۲ نفع بلندمدت صادرات گاز به عمان

 روز گذشته بیژن زنگنه میزبان محمد الرمحی، وزیر نفت و گاز کشور عمان بود تا دو طرف روش اجرای این پروژه را نهایی کنند. آن‌ طور که وزیر نفت ایران اعلام کرده، روش اجرای این طرح در3هفته آینده و تا پایان ماه فوریه نهایی می‌شود. ایران در سال‌های گذشته تلاش‌های زیادی برای گسترش خطوط لوله صادرات گاز خود به کشورهای همسایه ازجمله عراق، ترکیه و پاکستان داشته است. پروژه‌هایی که غالبا سرانجام خوشایندی برای ایران نداشته‌اند. در محاصره تجربه‌های ناموفق پیشین صادرات گاز به نظر می‌رسد، عمان مقصد قابل اعتمادتری برای صادرات باشد. ثبات سیاسی بالاتر، چالش‌های کم‌تر سیاسی با ایران و چشم‌انداز تولید و مصرف گاز در کنار اعلام آمادگی غول‌های انرژی جهان همچون توتال و شل برای اجرای خط لوله، باور به موفقیت این طرح را در همین آغاز راه تقویت می‌کند.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از تعادل ، در این رابطه با محمدصادق جوکار، کارشناس موسسه بین‌المللی مطالعات انرژی که تمرکز اصلی مطالعاتی و تحقیقاتی‌اش بازار گاز است، اهمیت بازار عمان برای گاز ایران را بررسی شد . جوکار با تشریح مولفه‌های اصلی مد نظر در استراتژی صادرات گاز ایران «افق فروش گاز ایران به عمان» با توجه به جنبه‌های مختلف اقتصادی و سیاسی این کشور را بررسی می‌کند. این کارشناس ارشد انرژی معتقد است با توجه به کاهش ظرفیت تولید، عمانی‌ها برای عمل به تعهدات بین‌المللی برای عرضه ال‌ان‌جی نیاز به واردات گاز از کشوری مانند ایران دارد. البته نیاز به واردات گاز برای تامین تعهدات بین‌المللی با این فرض مطرح می‌شود که این کشور بتواند با بهره‌برداری از میدان گازی «خزان مکرم» که توسعه آن در دست بی‌پی است، رشد تقاضای داخلی خود را نیز پوشش بدهد.

جوکار همچنین در صحبت‌های خود از تمایل هندی‌ها به واردات گاز ایران از مجرای عمان خبر می‌دهد. گزینه‌یی که با توجه به فرسایشی‌شدن اجرای طرح خط لوله صلح و عدم اطمینان به طرف پاکستانی و اختلافات ریشه‌دار هند و پاکستان می‌تواند به طور جدی روی میز قرار گیرد.

گزارشی از بررسی چالش‌ها و فرصت‌های صادرات گاز به عمان را در ادامه می‌خوانید.

تهران روز گذشته میزبان وزیر نفت و گاز عمان بود تا وزرای نفت دو کشور آخرین مذاکرات خود در رابطه با پروژه انتقال گاز از تهران به مسقط را به سرانجام برسانند. نتیجه این گفت‌وگوها امضای چارچوب توافق‌نامه‌یی برای ادامه فعالیت‌های پروژه احداث خط لوله صادرات گاز میان شرکت ملی نفت ایران و وزارت نفت عمان بود. با توجه به اینکه مهلت توافق‌نامه پیشین دو کشور به اتمام رسیده‌ بود و نیاز به امضای سند جدیدی در این رابطه بود؛ بیژن زنگنه پس از دیدار خود با محمد الرمحی از نهایی ‌شدن روش انجام کار احداث خط لوله صادرات گاز به عمان تا ماه فوریه یعنی در 3هفته آینده خبر داد.  زنگنه بیان کرد: «روش انجام کار احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان تا پایان فوریه میان دو کشور نهایی می‎شود، پیشنهادهای متعددی مطرح شده و ما گزارش‎ها را دریافت کردیم، قرار شده است ما پیشنهادهای آقای الرمحی را بررسی و تا پایان ماه میلادی فوریه نهایی کنیم». زنگنه برگزاری نخستین مناقصه‌های مربوط به اجرای طرح را منوط به اتمام نقشه‌برداری در آب‌های عمیق در چند ماه آینده دانست.

 یکی از ویژگی‌های نشست دیروز، حضور نمایندگانی از شرکت‌های بزرگ انرژی جهان بود که داوطلب اجرای این طرح منطقه‌یی هستند. حضوری که می‌تواند وسیله‌یی برای آرامش خاطر بیشتر در رابطه با به سرانجام رسیدن این طرح باشد. زنگنه در رابطه با حضور این شرکت‌ها و توضیحات فنی ارائه ‌شده، بیان کرد:«شرکت‌های خارجی علاقه‌مند به مشارکت در احداث خط لوله صادرات گاز ایران به عمان و موضوع بازاریابی گاز در جمع هیات‌های ایرانی و عمانی گزارش‌ها و توضیحاتی ارائه کردند. در نتیجه پرسش‌هایی مطرح و مواضع ما روشن شد».

وزیر نفت ایران، پروژه احداث خط لوله صادرات گاز به عمان را تنها یک معامله بازرگانی نمی‌بیند و عنوان می‌کند:«این پروژه پیوندهای سیاسی، فرهنگی و تاریخی دو کشور و روابط راهبردی تهران- مسقط را عمق می‌بخشد و به صورت پایدار روابط ما را مستحکم می‌کند».

 5 مولفه انتخاب راهبرد صادراتی گاز

موضوع سردرگمی ایران در استراتژی صادرات گاز و انتخاب بین خطوط لوله و توسعه صنعت ال‌ان‌جی همواره مورد توجه بوده است. این مساله با توجه به شتاب ایران در افزایش برداشت از فازهای مختلف پارس ‌جنوبی از حساسیت بیشتری نیز برخوردار می‌شود. در این رابطه محمدصادق جوکار  صادرات گاز را تابعی از دو مولفه اقتصاد انرژی و مولفه‌های غیربازاری هم در مرحله تصمیم و هم در مرحله اجرا می‌داند. وی معتقد است که با توجه به چشم‌انداز حاکمیت مازاد عرضه‌ حداقل تا 2025و کاهش قیمتی که در بازار ال‌ان‌جی اتفاق افتاده، ایران کماکان باید به توسعه صادرات از طریق خطوط لوله تمرکز کند. جوکار اظهار می‌کند که تراز تجاری گاز در منطقه برخلاف تراز تجاری نفت عمدتا منفی است و به جز ایران و قطر در مابقی کشورها میزان صادرات گاز کم‌تر از میزان واردات این محصول است. او اظهار می‌کند که امروز هزینه تولید هر تن ال‌ان‌جی برای ایران حدود 1200دلار خواهد بود درحالی که وقتی قطر پروژه‌های ال‌ان‌جی خود را آغاز کرد، هزینه تولید معادل 400دلار در هر تن بود. همچنین در بازارهای آسیایی قیمت ال‌ان‌جی از 15دلار در هر میلیون بی‌تی‌یو به زیر 6 دلار رسیده است.  این کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی 5 مولفه اصلی برای انتخاب استراتژی‌های صادراتی گاز را برمی‌شمرد. مولفه نخست «ظرفیت واردات کشور مقصد» است. مولفه دوم«مباحث فنی اقتصادی» ازجمله طول خط لوله و قیمت‌گذاری است. سومین و چهارمین مولفه «وضعیت بین‌المللی ایران» و «اراده سیاسی کشور مقصد» است. مولفه‌هایی که در مناسبات اقتصادی ایران در تمام زمینه‌ها در سال‌های پس از پیروزی انقلاب دخیل بوده‌اند. وضعیت بین‌المللی ایران و بررسی شرایط تحریم‌ها و موضع کشور مقصد در پیروی از تحریم‌ها و تعاملات سیاسی آن با غرب به خصوص ایالات‌متحده می‌تواند واکنش این کشور در شرایط نااطمینانی را مشخص کند. همچنین اراده و رابطه سیاسی کشور خریدار گاز از ایران و تنش‌های سیاسی بین دو کشور نیز باید مورد توجه قرار گیرد.  جوکار به عنوان نمونه به تفاوت مناسبات سیاسی ایران و پاکستان در زمان«آصف‌علی زرداری» نخست‌وزیر سابق پاکستان و «نواز شریف» نخست‌وزیر فعلی اشاره می‌کند. پنجمین مولفه بررسی وضعیت صادراتی خود ایران و تعادل عرضه و تقاضای داخلی و ظرفیتی است که ایران برای صادرات می‌تواند داشته ‌باشد. این 5 عامل تعیین‌کننده اولویت‌های صادرات گاز هستند.

 افق‌ مصرف گاز در عمان

افق مصرف گاز عمده کشورهای منطقه ازجمله ترکیه، کویت، امارات و عراق در چشم‌انداز 2025 حاکی از افزایش تقاضاست. از این‌ رو ایران فرصت‌های زیادی برای صادرات گاز در مقابل خود می‌بیند. در این میان افق مصرف گاز در عمان متاثر از عوامل مختلفی است. به گفته جوکار این کشور در وهله اول شاهد کاهش تولید گاز از میدان‌های مختلف خود است. این درحالی است که عمان به طور میانگین سالانه با رشد 6 درصدی مصرف داخلی مواجه است. البته عمانی‌ها دلخوش به بهره‌برداری از میدان گازی «خزان مکرم» هستند که توسعه آن را با هزینه 10میلیارد دلاری به بی‌پی سپرده‌اند. کارشناس موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی بر این باور است که در صورت بهره‌برداری از این میدان گازی، عمان می‌تواند تقاضای داخلی خود را تا حدی پوشش دهد. براساس اعلام مقامات عمانی فاز اول این میدان گازی در سال 2017 به بهره‌برداری می‌رسد. هر چند جوکار معتقد است که نسبت به خط لوله خزان‌ مکرم، برآورد خوش‌بینانه وجود دارد. به گفته این کارشناس، عمان در صورت عدم کنترل روند صعودی مصرف گاز خود قادر به انجام تعهدات صادراتی از طریق پایانه‌های ال‌ان‌جی در نزدیکی شهر «قلهات» نخواهد بود. از این‌ رو حتی با بهره‌برداری از میدان خزان مکرم، این کشور کماکان به واردات گاز برای عمل به تعهدات‌ بین‌المللی خود نیاز دارد از این‌ رو این کشور حتی تقاضای واردات 20میلیارد متر مکعب گاز از ایران به صورت سالانه را نیز مطرح کرده است.

 آلترناتیو پاکستان در رساندن گاز به هند

رسیدن گاز ایران به هند از مسیر مسقط به جای اسلام‌آباد یکی از منافع احتمالی است که محمدصادق جوکار در قرارداد گازی ایران و عمان می‌بیند. به گفته این کارشناس، هندی‌ها به دلیل چالش‌های خود با پاکستان حاضر نیستند از طریق این کشور گاز وارد کنند، مگر اینکه تضمین‌های لازم امنیتی را دریافت کنند. او اعلام می‌کند که هندی‌ها چنین دغدغه‌یی را حتی در خط لوله «تاپی» نیز در ذهن دارند و در این رابطه تضمین‌های امنیتی لازم را از ایالات‌متحده گرفته‌اند. بنابراین با توجه به وسواس‌های طرف هندی، یکی از گزینه‌های مطرح ‌شده توسط خود هندی‌ها، خرید گاز از طریق عمان است. پروژه‌یی که در صورت اجرا نیازمند احداث حجم زیادی از خطوط لوله در زیر ‌آب برای اتصال به سواحل غربی هند است و بدون شک اجرای چنین پروژ‌ه‌یی هزینه سنگینی در پی دارد که می‌تواند علامت سوال بزرگی را در برابر اقتصادی بودن این پروژه قرار بدهد. جوکار در این رابطه اظهار می‌کند که طبق برآورد اولیه‌یی که توسط خود هندی‌ها انجام شده است، واردات گاز ایران از طریق عمان در بلندمدت نسبت به واردات ال‌ان‌جی برای این کشور به صرفه‌تر است.

 متنفع‌ شدن از تجهیزات ال‌ان‌جی عمان

به نظر می‌رسد، ایران به این زودی خود را درگیر بخش ال‌ان‌جی نمی‌کند و کماکان قصد دارد تا از ابزار خط لوله برای صادرات گاز خود بهره ببرد. از همان ابتدای امضای تفاهمنامه اولیه گازی میان دو کشور امکان مشارکت ایران در تاسیسات ال‌ان‌جی عمان به عنوان یکی از ظرفیت‌های این قرارداد مطرح بوده است. روز گذشته این موضوع مجددا از زبان زنگنه نیز مطرح شد. وزیر نفت ایران اظهار کرد:«کارهای زیادی درحال انجام است، یکی از تصمیم‎ها این است که گاز ایران در بخشی از ظرفیت عمان ال ان جی به گاز طبیعی مایع شده (ال‎ان‎جی) تبدیل شود و آنها ال‎ان‎جی را برای فروش و صادرات به ما تحویل دهند».  محمدصادق جوکار نیز در رابطه با این موضوع معتقد است که ایران می‌تواند در سایه این قرارداد صاحب تاسیسات ال‌ان‌جی غیرایرانی شود. بدین صورت که ایران می‌تواند عرضه‌کننده منبع گازی این تاسیسات شده و در ازای آن سهمی از تولید ال‌ان‌جی ایران دریافت کند.