کشاورزی؛ آلوده‌کننده بزرگ محیط‌زیست
در ضرورت و اهمیت مدیریت آب در بخش کشاورزی ازجمله چالش‌هایی که جهان، به‌خصوص مناطق خشک و نیمه خشک با آن روبه‌رو است، کمبود آب برای مصارف صنعتی و کشاورزی است.
همانطوری که شهر‌ها رفته‌رفته ذخایر آبی خود را افزایش می‌دهند، بخش کشاورزی هم باید میزان بهره‌وری از منابع آبی خود را بهبود بخشد. زیرساخت‌های بخش کشاورزی کشورها، نیازمند اصلاحاتی است که متناسب با بحران آب عصر حاضر باشد. چراکه تامین امنیت غذایی و افزایش تولیدات کشاورزی از اولویت‌های دولت‌هاست.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، یکی از مقوله‌های تاثیرگذار دیگر در بحث کمبود منابع آبی و کشاورزی، مساله امنیت غذایی است. بنابر تعریف سازمان ملل در سال ۱۹۸۶، امنیت غذایی را دسترسی همه مردم به غذای کافی در تمام اوقات برای داشتن یک جسم سالم می‌دانند. طبق این تعریف موجود بودن غذا، دسترسی به غذا و پایداری در دریافت غذا 3عنصر اصلی هستند. توجه به امنیت غذایی در ایران همواره یکی از اهداف عمده برنامه‌های توسعه روستایی و کشاورزی بوده و دولت اقدامات نسبتا وسیعی برای بهبود آن انجام می‌دهد. مفهوم امنیت غذایی بسیار گسترده است و به وسیله تعامل دامنه‌ای از عوامل زیست شناختی، اقتصادی، اجتماعی، کشاورزی و فیزیکی تعیین می‌شود. امنیت غذایی هدفی است که در پس آن اهداف مهم دیگر اقتصادی نهفته است. اما از طرفی تامین امنیت غذایی می‌رود که در تقابل با حفاظت از محیط زیست و حفظ منابع آبی قرار بگیرد. به همین دلیل روز گذشته سیزدهمین همایش بین‌المللی زهکشی در سالن همایش‌های بین‌المللی بوستان اهواز برگزار شد تا بتواند چاره‌یی برای این تقابل بیابد.
کشاورزی و آلودگی محیط‌زیست
معاون وزیر نیرو در این همایش با بیان اینکه کشاورزی یکی از بزرگ‌ترین آلوده‌کننده‌های محیط زیست است، گفت: بطور میانگین کمتر از نیمی از آب مصرفی کشاورزی به‌طور موثر توسط گیاه استفاده می‌شود. رحیم میدانی معاون وزیر نیرو با بیان اینکه امروزه نزدیک به ۷۰درصد از منابع آب شیرین مصرفی در جهان در بخش کشاورزی مصرف می‌شود، گفت: متاسفانه همان‌گونه که کشاورزی بزرگ‌ترین مصرف‌کننده آب است یکی از بزرگ‌ترین آلوده‌کننده‌های محیط زیست هم به شمار می‌رود.
درحالی که به‌طور میانگین کمتر از نیمی از آب مصرفی کشاورزی به‌طور موثر توسط گیاه استفاده می‌شود باقی مانده آن همراه با بقایای کود، سم و گاه با فلزات سنگین، کمیاب و آلوده‌کننده‌های دیگری مانند عوامل بیماری زا به منابع آب می‌پیوندد. از سوی دیگر تقاضا برای غذا و محصولات غذایی حدود ۵۰ سال آینده دو برابر خواهد شد و اگر تلاش برای تولید هر هکتار دیم از 2.7 به 4.5 تن برسد بدون افزایش سطح کشت آبی می‌توان پاسخگوی تامین غذا در سال ۲۰۵۰ بود در غیر این صورت باید به افزایش ۴۰ درصدی استحصال آب برای کشاورزی تن داده و تبعات آن را بپذیریم. نکته قابل توجه این است که با بهبود بهره‌وری آب در اراضی موجود به ویژه در جنوب آسیا می‌توان سه چهارم تقاضا برای غذای اضافی تا سال ۲۰۵۰ را از اراضی موجود تامین کرد.
میدانی با بیان اینکه باید به افزایش بهره‌وری توجه به مقوله آب مجازی، افزایش عملکرد محصولات و آلودگی کمتر محیط زیست توجه کرد، گفت: تفکری که هم‌اکنون در کشور ما در شورای عالی آب به‌عنوان بالاترین نهاد سیاست‌گذاری و دستگاه‌های اجرایی مربوطه ازجمله وزارت نیرو، وزارت جهاد و سازمان حفاظت محیط‌زیست قرار دارد که باید از تفکر ساخت محور به سوی توسعه همه‌جانبه قدم گذاشت، گفت: باید تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری را بر پایه نیازها و مسائل ذی‌نفعان اصلی و جوامع محلی انجام داد. نظام مدیریت بهره‌برداری و نگهداری کارا و قابل قبولی برپا و تلاش کرد تا آسیب‌های زیست‌محیطی به حداقل ممکن کاهش یابد.
این مقام مسوول در وزارت نیرو مطرح کرد: وزارتخانه مذکور برای نخستین‌بار در کشور با به رسمیت شناخت حق آبه محیط‌زیست به میزان 10.8میلیارد متر مکعب در سال و ابلاغ آن توسط وزیر نیرو در سال ۹۴ زمینه حفاظت از سهم محیط‌زیست از منابع تجدیدپذیر کشور را فراهم کرده است. 90درصد تولیدات کشاورزی ایران از طریق کشت آبی تامین می‌شود، از طرفی توسعه کشت آبی در مناطقی از کشور که امکان استحصال آب وجود دارد جزو برنامه‌های عمرانی دولت است. در این خصوص باید تمام توان خود را به کارگیریم تا با شناخت دقیق رفتار و نظم حاکم بر سامانه‌های آبی و زیست بوم‌های کشور به گونه‌یی عمل کنیم که پایداری سرزمین به مخاطره نیفتد.
شوری خاک و کشاورزی
معاون آب و خاک وزارت جهاد کشاورزی نیز در این همایش گفت: به دلیل حذف بیش از اندازه زهاب‌ها علاوه بر افزایش باقی‌مانده سموم و کود در خاک با افزایش سطح شوری خاک نیز مواجهیم که بازچرخانی زهاب‌ها و استفاده از روش‌های دوستدار محیط‌زیست باید فکری به حال این کار بکنیم.
علیمراد اکبری افزود: به‌طور میانگین تنها 45 درصد از آب مصرفی در بخش کشاورزی توسط گیاه مورد استفاده قرار می‌گیرد و افزایش کارایی مصرف آب از طریق بهره‌وری با حفظ پایه آب و محیط‌زیست گریزناپذیر است.
او با اشاره به ضرورت تامین امنیت غذایی جامعه خاطرنشان کرد: باید بهره‌وری اراضی فاریاب تا سال 2030 مقدار 80 درصد افزایش یابد و به نظر می‌رسد، با مدیریت بهینه مصرف آب در بخش کشاورزی باید میزان تولید افزایش یابد تا سرانه مواد غذایی در این سطح موجود باقی بماند. در کشورهای در حال توسعه تمام آب کشاورزی به صورت بهینه مورد استفاده قرار می‌گیرد و با اینکه ایران نزدیک به 8.7میلیون هکتار سطح زیر کشت آبی دارد، اما در شدیدترین میزان فشار از نظر آبیاری برای تولید غذا قرار گرفته است.
علی مراداکبری با اشاره به اینکه رشد کنونی جمعیت جهان گویای این است که تولیدات کشاورزی در سال‌های پیش‌رو باید به مقدار زیادی افزایش یابد تا سرانه موادغذایی در اندازه کنونی باقی بماند، اضافه کرد: بی‌تردید نقش آبیاری در این رهگذر بسیار ارزنده خواهد بود. در بیشتر کشورهای در حال توسعه نزدیک به تمامی آب موجود مورد استفاده قرار گرفته است. معاون وزیر جهاد کشاورزی با بیان اینکه سطح زیرکشت اراضی فاریاب (آبی جهان) در سال ۲۰۱۲ به ۳۲۴ میلیون هکتار رسیده است، گفت: ایران با حدود 8.7میلیون هکتار، رتبه پنجم جهانی را در این زمینه دارد، اگر مقدار سرانه زمین‌های فاریاب در نظر گرفته شود، ایران به مقام نخست جهانی می‌رسد؛ به عبارتی دیگر ایران در شدیدترین فشار برای تولید غذا از نظر آب قرار دارد. در حال حاضر عظیم‌ترین طرح زهکشی آسیا در قالب طرح ۵۵۰ هزار هکتاری احیاء و توسعه اراضی کشاورزی استان‌های خوزستان و ایلام در مرحله اجراست.
2میلیارد مترمکعب زه‌آب معضل کشاورزی خوزستان
استاندار خوزستان یکی دیگر از سخنرانان این همایش گفت: به دلیل تبخیر بالا حدود 700 هزار هکتار از مزارع کشاورزی استان به بافت سنگی تبدیل شده که سبب کاهش عملکرد تولید در هکتار می‌شود.
غلامرضا شریعتی افزود: سطح زیر کشت آبی دنیا 270 میلیون هکتار است که یک میلیون هکتار آن در استان خوزستان قرار دارد، اما متاسفانه بین 2100 تا 4 هزار میلی‌متر سطح تبخیر داریم که بافت سنگی در خاک ایجاد می‌کند و هم‌اکنون حدود 700 هکتار از اراضی ما به این شکل درآمده است. او با اشاره به وجود سختی بالای آب و عملکرد پایین در هکتار خاطرنشان کرد: برای بهبود اراضی و بالا بردن تولید میزان محصول راهی جز انجام زه‌کشی‌های زیرزمینی نداریم. برای همین بیش از 250 هزار هکتار از زمین‌های استان خوزستان تاکنون زهکشی شده‌اند. در ادامه همچنین شمسایی مدیرعامل آب و برق خوزستان گفت: ما با شوری بیش از حد آب مواجه هستیم و اکنون 2 میلیارد مترمعکب زه‌آب تبدیل به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات ما شده است. افزایش راندمان آب و کاهش حجم زه‌آب‌ها به ویژه در دشت خوزستان امروز یکی از دغدغه‌های ماست و امیدواریم اقداماتی که وزارت جهاد کشاورزی در مدیریت کمی و کیفی آب در استان‌ها انجام داده بخشی از مشکلات را حل کند.
