سرباز فراری‌های مجـرم
طبق قانون اساسی ایران تمام مردان بالای ۱۸ سال ایرانی (به جز مواردی که استثنا شده‌اند) باید به خدمت سربازی بروند
نگهبانی‌های شبانه در برج نگهبانی یا محوطه پادگان، تنبیه و تشویق‌های متعارف آن دوران مانند کلاغ پر، سینه خیز، خشم شبانه یا سربازان جدید التحویل و... شاید برای مردانی که این دوران را پشت سرگذاشته‌اند یادگار روزهایی باشد که هرچند به سختی گذشت اما خاطرات تلخ و شیرین آن هیچ‌گاه فراموش نمی‌شود. این جمله را بسیار از مردانی که این دوران را پشت سر گذارده‌اند شنیده‌ایم که خاطرات دوران سربازی فراموش‌شدنی نیست.سربازی با وجود سختی‌هایی مانند دوری از خانواده و انجام کارهایی که تا آن زمان انجام نداده‌اند ، اما خاطراتی به یاد ماندنی از خود به جای می‌گذارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از قانون ، سربازی را باید یکی از عمیق‌ترین بخش‌های زندگی مردان دانست زیرا بسیاری از عادت‌های خوب مانند نظم و سحرخیزی را در این دوران خدمت تجربه می‌کنند. هرچند که برخی از پسران، ممکن است سربازی را باعث تلف‌شدن سال‌های عمر خود بدانند اما سربازی را باید دوران منحصر به فرد زندگی مردان دانست و به قول افراد قدیمی‌تر «سربازی از پسران، مرد می‌سازد».
اصولا باید گفت این دوران، نگاه پسران به زندگی را متفاوت کرده و شاید بهتر بتوانند مشکلات و سختی‌های زندگی را تحمل کنند.در این راستا باید گفت طبق قانون اساسی ایران تمام مردان بالای ۱۸ سال ایرانی (به جز مواردی که استثنا شده‌اند) باید به خدمت سربازی بروند. لایحه خدمت اجباری نظام وظیفه برای نخستین بار در سال ۱۳۰۳ توسط رضا شاه به مجلس شورای ملی چهارم تقدیم شد و با وجود مخالفت برخی از افراد، قانون نظام اجباری که مشتمل بر سی و شش ماده بود در مجلس شورای ملی به تصویب رسید.
هرچند که طبق قوانین، رفتن به سربازی برای پسران الزامی است اما در بسیاری موارد افراد به‌واسطه برخی از مشکلات خود یا خانواده نمی‌توانند در موعد مقرر به خدمت اعزام شوند. برای مثال پسرانی که بار زندگی را به دوش می‌کشند و مجبورند به عنوان نان آور خانواده به فعالیت اقتصادی بپردازند یا اینکه برخی به‌واسطه بیماری نمی‌توانند در موعد مقرر به خدمت اعزام شوند و بسیاری از مشکلات دیگر که موجبات غیبت از سربازی را فراهم می‌کند؛ یا اینکه در مواردی نیز برخی از افراد به‌واسطه عدم تحمل این دوران، سرباز فراری محسوب می‌شوند که طبق عرف سربازان قدیمی به آن‌ها «جیمبو» گفته می‌شود. اما از آنجایی که خدمت سربازی برای مردان، اجباری است و این افراد باید حتما این دوران را طی کرده و کارت پایان خدمت را دریافت کنند پس قوانین، مجازات هایی از جمله حبس رابرای مشمولانی که غیبت یا فرار کرده‌اند تعیین کرده است. هرچند که در بسیاری از موارد، مجازات مقرر در قانون یعنی حبس برای این افراد لحاظ نشده و مسئولان فقط مجازات اضافه خدمت را در مورد مشمولان غایب اعمال می‌کنند که در این زمینه طی روزهای گذشته دادستان نظامی اردبیل خواستار تنقیح قوانین مرتبط با فرار از خدمت سربازی شد.سیدمحسن قریشی معتقد است، در حال حاضر در مراجع قضایی نظامی مجازات‌های فرار از خدمت با توجه به نوع آن با استفاده از مواد 3 و 9 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح و فصل مربوط به مجازات های جایگزین حبس در قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 همچنین به استناد قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین، مورد تخفیف واقع می‌شوند که موجب صدور آرای متفاوت شده و لازم است قوانین مذکور تنقیح شوند.
لازم به ذکر است که در جهت اعمال شدید محدودیت‌های قانونی موضوع ماده 10 قانون وظیفه عمومی، محدودیت‌های قانونی دیگری نیز برای مشمولان غایب و فراری درنظر گرفته شده است؛ برای مثال، ممانعت از دریافت وام و تسهیلات بانکی، استخدام، اخذ گواهینامه و ... برخی از این محدودیت‌های قانونی است و به عبارت دیگر، طی سال‌های گذشته مشمولان غایب نمی‌توانستند گواهینامه رانندگی دریافت کنند. این درحالی است که سال گذشته، نمایندگان مجلس در جریان بررسی لایحه بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث، موضوع حذف شرط داشتن پایان خدمت سربازی برای گواهینامه را حذف کردند که در این راستا باید گفت قانون خاص موخر، عام سابق را تخصیص می‌دهد و از این رو بند (الف) ماده 10 قانون خدمت وظیفه عمومی بر اساس تغییرات اخیر لایحه بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل اشخاص ثالث از اعتبار ساقط است. حال این سوال مطرح است که آیا اعمال اضافه خدمت در مورد مشمولان غایب از بازدارندگی لازم برخوردار است؟
تفاوت میان مشمولان غایب و سربازان فراری
در این زمینه عبدالصمد خرمشاهی حقوقدان و وکیل دادگستری با اشاره به اینکه اصولا باید میان غیبت سربازان و فرار از سربازی تفکیک قایل شویم گفت: غیبت در مورد مشمولانی است که در موعد مقرر خود را معرفی نکرده‌اند، به عبارت دیگر مشمولانی که مدت غیبت اولیه آن‌ها بیش از یک سال باشد، برابر ماده 58 قانون خدمت وظیفه عمومی، مشمولان در صورت عدم ارسال به موقع مدارک برای اعزام یا عدم مراجعه به موقع در تاریخ اعزام مشخص شده، غایب محسوب می شوند. اما براساس ماده59 قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح، کارکنان وظیفه نیروهای مسلح(سرباز) هرگاه در زمان صلح، بیش از پانزده روز متوالی مرتکب غیبت شده و عذر موجهی نداشته باشند فراری محسوب و چنانچه دستگیر شده باشند به حبس از سه ماه تا یک سال یا سه ماه تا یک سال اضافه خدمت محکوم می‌شوند.
این حقوقدان ادامه داد: اما در مورد سربازان فراری ممکن است دو حالت وجود داشته باشد: یکی اینکه سرباز پس از فرار از سربازی، خود را معرفی می‌کند که در این صورت از دو ماه تا یک سال حبس، مجازات برای وی درنظر گرفته می‌شود که در این مورد، بیشتر ازمجازات مخففه استفاده شده و به جای حبس، اضافه خدمت برای وی درنظر گرفته می‌شود که البته این اضافه خدمت بیش از سه ماه نباید باشد. حالت دوم نیز زمانی است که سرباز فراری خود را معرفی نکرده و دستگیر می‌شود که در قوانین برای وی مجازات شدیدتری تعبیه شده است و ممکن است که وی به دادگاه معرفی شود.
فرار از سربازی در زمان جنگ
این وکیل دادگستری افزود: اما اگر در مواقع جنگ، سربازی متواری شود به عبارت دیگر، زمانی که نیروهای مسلح یا یگانی یا واحدی که سرباز در آن خدمت می‌کند درگیر جنگ با دولت متخاصم باشند و سرباز بیش از 15روز غیبت کند فراری محسوب شده و ممکن است به مجازات حبس محکوم شود اما اگر سرباز از جبهه فرار کند در صورتی که فرار سرباز موجبات شکست را فراهم کند وی محارب محسوب می‌شود که البته معمولا به این شکل نیست و برای پرسنل نیروهای مسلح، مجازات سه تا 15 سال حبس یا تنزیل درجه و برای سربازان نیز از یک تا 5 سال حبس در نظر گرفته می‌شود.
خرمشاهی خاطرنشان کرد: اما بسیار اتفاق می‌افتد برخی از مشمولان به دلیل گرفتاری‌های خانوادگی مانند بیماری خود سرباز ،یا بیماری پدرو مادر وی یا محذورات قانونی، معذورات قانونی یا سایر مسائلی دیگر، سرباز نتواند به خدمت سربازی برود که در صورتی که غیبت سرباز، موجه باشد وی به دادگاه معرفی نمی‌شود و در مورد مجازات و اضافه خدمت به وی تخفیف داده می‌شود.
بهترین مجازات در مورد مشمولان غایب اضافه خدمت است
این حقوقدان در پاسخ به این سوال که با توجه به اینکه در قانون، مجازات حبس برای مشمولان غایب درنظر گرفته شده به نظر شما نیاز به بازنگری قانون نیست، تصریح کرد: قانون مجازات جرایم نیروهای مسلح سال 1382 بازنگری شده و آخرین اصلاحات نیز در آن اعمال شده است اما باید گفت معمولا رویه این است که در مورد این سربازان، بحث اضافه خدمت اعمال می‌شود و نه مجازات حبس، زیرا اعمال مجازات حبس برای سربازان فراری مشکلی را برطرف نمی‌کند و البته ممکن است گرفتاری‌هایی را نیز برای خانواده‌های آنان ایجاد کند.
خرمشاهی معتقد است با توجه به اینکه شرایط خانودگی سرباز و حوادث و مسائلی که خارج از اراده وی بوده می‌تواند در فرار یا غیبت سرباز تاثیرگذار بوده و میزان غیبت را کم و زیاد کند، پس به نظر می‌رسد بهترین مجازات برای این افراد همان اضافه خدمت باشد که در حال حاضر نیز اعمال می‌شود.
سربازان به صورت تخصصی به کار گرفته شوند
خرمشاهی در پایان خاطرنشان کرد: امروزه سیاست سازمان نیروهای مسلح این است که سربازان به صورت تخصصی به کار گرفته شوند و به آن‌ها آموزش‌های لازم داده شود تا خدمت سربازی برای افراد، بهتر و کارایی بیشتری داشته باشد تا جوانان با میل و رغبت بیشتری اعزام شوند و کمتر فرار یا غیبت از سربازی اتفاق افتد.
آموزش برخی از مشاغل در دوران سربازی
البته باید به این نکته توجه داشت که حقوقدانان بدون هیچ اختلاف نظری جرم فرار از خدمت را جرمی مستمر می‌دانند اما این جرم ممکن است در پی برخی از گرفتاری‌ها مانند مشکلات خانوادگی، نیاز شدید مالی و... به وقوع بپیوندد پس در این زمینه لازم است اولا با اطلاع رسانی و آگاهی بخشی به جامعه در مورد عواقب این جرم، مانع تکرار آن شد. ثانیا اینکه تغییراتی در نوع خدمت سربازی مانند سرباز صنعت یا به‌کارگیری سربازان در شغل‌ها و حرفه‌های گوناگون که باعث آموزش مشاغل به مشمولان شود، می‌تواند هم میل و رغبت بیشتری را در مشمولان سربازی ایجاد کند و هم اینکه آموزش برخی از حرف و مشاغل در دروان سربازی به جوانان، می‌تواند کمک بزرگی در یافتن شغل پس از دروان سربازی باشد.
