تاخیر ۱۰ ساله در ازدواج
افزایش طلاق و کاهش ازدواج مساله مهمی است که در سال‌های اخیر هشدار‌های زیادی درباره آن داده شده است. موضوع آن‌قدر مهم شده که حجم بالایی از برنامه‌های دستگاه‌های فرهنگی و اجتماعی معطوف به تشویق ازدواج و کاهش طلاق بوده است.
با وجود این، به نظر می‌رسد همبستگی منفی میان اجرای این برنامه‌ها و تاثیر‌گذاری آنها وجود داشته است، چنان که روند افزایشی طلاق همچنان ادامه دارد و سال‌به‌سال از میزان ازدواج‌ها کم می‌شود. اظهارنظر تازه یک مقام مسئول نشان می‌دهد سن ازدواج در ایران در طول حدود پنج دهه چهار تا شش سال افزایش یافته است، حال آنکه این رقم در مناطقی از جمله شمال تهران تا ۱۰ سال هم می‌رسد. افزایش سن ازدواج تبعات زیادی از جمله تاخیر در فرزندآوری و کم‌جمعیت شدن خانواده‌ها را به دنبال دارد.
به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از آرمان ، مقام معظم رهبری در ۱۴بند سیاست‌های کلی جمعیت را ابلاغ فرمودند که وزارت بهداشت متولی چند بند آن است. در بند نخست سیاست‌های کلی جمعیت آمده که جمعیتی مانند جمعیت کنونی کشور پنجره طلایی جمعیت نام گرفته، چون جمعیتی پویا، بالنده و جوان دارد. وقتی در کشور نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی برسد می‌توان گفت که در مرحله پنجره طلایی جمعیت است. همچنین در بند سوم به اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به‌ویژه در دوره بارداری یا شیردهی، پوشش بیمه‌ای، هزینه‌های زایمان، درمان باروری مردان و زنان و تقویت نهادهای حمایتی ذیربط اشاره شده و در بند چهارم تحکیم بنیان خانواده به اصلاح و آموزش مهارت‌های فرزندپروری، تاکید بر آموزش مهارت‌های زندگی، ارتباطی و ارائه خدمات مشاوره‌ای بر مبنای فرهنگ و ارزش‌های اسلامی ایرانی، توسعه و تقویت نظام اجتماعی و خدمات بهداشتی درمانی و مراقبت‌های پزشکی برای سلامت باروری و فرزندآوری اشاره دارد. درضمن مضمون بند پنجم سیاست‌های کلی جمعیت، ارتقای امید به زندگی، تامین سلامت و تغذیه سالم جمعیت، پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی به‌ویژه اعتیاد، سوانح، آلودگی‌های زیست محیطی و بیماری است. این در حالی است که اگر قرار باشد سیاست افزایش جمعیت موفق شود، باید ازدواج مورد توجه قرار گرفته و به ویژه معضل افزایش سن ازدواج حل شود، چرا که تاخیر در ازدواج برابر با تاخیر در فرزندآوری است. روز گذشته مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت در همایش تبیین سیاست‌های کلی جمعیت مبتنی بر سلامت مادر و کودک، ۷۰ درصد جمعیت کشور را بین سنین ۱۵ تا ۶۴ سال دانست و گفت: باید از این فرصت و سن مولد برای توسعه پایدار و فرزندآوری استفاده کنیم. محمد اسماعیل مطلق با تعریف نرخ باروری اظهار کرد: برای پیشگیری از منفی شدن نرخ جمعیت، میزان نرخ باروری باید ۲/۱ درصد باشد.
جمعیت‌شناسان معتقدند که اگر میزان باروری زیر۲/۱ درصد باشد، در آینده آن جمعیت آسیب خواهد دید و برای آن جمعیت یک تهدید سلامت است. در کشور ما در سال ۱۳۶۲ میزان باروری کلی ۶/۸ درصد بوده است که این میزان پایین آمده و در سال ۱۳۹۰ به ۱/۸درصد رسیده است. به گفته او جمعیت‌شناسان کشور معتقدند که نرخ باروری بعد از سیاست‌های ابلاغی جمعیت به۱/۹درصد رسیده است. در رفسنجان این میزان ۱/۹ درصد بوده که کمتر از میزان جایگزینی به شمار می‌رود. مطلق، افزایش میانگین سن ازدواج، کاهش تعداد ازدواج، افزایش فاصله بین ازدواج تا فرزند اول و دوم و سوم، افزایش طلاق، طلاق‌های عاطفی، تمایل به تک فرزندی، آسیب‌های اجتماعی از جمله اعتیاد، طلاق، سقط و ناباروری را از جمله عوامل کاهش نرخ باروری دانست.
دوره فرصت سالمندی جامعه نیازمند برنامه‌ریزی است
هم اکنون بیش از ۱۱ میلیون زوج جوان در کشور وجود دارد که در آستانه ازدواج هستند. با گذشت زمان فرصت باروری این زوج‌ها از دست می‌رود و باید در این زمینه اقدامات مناسب انجام داد. این در حالی است که ۷۰ درصد جمعیت کشور در سنین ۱۵ تا ۶۴ سال هستند. باید از این فرصت و سن مولد برای توسعه پایدار و فرزندآوری استفاده کرد. با توجه به اینکه تا بروز سونامی سالمندی در کشور سه یا چهار دهه فرصت داریم، از هم‌اکنون باید در این زمینه برنامه‌ریزی کرد.
مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت خاطرنشان کرد: بر اساس بررسی‌های انجام شده از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۹۰ منحنی سن ازدواج در کشور چهار تا شش سال افزایش یافته و حتی در برخی شهرها همچون تهران و شمال تهران ۱۰ سال افزایش پیدا کرده است. شتاب منحنی افزایش سن ازدواج در خانم‌ها بیشتر است. مطلق بهترین سن ازدواج را ۱۸ تا ۳۵ سالگی برشمرد و افزود: بهترین سن بارداری ۱۸ تا ۳۵ سالگی است. همچنین بارداری در سنین ۳۵ سالگی به بالا مشکل ندارد، بلکه باید مراقبت بیشتری انجام شود.
مدیرکل دفتر سلامت جمعیت، خانواده و مدارس وزارت بهداشت از وجود سه میلیون زوج نابارور در کشور خبر داد و گفت: در مناطق محروم و آسیب پذیر ۴۴۰ هزار زوج نابارور داریم که در حال برنامه‌ریزی برای آنها هستیم و بسیاری از داروهای آن تحت پوشش بیمه قرار گرفته است.
تفاوت ازدواج و باروری باسوادان و کم‌سوادان
هم اکنون هرم سنی جمعیت کشور در بهترین وضعیت است، به نحوی که اکثر جمعیت ما دهه شصتی هستند. آنها به عنوان نیروی کار باعث رشد و شکوفایی کشور می‌شوند. در ادامه این همایش یک جمعیت‌شناس گفت: بر اساس مطالعات انجام شده میزان باروری زنان شاغل ۱/۱ درصد است که این میزان از متوسط کشوری کمتر است، ۷۴ درصد شانس ازدواج تا ۴۰ سالگی را دارند، کسانی که ازدواج می‌کنند ۷۴ درصد شانس فرزندآوری دارند و ۶۵ درصد از کسانی که فرزند اول دارند شانس تولد فرزند دوم را دارند. محتمل‌ترین گزینه درباره جمعیت کشور این است که روند افزایشی را تا سال ۲۰۴۵ داشته باشیم و در سال ۲۰۴۵ جمعیت به حدود ۹۴ میلیون نفر برسد و بعد از آن روند کاهشی را تجربه کنیم. حسن عینی زیناب اظهارکرد: اگر بخواهیم برای جمعیت برنامه‌ریزی داشته باشیم باید هر سه متغیر باروری، مرگ و میر و مهاجرت را در نظر داشت.
در سال‌های گذشته روند رشد جمعیت جهان کند بوده است، اما از ۱۹۵۰ به بعد رشد جمعیت شتاب بیشتری به خود گرفته است، از ۱۷۵۰ به بعد روند مرگ و میرها کاهش و روند تدریجی جمعیت آغاز می‌شود، انقلاب صنعتی و پیشرفت‌های پزشکی مرگ و میرها را کنترل می‌کند. ۵۰ سال پیش در کشور ما متوسط طول عمر حدود ۳۵ سال بود، اما هم‌اکنون به ۷۳ سال رسیده است. این جمعیت‌شناس عنوان کرد: البته می‌توان با برنامه‌ریزی و سیاستگذاری، خطوط جمعیتی بالاتر را تجربه کرد. او روند امید به زندگی در فاصله ۱۹۵۰ تا ۲۰۱۵ را مطلوب دانست و گفت: نوزاد پسری که در ۱۹۵۰ به دنیا می‌آمد انتظار می‌رفت حدود ۴۱ سال عمر کند، اما این عدد اکنون به ۷۴ سال رسیده و اگر وضعیت موجود ادامه پیدا کند، تا پایان قرن بیست و یکم به حدود ۸۶ سال خواهیم رسید.
نوزاد دختری که در ۱۹۵۰ به دنیا می‌آمد انتظار می‌رفت حدود ۳۸ سال عمر کند که این عدد اکنون به ۷۶ سال رسیده است. عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه با کاهش وضعیت باروری مواجه هستیم، به انجام مطالعه‌ای در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۸۹ اشاره کرد و افزود: بر اساس این مطالعه کسانی که تحصیلات دانشگاهی دارند میزان باروری آنها ۳/۱ درصد است، احتمال ازدواج تا ۴۰ سالگی برای این افراد ۷۸ درصد است، کسانی که ازدواج می‌کنند ۸۸ درصد شانس دارند که فرزند اول را به دنیا آورند و کسانی که فرزند اول را به دنیا می‌آورند ۶۸ درصد شانس تولد فرزند دوم را به دنبال دارند. او ادامه داد: کسانی که تحصیلات پایین دارند، میزان باروری کل آنها ۲/۲درصد است، ۹۵ درصد تا ۴۵ سالگی ازدواج می‌کنند، ۹۲درصد از افراد ازدواج کرده فرزند اول دارند، ۸۴ درصد از کسانی که فرزند اول دارند فرزند دوم را به دنیا می‌آورند.
