چرا کشورهای فقیر خودروساز نمی‌شوند؟

در حالی‌که رولزرویس تک‌مدل‌های چند صد هزار دلاری برای شیوخ خلیج فارس می‌سازد و فراری برای برخی از سیاستمداران روس نسخه‌های ویژه طراحی می‌کند و مرسدس‌بنز برای مشتریان ناشناس چینی‌اش پنهانی خودرو صادر می‌کند، هنوز هم هستند کشورهایی که در آنها برندهای دست چندم چینی به مثابه یک خودروی لوکس به شمار می‌آیند. کلونی این جوامع به‌طور خاص در آفریقا دیده می‌شود. کشورهایی که به طرزی عجیب در برخی از مسائل اجتماعی و سیاسی با یکدیگر شباهت دارند. در اغلب کشورهای آفریقایی دچار فقر اقتصادی، جنگ‌های داخلی سر به فلک می‌زنند. مخاطرات اجتماعی مانع از حضور و سرمایه‌گذاری خودروسازان در آنجا می‌شود. فساد اداری مانند اسید بد و خوب را در خود حل می‌کند.

فرهنگ نامطلوب رانندگی و سیر صعودی کشته‌شده‌ها در تصادف رانندگی، دست و پای دولت را برای دریافت کمک‌های جهانی می‌بندد. از سوی دیگر مردم این کشورها به‌گونه‌ای اعتیادآور به خودروهای به‌شدت کار کرده علاقه پیدا کرده‌اند. به عبارتی دیگر تجارت قطعات یدکی برای خودروهایی که در ظاهر واقعا شبیه به اوراقی‌ها هستند،‌ سود مطلوبی برای فعالان آن دارد. کشورهای همسایه نیز با مشاهده چنین شرایطی بنا به مناسبات امنیتی ترجیح می‌دهند وارد این بازی نشوند. اما راستش را بخواهید شرایط از دیدگاه ناظران بیرون مطلوب به چشم نمی‌آید. در حالی‌که در داخل این کشورها مردم نسبت به آن چیزی که دارند و می‌رانند کاملا احساس رضایت می‌کنند.

نیجر؛

در حال توسعه ولی با سرعت صفر

آمار حکایت از آن دارد که طی دو سال گذشته میلادی تنها 50 هزار دستگاه خودروی جدید وارد این کشور شده است. دولت در نظر دارد این عدد را طی سال جاری میلادی به 150 هزار دستگاه برساند. مذاکرات اولیه برای خرید مدل‌های ارزان تویوتا انجام شده است. به احتمال بسیار زیاد 70 درصد این پیش‌بینی از خودروهای همین شرکت ژاپنی تامین می‌شوند. تا پیش از این بازیگر اصلی بازار خودرو در نیجر، فورد بود. این آمریکایی در نظر دارد مدل‌های جدیدی از اسکیپ، رنجر و فوکوس را راهی این بازار کند. فورد می‌خواهد طی سال جاری یا سال‌های آینده فروش خود در این منطقه را 33 درصد افزایش دهد. اما این انتظار برخلاف فروش اخیر شرکت بوده است. فروش سال 2015 خودروهای فورد در نیجر تنها 2 هزار و 156 دستگاه بود. این عدد در سال 2016 به هزار و 617 دستگاه کاهش پیدا کرد. نیجر جزو معدود کشورهای آفریقایی است که درباره توسعه بازار خود اهمیت قائل است. آنها از پیش مذاکراتی برای تاسیس خط تولید ابتدایی فولکس‌واگن آلمان و جنرال‌موتورز آمریکا را آغاز کرده بودند ولی هنوز چراغ سبز این غول‌های خودروسازی را دریافت نکرده‌اند.

اریتره؛

همه‌چیز متاثر از جنگ

شاید جدایی از اتیوپی برای اریتره استقلال را به همراه آورد اما همین تنش که چیزی بیش از دو دهه به طول انجامید،‌ کل اقتصاد کشور را متلاشی کرد. کمتر پیش می‌آید که در خیابان‌های این کشور یک خودروی صفر کیلومتر دیده شود. جالب است فراوانی مدل‌های متنوع در این کشور بیشتر حول نسل‌های بسیار قدیمی تویوتا هایلوکس می‌گردد. این پیکاپ ارزان‌قیمت (دربازار جهانی) برای استفاده‌کنندگانش مصرفی چند منظوره دارد. از یکسو می‌توان از آن برای معدود فعالیت اقتصادی باقی‌مانده یعنی کشاورزی استفاده کرد و از سوی دیگر می‌توان در صورت بروز یک تنش قومی سریعا آن را تبدیل به یک خودروی جنگی کرد. شاید هایلوکس پرفروش‌ترین خودروی اریتره باشد ولی به‌طور حتم برند تویوتا یکه‌تاز خودروهای این کشور است. کرولاهای قدیمی و لندکروزهای اولیه هنوز هم به خوبی در اسمره خرید و فروش می‌شوند. غیر از این، فولکس‌واگن بیتل هم از محبوبیت قابل قبولی برخوردار شده است. یکی از مهم‌ترین اقدامات دولت مرکزی اریتره، خریداری چند صد دستگاه کیا ریو مدل 2003 برای بهبود ناوگان تاکسی‌های خود بوده است. در نهایت اندک درصد باقی‌مانده بازار خودروی این کشور در اختیار اوپل وکترا است که از سوی جوانان خریداری می‌شود. در اریتره از هر 1100 نفر یک نفر خودرو دارد.

ماداگاسکار؛

اندکی شیک

حضور شاسی‌بلند و پیکاپ‌های چینی شرکت گریت‌وال در این کشور حال و هوای خودروها را در این کشور به کلی تغییر داد. اما عمده تمرکز خرید و فروش خودرو در پایتخت یعنی آنتاناناریوو است. به‌طوری‌که 95 درصد خودروهای صفر کیلومتر در این شهر دیده می‌شوند. برخلاف کشورهای آفریقایی دیگر، تویوتا سهم اندکی از این بازار را در اختیار دارد. ژاپنی‌ها 10 درصد بازار خودروی ماداگاسکار را از آن خود کرده‌اند در حالی که هیوندای 28 درصد بازار را به دست آورده است. سهم بازار میتسوبیشی با رقیب هموطنش برابری می‌کند. کل فروش خودرو در این کشور طی سال گذشته میلادی به میزان 5 درصد به نسبت سال قبل از آن افت کرد. خرید و فروش خودروهای دست دوم رنو در این منطقه فوق‌العاده رونق دارد. در کنار گریت‌وال، این جک موتورز چین است که جایگاه خوبی در بین خریداران به دست آورده است.

سودان؛

ذوب در تنش‌های داخلی

با جدایی سودان جنوبی و شکل‌گیری جمهوری سودان، بیش از 75 درصد منابع نفتی از این منطقه کسر شد و این کشور با کسری شدید بودجه روبه‌رو شد. از سوی دیگر در جمهوری سودان کشاورزی از رونق خوبی برخوردار است. اما فرقی نمی‌کند چه در سودان جنوبی و چه در جمهوری سودان،‌ جنگ‌ها و تنش‌های داخلی بخش اعظمی از سرمایه ملی را از بین می‌برند. تجارت اسلحه و مهمات تمام ظرفیت‌های معادن نقره و طلای این سرزمین را به خود اختصاص داده است. بنا بر این جای تعجبی نیست که بازار خودرو آنچنان محبوب نباشد. با این همه، از طرق مختلف مدل‌های دست‌دوم محصولات هیوندای به‌ویژه اکسنت در آنجا به وفور یافت می‌شود. تویوتا هایلوکس فراوانی قابل توجهی در خارطوم دارد. به تازگی نسخه‌های جدیدتر هیوندای i10‌ هاچ‌بک نیز در این منطقه از اقبال خوبی برخوردار شده‌اند. لنسرهای قدیمی و پیکاپ L200‌ از جمله خواستنی‌ترین تولیدات میتسوبیشی هستند. البته ویرایش‌های کلاسیک تویوتا کمری نیز برای تاکسی‌ها و خودروهای خدماتی استفاده می‌شوند.

کنیا؛

در میان آب و آتش

در میان کشورهای با اقتصاد ضعیف، کنیا یکی از منظم‌ترین سیستم‌های خودرویی را دارد. دولتمردان این کشور از مدت‌ها قبل با تویوتا و جنرال‌موتورز برای ساخت و مونتاژ مدل‌های اقتصادی به توافق رسیده بودند. این پیمان دوطرفه برای آنها علاوه بر بهبود اوضاع اشتغال، نوسازی چشمگیر ناوگان حمل‌و‌نقل را نیز در پی داشت. شاید بیراه نباشد اگر بگوییم کنیا یکی از معدود کشورهای آفریقایی است که صاحب برند خود است. شرکت Mobious که با حمایت شرکای آمریکای و آلمانی کم‌کم سر پا شده است. این شرکت تولید خود را از سال 2013 آغاز کرده و پلت‌فرم‌های قدیمی لندروور و جنرال موتورز را استفاده می‌کند. قیمت محصولات آن حدود 10 هزار دلار است و البته تنها دو خودرو به نام‌های موبیوس 1 و موبیوس 2 تولید می‌کند. برندهای محبوب مردم کنیا، برخلاف کشورهای سرمایه‌گذار، از شرکت‌های ژاپنی هستند. ایسوز، میتسوبیشی و نیسان به دلیل تولید محصولات ارزان و فعال در زمینه کار و تجاری از اقبال خوبی در این منطقه برخوردار هستند. غیر از این سه شرکت که رتبه‌های یک تا سه را در اختیار دارند، تاتاموتورز هند نیز با در اختیار داشتن 5/ 4 درصد بازار کنیا یکی از خارجی‌های موفق به شمار می‌آید. پر واضح است که در این کشور هم قیمت تعیین‌کننده‌ترین فاکتور برای سهم بازار است.

چاد؛

در میان خشکی

چاد مرکز راه‌های تجاری و ارتباط میان آفریقای شمالی و آفریقای مرکزی و یکی از کشورهای فقیر جهان است. به دلیل محصور بودن در خشکی و عدم دسترسی به دریاهای آزاد، وسعت زیاد و گسترش صحراها و بالاخره عدم ثبات سیاسی تاریخی ناشی از اختلافات بخش شمالی و جنوبی؛ توسعه اقتصادی و سیاسی چاد به تاخیر افتاده است. شورش سال ۱۹۶۶ میلادی، همچنین خشکسالی سال‌های ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۴ و وابستگی به کمک‌های خارجی این عقب‌ماندگی را تشدید کرده است. شاید باورکردنی نباشد ولی در کشوری که هنوز هم در صدر برنامه‌های کمک غذایی سازمان ملل قرار دارد، خودروهای مرسدس‌بنز جایگاه ویژه‌ای را برای خود دست و پا کرده‌اند. نسخه‌های دهه 90 این کمپانی آلمانی در این کشور آفریقایی به‌شدت محبوب هستند. فرقی نمی‌کند که خریدار آن از قشر واقعا فقیر باشد یا متمولان محدود جامعه. بنزهای 220 و 230 هنوز دوران طلایی را در این منطقه تجربه می‌کنند.

سنگال؛

خلاصه در داکار

برای کشوری که بیش از 30 میلیارد دلار بدهی خارجی و اقتصاد ضعیفی دارد، صنعت و بازار خودرو یک پدیده عجیب و غریب به حساب می‌آید. تردیدی نیست که اگر رالی داکار در این کشور برگزار نمی‌شد بخش عظیمی از سرمایه‌های خارجی راهی برای ورود به آن پیدا نمی‌کردند. اما از چند سال پیش که به دلیل حملات تروریستی رالی داکار از این کشور به آمریکای جنوبی منتقل شد در این کشور خودروهای پیکاپ نقش اصلی را ایفا می‌کنند. میتسوبیشی L200‌ و تویوتا هایلوکس رتبه‌های یک و دو برندهای خارجی را از آن خود کرده‌اند. سال گذشته تویوتا با فروش نزدیک به 10 هزار دستگاهی، یک افزایش 25درصدی را در بازار این کشور تجربه کرد. میتسوبیشی نیز که به تنهایی 25درصد بازار سنگال را در اختیار دارد اوضاع خوبی را برای خود رقم زده است. ولی مردم معمولی داکار غیر از این دو برند ژاپنی علاقه خاصی به خودروهای خانوادگی داچیای رومانی و سیتروئن فرانسه دارند. البته پژو و نیسان برنامه‌های خاصی برای تولید خودرو ارزان‌قیمت در این کشور در سر می‌پرورانند.

اوگاندا؛

تویوتا با طعم قهوه

تا همین یکی، دو دهه پیش تورم در این کشور از مرز 200 درصد نیز گذشته بود. برای کشوری که از منابع بسیار عظیم خاک حاصلخیز و محصولات کشاورزی متنوع برخوردار است،‌ فقر غذایی یک پدیده خاص به نظر می‌رسد. ولی استقلال اوگاندا از استعمار انگلیس، با لطماتی نیز همراه بود. به هر حال هرچه هست مانند دیگر کشورهای نه‌چندان مطلوب آفریقایی، در اوگاندا نیز خودروهای ژاپنی به‌ویژه تویوتا از اقبال خوبی برخوردار هستند. با این تفاوت که بر اساس قوانین تجارت با ژاپن،‌ بخشی از تعرفه واردات خودرو در ازای تخفیف صادرات قهوه کسر می‌شود. غیر از تویوتا که 38 درصد بازار را در اختیار دارد، ایسوزو و نیسان نیز شرایط معقولی برای خود دست و پا کرده‌‌اند. تاتاموتورز هند قصد دارد تا یکی، دو سال دیگر سرمایه‌گذاری سنگینی در قسمت حمل‌ونقل عمومی این کشور انجام دهد. ‌