چرا "پارس جنوبی" نفت نمی‌دهد؟

با گذشت 23 سال از آغاز تولید قطر از لایه نفتی پارس‌جنوبی در حالی میزان تولید نفت این کشور عربی از مرز یک میلیارد بشکه عبور کرده است که رویای تولید و انتقال نفت از این میدان مشترک در خلیج فارس 10 ساله شد. در همین حال مسئولان شرکت نفت و گاز پارس در حاشیه برگزاری هجدهمین نمایشگاه نفت در مراسمی نمادین از پایان عملیات حفاری ٧ حلقه چاه لایه نفتی پارس جنوبی خبر داده و تاکید کردند: تولید نفت از این لایه به زودی آغاز می شود. هر چند این چاه‌ها در خلیج فارس حفاری شده اند اما در شرایط فعلی ساخت و راه اندازی تنها سکوی در دست ساخت این میدان نفتی از پیشرفت اجرایی لازم برخوردار نبوده و تاکنون هیچگونه برنامه زمان بندی برای نصب و راه اندازی این سکوی دریایی در خلیج فارس توسط شرکت ملی نفت اعلام نشده است. نحوه انتقال نفت تولیدی لایه نفتی پارس جنوبی هم دیگر چالش جدی برای استخراج پایدار طلای سیاه در این میدان مشترک است به طوری‌که تاکنون سناریوهای مختلفی همچون خرید کشتی ویژه استخراج، ذخیره سازی و فرآورش نفت "FPSO" و یا احداث خط لوله دریایی پیشنهاد شده که هیچ یک از این پیشنهادها حتی به مرحله تصویب هم نرسیده است. محمدرضا زهیری مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس با بیان اینکه چهار سناریو برای انتقال نفت لایه نفتی پارس جنوبی روی میز است، می گوید: خرید کشتی FPSO، ساخت خط لوله 55 کیلومتری نفت به میدان بلال و ساخت یکسری تاسیسات در این منطقه، بازسازی و تغییر کاربری کشتی FSU (مستقر در میادین نفتی سروش و نوروز) از مهمترین پیشنهادهای در دست بررسی است. البته تاخیرهای چندین و چند ساله در توسعه و آغاز تولید نفت در لایه نفتی پارس جنوبی هم سال گذشته واکنش سازمان بازرسی کل کشور را هم به همراه داشت. این سازمان نظارتی تیر ماه سال گذشته با انتشار گزارشی با یادآوری اینکه براساس بررسی انجام شده، صرفا چاه‌های مربوط به بلوک A در میدان حفاری شده و در بلوک C که نزدیک مرز است، هیچ چاه تولیدی حفاری نشده است، تاکید کرده بود: برای خرید یا ساخت سکو، تاسیسات سرچاهی، پالایشگاه و ساخت واحد فروش و ذخیره شناور (FPSO) نیز اقدام موثری انجام نشده است و پیشرفت طرح مجموعا کمتر از 50 درصد است. سازمان بازرسی یکی از مهمترین دلایل تاخیر در توسعه این لایه نفتی را ضعف پیمانکار و وجود اختلاف بین شرکت نفت و گاز پارس و شرکت‌های پترو ایران و نیکو، مدیریت شرکت ملی نفت ایران عنوان کرده است. این در حالی است که قطر به عنوان شریک گازی ایران در پارس جنوبی اخیرا جشن استخراج یک میلیارد بشکه نفت از میدان الشاهین (مشترک با لایه نفتی پارس جنوبی) را برگزار می‌کند تا همزمان با صفر ماندن تولید نفت ایران از این میدان مشترک، ظرفیت تولید نفت خود را به بیش از 700 هزار بشکه در روز افزایش دهد. میزان استخراج نفت قطر از لایه نفتی پارس جنوبی در حالی در دو سال اخیر با افزایشی حدود 1.5 برابری همراه بوده است که مقام معظم رهبری در دو سال گذشته در دیدار با مسئولان و مدیران صنعت نفت نسبت به شتاب در طرح توسعه میادین نفت و گاز بارها تاکید داشته اند. با این وجود در حال حاضر هیچ یک از وعده‍‌های شرکت ملی نفت ایران مبنی بر آغاز تولید و انتقال نفت لایه نفتی پارس جنوبی نه تنها عملیاتی نشده است که با وجود تکمیل برخی از چاه ها، وضعیت نصب سکو و نحوه انتقال نفت ایران میدان دریایی با ابهام های متعددی روبرو است. از این رو پس از منتفی شدن توسعه یک فاز استاندارد پارس جنوبی شامل سکو، خطوط لوله دریایی و پالایشگاه گاز در سال 1392، استخراج نفت از لایه نفتی پارس جنوبی با قابلیت انتقال آن به یک مبدا مصرف و یا صادرات هم منتفی شده است. گفتنی است؛ بر اساس گزارش مهر، هدف از طرح توسعه لایه نفتی پارس جنوبی تولید روزانه 35 هزار بشکه نفت از بخش غیر مشترک این سازند هیدروکربوری است هر چند قطر از سال 1991 میلادی تولید نفت از این میدان مشترک را آغاز کرده است.