تمهیدهای شبکه انتقال گاز در پی قطع صادرات شرکت ترکمنستانی

تولید، فرآورش، انتقال و توزیع گاز؛ زنجیره ای به هم پیوسته است که اجرای مطلوب و کامل این فرآیند، همکاری بخش های مختلف صنعت نفت و گاز را می طلبد. 

در این مسیر، انتقال گاز با توجه به بهره گیری از تاسیسات با فشار بالا، مدیریت خطوط سراسری و تاسیسات تقویت فشار گاز، یکی از بخش های مهم زنجیره تامین گاز مشترکان کشور به شمار می آید. 

شرکت انتقال گاز ایران اکنون مدیریت و راهبری نزدیک به 37 هزار کیلومتر خط لوله انتقال گاز، 78 ایستگاه تقویت فشار گاز و 267 توربوکمپرسور در 10 منطقه عملیاتی را به عهده دارد. 

«سعید توکلی» مدیرعامل شرکت انتقال گاز ایران، جزییات فعالیت های این شرکت در بخش های عملیاتی را تشریح کرده است.

*در 9 ماه امسال چند میلیارد مترمکعب گاز از سوی این شرکت منتقل شده و این مقدار چند درصد نسبت به مدت مشابه پارسال افزایش داشته است؟

در 9 ماهه پارسال در مجموع 143 میلیارد مترمکعب گاز منتقل شد که این مقدار در مدت مشابه امسال با 12 درصد افزایش به 159 میلیارد مترمکعب رسید. از آغاز امسال تا پایان آذرماه، افزون بر انتقال گاز، فعالیت های عملیاتی و تعمیراتی نیز در مناطق دهگانه این شرکت انجام شد. 

اجرای 25 عملیات انشعاب گیری گرم، 48 هزار مترمربع تعویض پوشش و 11 هزار و 516 متر تغییر کلاس و تعویض خطوط لوله، 34 هزار و 500 کیلومتر نشت یابی، 2هزار کیلومتر پیگرانی هوشمند و 90 هزار و 500 کیلومتر پیگرانی تمیزکننده (اقدامی برای عیب یابی و تمیزکاری خطوط لوله)، از جمله این فعالیت های به شمار می آید. 

*شرکت انتقال گاز برای مدیریت شبکه و تامین گاز مشترکان شمال کشور و مقابله با بدعهدی ترکمنستان تاکنون چه فعالیت هایی انجام داده است؟

موضوع قطع صادرات گاز شرکت ترکمنستانی، فرصت خوبی برای محک زدن شبکه انتقال گاز کشور بود. با تهدیدی که 15 روز پیش از قطع گاز انجام شد، پیش بینی شرایط حداکثر بد شده بود. برای مقابله با این اقدام، وظایفی به بخش های مختلف شرکت ملی گاز ایران مانند شرکت انتقال گاز ایران محول شد.

شرکت انتقال گاز ایران در مانور روی ایستگاه های رامسر و رشت با دو اقدام اثربخش، شرایط را برای افزایش 2 میلیون مترمکعبی انتقال گاز مناطق شمال کشور فراهم کرد. 

بر این اساس، با تغییر در آرایش «اسکرابرها» (یکی از تجهیزاتی که برای تصفیه و خالص سازی گاز پرفشار در مسیر ایستگاه های گاز پر مصرف قرار داده می شود)، سیستم کنترل و «آنتی سرچ» این ایستگاه ها، روزانه 2 میلیون مترمکعب به حجم گاز انتقالی به منطقه شمال کشور افزوده شد.

مناطق شمالی به نوعی سرشاخه خطوطند و در انتهای شبکه قرار دارند که با هدف افزایش حجم انتقال گاز باید تغییراتی نیز در دالان جنوب به شمال و شمال شرق به شمال غرب انجام می شد.

با هدف تحقق برنامه های تعریف شده برای انتقال مطلوب و افزایش پایداری انتقال گاز شبکه شمال کشور، شرایط برای بهره برداری بهینه و حداکثری از ایستگاه های تقویت فشار گاز دشت، پارچین و سمنان فراهم شد و در این مسیر، بهره برداری کامل از ایستگاه تقویت فشار رشت نیز تاثیر قابل توجهی در تحقق این برنامه ها داشت. 

بهره برداری از خط لوله انتقال گاز 40 اینچ رشت - سنگر به طول 10 کیلومتر با همکاری شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران نیز در افزایش پایداری انتقال گاز استان های شمال کشور تاثیرگذار بود.

*افزون بر فعالیت های یادشده، عملیات های خاص نیز برای مدیریت شبکه گاز شمال کشور انجام شد؟

خوشبختانه در مسیر افزایش پایداری شبکه گاز شمال کشور، تجربیات جدید تعمیراتی در ایستگاه های تقویت فشار گاز ثبت و در قالب عملیات تعمیراتی و با بهره گیری از روش های نوین، برای نخستین بار ترک های طولی لوله های «اسپیرال» ترمیم شد. 

در صورتی که این عملیات انجام نمی شد، به جرات می توان گفت دستکم 24 ساعت قطع گاز گسترده در شمال کشور به وجود می آمد. با وجود همه محدودیت های موجود و قطع گاز وارداتی، بیش از یک میلیارد و 150 میلیون ذخیره خط داشتیم که این حجم یک رکورد محسوب می شود. 

بهره گیری از همه واحدهای یدک در مناطق 2، 5 و 10 عملیات انتقال گاز و استفاده از حداکثر ظرفیت ایستگاه های این مناطق نیز شرایطی فراهم کرد تا همه تولید در پارس جنوبی بدون محدودیت به مناطق هدف منتقل شود.

همچنین با فراگیر شدن سرما و افت شدید دما در 28 استان کشور در هفته های گذشته، شرکت انتقال گاز برای نخستین بار 181 توربوکمپرسور و 69 تاسیسات تقویت فشار گاز را در سرویس قرار داد.

*امسال چند ایستگاه و چند کیلومتر خط لوله جدید تحویل گرفته اید؟ تا پایان امسال چند تاسیسات به ناوگان ایستگاه تقویت فشار گاز افزوده می شود؟

از آغاز امسال تاکنون پنج ایستگاه تقویت فشار گاز به این شرکت تحویل شده است. 120 کیلومتر از خط لوله ششم سراسری نیز وارد مدار شد که در افزایش پایداری شبکه غرب کشور تاثیرگذار بود. 

این خط لوله که با هدف صادرات گاز به عراق تعریف شده بود، در افزایش پایداری شبکه غرب کشور تاثیرگذار است. 

خط لوله انتقال گاز 36 اینچ ایرانشهر به زاهدان به طول بیش از 262 کیلومتر هم اکنون از سوی شرکت مهندسی و توسعه گاز ایران در حال ساخت است و تا پایان امسال به بهره برداری می رسد.

*طرح توسعه تاسیسات تقویت فشار گاز فراشبند از سوی شرکت انتقال در دست اجراست. این طرح هم اکنون در چه مرحله ای قرار دارد؟

شرکت انتقال گاز ایران، طرح محور نیست اما با هماهنگی و همدلی کارکنان این مجموعه، برنامه ریزی برای توسعه این تاسیسات تقویت فشار گاز در دستور کار قرار گرفت. براساس برنامه های تعریف شده سه واحد این تاسیسات تا پایان امسال وارد مدار می شود.

*اکنون بزرگ ترین مشکل پیش روی این شرکت چیست؟

یکی از معضلات اصلی شرکت انتقال گاز ایران با سازمان های بیرونی، بحث حریم است. حریم فقط به شرکت انتقال گاز ایران مربوط نمی شود بلکه درصد زیادی به طرف های ذینفع و همجوار خطوط بستگی دارد و باید آنها نیز در حفظ و رعایت حریم ایمن دقت کنند.

این موضوع به نوعی مسئولیت اجتماعی محسوب می شود و زمانی که حادثه رخ می دهد، به این نتیجه می رسیم چقدر ظرفیت خطر در زمینه رعایت نکردن بحث حریم وجود دارد. 

در خطوط سراسری نزدیک به 900 تا یک هزار و 300 پی.اس.آی فشار وجود دارد که در صورت رعایت نکردن حریم، حوادث جبران ناپذیری رخ می دهد.

یکی از مسئولیت های اجتماعی این شرکت آگاه سازی همجوارهای خطوط لوله است. آگاه سازی قشرهای مختلف جامعه را با تبلیغات گسترده در دستور کار قرار داده ایم. 

بتازگی نیز پیشنهادی برای درج شعارهای کنترل حریم و حساسیت این موضوع روی قبض های گاز و اطلاع رسانی از طریق نهضت سواد آموزی ارایه کرده ایم.

* چه فعالیت های دیگری در زمینه مسئولیت های اجتماعی از سوی شرکت انتقال گاز در دست اجراست؟

مدیریت کربن و مدیریت مصرف انرژی، از مسئولیت های اجتماعی به شمار می رود که در حفظ محیط زیست تاثیرگذار است. با هدف تحقق این موضوع برای هر منطقه برنامه تعریف می شود تا براساس آن حجم گاز هدر رفته شده را کاهش دهند. 

مساله بعدی کاهش شمار توقف های برنامه ریزی نشده است. زمانی که این توقف ها کاهش یابد، گاز کمتری در محیط رها می شود که این موضوع نیز در حفاظت محیط زیست و وضعیت زندگی مردم تاثیر گذار خواهد بود.

*با توجه به گستردگی و حساسیت فعالیت های شرکت انتقال گاز ایران، مقوله اچ.اس.یی (بهداشت، ایمنی و محیط زیست) چه جایگاهی در این مجموعه دارد؟

مجموعه کارکنان شرکت انتقال گاز ایران توجه ویژه ای به مقوله اچ.اس.ای دارند و در این مسیر همه استانداردها رعایت می شود. از ابتدای امسال تاکنون با وجود حجم گسترده فعالیت ها، خوشبختانه هیچ حادثه منجر به فوت در این شرکت ثبت نشده است که این موضوع جایگاه و توجه ویژه به مقوله اچ.اس.ای را در شرکت انتقال گاز نشان می دهد.

*آیا شرکت انتقال گاز با مجموعه های دانش بنیان همکاری دارد؟ چند نمونه از طرح های مشترک خود را نام ببرید.

بله. نخستین توربین ملی ایران که با همکاری مدیریت پژوهش و فناوری شرکت ملی گاز ایران و یک شرکت داخلی ساخته شده در ایستگاه تقویت فشار گاز «دهق» نصب شد و پس از آزمایش های میدانی از سوی شرکت انتقال گاز ایران در حال بهره برداری است.

این توربین تاکنون بیش از سه هزار ساعت در مدار قرار گرفته و اکنون با شرایط مطلوب در حال بهره برداری است. طرح استفاده از کمپرسور موبایل نیز از دیگر همکاری های این شرکت با شرکت های دانش بنیان به شمار می آید. در قالب این طرح می توان در زمان تعمیر، گاز رهاسازی شده به محیط را به صفر رساند و آن را ذخیره کرد.

**شیوه عمل کمپرسور موبایل چگونه است؟

در زمان تعمیر خطوط لوله، بخش محدودی از گاز به محیط وارد می شود که با بهره گیری از این روش می توان این مقدار را به صفر رساند. در مسیرهای موازی از طریق کمپرسور موبایل، گاز خطی که به تعمیر نیاز دارد، به خط دیگر منتقل و در مسیرهای غیر موازی نیز این گاز را کمپرسور و به محل دیگری منتقل می کنند.

* در حادثه ساختمان پلاسکو گروهی از کارشناسان شرکت انتقال گاز ایران در آواربرداری حضور داشتند. در این مورد نیز توضیح دهید.

پس از دستور وزیر نفت و پیگیری مدیرعامل شرکت ملی گاز ایران، تیمی از کارشناسان عملیاتی این شرکت به محل حادثه ساختمان پلاسکو اعزام شدند. این کارشناسان از منطقه سه عملیات انتقال با در اختیار داشتن تجهیزات خاص مانند برش «پلاسما» برای عملیات آواربرداری حضور یافتند و همکاری نزدیکی با دیگر نهادهای حاضر در عملیات داشتند.

شرکت انتقال گاز ایران، 65 درصد از مالکیت تجهیزات شرکت ملی گاز ایران را در اختیار دارد و بزرگ ترین شرکت زیرمجموعه صنعت گاز به شمار می آید و به نوعی چهارمین دارنده بزرگ ترین خطوط انتقال گاز دنیاست.

از سوی دیگر، این شرکت، افزون بر انتقال گاز شیرین، انتقال گاز ترش از طریق خط پنجم سراسری برای تزریق به چاه های نفت و میعانات گازی را نیز به عهده دارد. بهره برداری از مخزن ذخیره سازی سراجه نیز به عهده این شرکت است.