز نوجوانان هستند و وسیله مورد تخلف‌شان مواد منفجره‌ایست که خیلی راحت در بازار جنوب شهر و فضای مجازی پیدا می‌شود.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از کسب و کار ، برای همه دیگر عادی شده است در چهارشنبه آخر سال اورژانس‌ها به حالت آماده‌باش باشند، همه بخش‌ها از نیروی انتظامی گرفته تا آتش‌نشان‌ها و بیمارستان‌ها در این روز بسیج می‌شوند تا مانع اتفاقات ناخوشایند در روزی به اسم چهارشنبه‌سوری باشند اما سوال اصلی این است، چگونه است که حوادث این روز که قربانی آن 79 درصد مردان، 21 درصد زنان، 43 درصد نوجوانان و 26 درصد جوانان هستند، به‌طور کامل قابل کنترل شدن نیست؟ و چگونه می‌شود که هر سال را با ترس از روزی آغاز می‌کنیم که با تلاش صد درصدی قوا نتوانسته‌ایم بر اتفاقات آن فائق آییم؟ نیروی انتظامی، نهادهای امنیتی و اجتماعی چگونه قادر نبوده‌اند بر وقایع تلخ چنین روزی به‌طور کامل فائق آیند؟ چرا کاسبی‌ها و مغازه‌دارها از خیر و سود کاسبی در این ساعت که به قول خودشان اواخر اسفند است و اوج فروش و کاسبی، می‌گذرند و به آن عادت دارند؟ ترقه‌ها چگونه به دست متخلفان می‌رسد و چه گروه‌های سنی درگیر آن می‌شوند؟
واردات میلیاردی ترقه
براساس گزارش‌های موجود بسیاری از دستفروشان با خرید مواد محترقه برای خود کاسبی سودآوری راه انداخته‌اند که ظواهر امر نشان می‌دهد هیچ مامور ناظری قادر به کنترل آن نیست. برای مثال در ده دقیقه می‌توان به 46 نوع ماده منفجره دست پیدا کرد و در برخی از مواقع خود فروشنده‌ها وسیله حمل مواد را حاضر می‌کنند. برخی از فروشندگان مواد منفجره تا سقف 20 میلیون تومان نیز درآمد دارند و براساس آنچه از بازار کاسبی این افراد دیده شده، هر چقدر مواد بخرند، بیشتر سود می‌کنند. تقاضای موجود برای چنین موادی در بازار البته نیز چنین درآمدهایی را توجیه می‌کند. با این حال براساس گفته‌های مسئولان و کارشناسان مهم‌ترین عاملی که می‌تواند مانع از این کاسبی‌ها شود. کنترل واردات این نوع مواد است که همه ساله 90 درصد آن به این صورت وارد کشور می‌شود.
سید ضیاء‌الدین خرمشاهی استاد دانشگاه در این رابطه می‌گوید: در تمام کشورها و جوامع مناسب‌هایی در تقویم‌های سالانه گنجانده شده که در آن مناسبت‌ها، برخی از آیین‌های باستانی، ملی یا مذهبی پاس داشته می‌شود و همواره دولت‌ها تلاش کرده‌اند که این رسوم مبتنی بر باورهای عمومی را مدیریت کرده و به بهترین شکل راهبری کنند. در کشور ما نیز چنین مناسبت‌هایی در تقویم به فراوانی وجود دارد که یکی از ده‌ها مناسبت به‌منظور پاسداشت آخرین چهارشنبه سال شمسی، تحت عنوان چهارشنبه‌سوری است بر طبق سنت دیرینه در این روز و شب قبل از آن، ایرانیان با برافروختن آتش رفتن زمستان را جشن گرفته و ورود بهار را به یکدیگر شادباش می‌گویند و بر این باور داستان‌ها و افسانه‌ها وجود دارد و یک نمادی از نیاکان به نسل‌های بعد و نسل حاضر منتقل شده است.
این آیین نیز مثل بسیاری از رسوم مشابه در ایران و جوامع دیگر موجب ایجاد دوستی و همدلی و تخلیه‌کننده انرژی و هیجانات جوانان و دستیابی به برخی از اهداف اجتماعی است اما متاسفانه برخوردهای غلط و کج‌فهمی‌هایی که در سال‌های آغازین پس از انقلاب از سوی گروهی از افراد ناآگاه با این رسم کهن صورت گرفت موضوع از یک رسم اجتماعی به یک کج‌رفتاری و معضل اجتماعی تبدیل شد و به‌گونه‌ای مردم مخالفت با برگزاری مراسم را به شکل دیگر پاسخ دادند. آنچه در این آیین ملاک و مبنا بود، برافروختن آتش به‌عنوان یکی از نمادهای پاکی و عناصر اربعه و مظهر گرمی دل‌ها و انس با این نماد بود که در قالب پریدن از روی بته‌ای کوچک ظهور و بروز پیدا می‌کرد ولی شوربختانه آن رفتارهای غلط باعث تشویق جوانان و نوجوان به استفاده از مواد خطرناک در این شب و روز پس از آن شد.
پر شدن جیب تولیدکنندگان فاقد صلاحیت
وی ادامه می‌دهد: امروز برگزار‌کنندگان این مراسم بدون آنکه واقف باشند میلیون‌ها دلار از سرمایه کشور را در جیب تولیدکنندگان بی‌صلاحیت خارجی می‌ریزند و به بهای پرداخت پول خطر را می‌خرند، درواقع قسمتی از منابع کشور صرف امور بیهوده می‌شود که علاوه بر بیهودگی و زیان مادی به اقتصاد کشور به سلامت شهروندی نیز لطمه جدی وارد می‌کند. آنچه در این بحث قابل توجه است لزوم دخالت صحیح و غیرمستقیم دولت به این امر است زیرا دخالت مستقیم حاکمیت نتیجه‌ای معکوس به‌دنبال خواهد داشت. به‌نظر می‌رسد این امر باید سریعا ساماندهی شود و آن اینگونه است وزارت صنعت، معدن و تجارت با همکاری ارگان‌های مرتبط به برخی از بازرگانان واجد صلاحیت اجازه واردات برخی اقلام بی‌خطر و بی‌ضرر برای محیط را صادر کند؛ مانند آنچه که از آن به لوازم نورافشانی بدهند تا ضمن جلوگیری از خروج بی‌رویه ارز در جهت حفظ سلامت جامعه نیز گام برداشته و موضوع قاچاق را در این خصوص مهار کنند. ثانیا به تولیدکنندگان داخلی نیز اجازه تولید اشیایی با مشخصات فوق داده شود و پس از آن به‌جای تحریک افکار عمومی از طریق رسانه‌های جمعی به عدم برگزاری این مراسم، ذائقه عمومی جامعه را به سمت برپایی مراسمی شاد و ایمن سوق دهند. در یک نگاه کلی جامعه سالم جامعه صرفا سوگوار نیست بلکه سور و سوگ هر دو نیاز یک جامعه است. دولت محترم و حاکمیت کشور ملزم به شاد نگه داشتن جامعه برای جلوگیری از پیامدهای نامطلوب جامعه افسرده هستند پس شایسته است مردم را به سمت شادی تشویق کرده و هم سلامت روانی و هم سلامت جسمانی و نیز اقتصاد کشور را مدنظر قرار داده و به باورهای صحیح مردم نیز احترام بگذاریم.
براساس گزارش‌های تاریخی جشن‌هایی از قدیم در میان مردم باستان و سنت‌های باستانی متداول بوده که چهارشنبه‌سوری نیز یکی از آنهاست. مردم به میمنت شروع سال جدید آتشی روشن می‌کرده‌اند و از میان شعله‌های آتش با ترس و هیجان می‌گذشته‌اند و این تعریفی بوده که به‌کرات در تاریخ و روایت‌های مختلف آمده و خیلی‌ها هم با آن آشنایی دارند اما سوالی که جای طرح دارد، این است که چگونه یک جشن باستانی به این شکل تغییر هویت داده و در مسیر خطرناکی قرار گرفته است؟
ریشه تاریخی ترقه‌بازی
دکتر شهلا بختیاری، استاد دانشگاه، در این رابطه که چرا چهارشنبه‌سوری به ترقه‌بازی تبدیل شده، می‌گوید: از قدیم سنت‌هایی میان مردم مرسوم بوده که یکی از آنها جشن چهارشنبه‌سوری است. این آیین‌ها و آداب براساس قوائد خاصی و توسط افراد مشخصی برگزار می‌شده است. برای مثال عده‌ای بوده‌اند به نام آتش‌افروز که به روستا‌ها می‌رفته‌اند و آتش چهارشنبه‌سوری را روشن می‌کرده‌اند. این آیین تا حدودی هم ریشه در ادیان ایران باستان دارد که برای آتش تقدسی خاص قائل بوده‌اند.
وی توضیح می‌دهد: اما به‌مرور زمان این ادیان به فراموشی سپرده شده و تغییر شکل داده درحالی که برخی از سنت‌های آن باقی مانده است. مشخصا برگزاری آیین چهارشنبه‌سوری درحالی که دیگر در آن خبری از آن ادیان و آیین‌ها نیست، به همان شکل سنتی دشوار است. به همین دلیل می‌بینیم نحوه برگزاری مراسم‌ها تغییر پیدا می‌کند و البته برخی از آنها مثل همین چهارشنبه‌سوری به شکل نامتعارفی درمی‌آید. برای مثال ترس و هیجان ناشی از عبور از آتش به‌صورت مواد انفجاری خود را نشان می‌دهد و با آمدن وسایل آتش‌زای دیگری مانند ترقه و ... آتش جذابیت خود را از دست می‌دهد. جایگزین شدن این مراسم با مراسم‌ها تازه و عدم تکرار آن و به‌عبارتی کم‌رنگ شدن آن نیز علت دیگری برای تغییر شکل هویت این جشن باستانی است. مشخصا این آیین در میان کسانی که با همان سنت‌های باستانی در کشور زندگی می‌کنند، به این شکل نیست و در میان آنها تا حدودی به واقعیت نزدیک‌تر است چراکه هم هر سال اجرا می‌شده و هم قوانین و اصول اجرای آن رعایت می‌شده است.
جای خالی سور و مهمانی
اگر از دید جامعه‌شناسی نیز به موضوع چهارشنبه‌سوری نگاه کنیم، علت بروز اتفاقات ناخوشاید در این روز و عدم مدیریت آن دلایل مختلفی دارد. علیرضا شریفی‌یزدی در این رابطه توضیح می‌دهد: آنچه برای عموم مردم خوشایند است را نمی‌توان صرف علاقه یا نظر عده‌ای خاص تغییر داد. این باعث بروز رفتارهای خطرناکی می‌شود که صرفا در کوتاه‌مدت می‌توان آن را کنترل کرد وگرنه سایه خطرناک آن همیشه بر سر مردم باقی خواهد بود.
این جامعه‌شناس و استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: مدیریت غلط چهارشنبه‌سوری که در پی ندانم‌کاری پیش آمده، باعث شده رسانه‌ها حتی از ذکر نام چهارشنبه‌سوری ابا داشته باشند و آن را به عنوان چهارشنبه آخر سال خطاب کنند. چیزی که از دید و نظر مردم پنهان باقی نخواهد بود. هیچ متخصصی به حوزه مدیریت چهارشنبه‌سوری به شکل اساسی وارد نشده و برای تخلیه هیجانات مردم روش‌های جایگزینی مثل شرکت در ورزشگاه‌ها برای بانوان یا برگزاری کنسرت‌های موسیقی که در آن جوانان هیجانات خود را تخلیه کنند، وجود ندارد. جای بنابراین همه این موارد دست‌به‌دست هم داده هر سال باوجود اینکه تا حدودی وضعیت و جو به همت نیروهای امنیتی و پلیسی به ظاهر آرامش پیدا می‌کند اما درواقع این آرامش مانند آتش زیر خاکستر است نه آرامشی که ناشی از آتش خاموش شده باشد.
آغاز سال نو در هر سال با عبور از سور و مهمانی چهارشنبه‌ایست که دستکم بیش از 250 نفر از افراد جامعه را که عمدتا هم از گروه سنی نوجوان هستند، مصدوم کرده؛ بیش از 50 درصد افراد را دچار نقصان و برخی را هم به کام مرگ خواهد برد. براساس بررسی‌های موجود هر سال میلیاردها ترقه از کشورهای دیگر به‌ویژه چین وارد کشور می‌شود و باوجود هشدار مسئولان در برخی از نقاط جنوبی شهر به‌راحتی در اختیار افراد مورد نظر قرار می‌گیرد. باز شدن پای این مواد به فضای مجازی نیز خریدوفروش ترقه‌ها را راحت‌تر کرده است.
