عملکرد برجامی در آینه تجارت
فضای پسابرجام فرصتی را برای ایران فراهم آورد تا بتواند از ظرفیت‌های موجود برای تسهیل تجارت به خوبی بهره ببرد، به‌طوری که در چنین فضایی این امکان برای فعالان اقتصادی و شرکت‌های ایرانی، فراهم شد تا بتوانند خود را از آثار زیانبار دوران تحریم نجات داده و با مذاکره با همتایان اروپایی، آسیایی و آمریکایی خود، فعالانه به عرصه تجارت جهانی بازگردند.
در همین راستا، سازمان توسعه تجارت، با انعکاس دستاوردهای تجاری در فضای پسابرجام، به تحلیل فعالیت‌ها در سه بخش سیاست‌های کلی، رایزنی‌های تجاری و ارائه خدمات بازرگانی پرداخته است. مطابق آمارها، متولیان تجاری توانسته‌اند در چنین فضایی، 15گام مثبت را به منظور بهبود فضای تجارت خارجی کشور بردارند. از مهم‌ترین اقدامات صورت گرفته، می‌توان به تغییر نگاه جامعه جهانی نسبت به ایران از یکسو و آماده‌سازی بسترها برای تعامل دوجانبه فعالان اقتصادی ایران با دیگر کشورهای دنیا، از سوی دیگر اشاره کرد. به گزارش دنیای اقتصاد ، بر همین اساس، ایران در فضای پس از برجام، با سه حوزه هدف تجاری خود وارد تعامل شده است؛ به‌طوری که در 9 ماه منتهی به آذر 1395، بیشترین هیات‌های تجاری اعزام شده به ایران به ترتیب کشورهایی از حوزه «اروپا، آمریکا و CIS»، «آسیا و اقیانوسیه»، و «عربی و آفریقایی» بوده‌اند. همچنین در مدت مذکور، ایران قادر بوده در حوزه بانکی با 10 کشور مختلف در حوزه آسیا و اروپا همکاری کند.
15 گام در تجارت خارجی
گزارش پیش‌رو، نشان می‌دهد که متولیان تجاری کشور در فضای پسابرجام، 15 گام اساسی در عرصه تجارت خارجی برداشته‌اند که می‌توان به مواردی چون «تغییر نگاه جامعه جهانى نسبت به ایران، از میان برداشته شدن ایران‌هراسى و معرفی این کشور به‌عنوان کشوری صلح‌طلب، برچیده شدن سایه شوم جنگ از کشور، افزایش انگیزه و امید در جامعه و فعالان بخش‌هاى مختلف اقتصادى، آزاد شدن بخشى از دارایى‌هاى بلوکه‌شده، خرید هواپیما برای نوسازى ناوگان هوایى کشور، افزایش میزان صادرات نفت خام و صادرات کالاهاى غیرنفتى، تحقق تراز تجاری مثبت، توسعه روابط، تعاملات و همکارى‌هاى گسترده با کشورها و گسترش و تعمیق روابط با مجامع بین‌المللی در زمینه‌هاى مختلف اقتصادى، تبادل هیات‌های متعدد تجارى و سرمایه‌گذاران با کشورهای دنیا، افزایش مشارکت‌کنندگان خارجی در نمایشگاه‌های بین‌المللی داخلی، ثبات نسبی در فضای کسب‌وکار و جلوگیری از شوک‌های مخرب در فضای اقتصادی، رفع محدودیت در مقاصد و بازارهای صادراتی، کاهش قابل‌توجه در هزینه‌های مبادله از طریق رفع محدودیت‌ها برای مبادلات بانکی و برقراری سوئیفت و بهره‌برداری از رقابتی شدن مبادی خارجی تامین واردات، دسترسی مستقیم صادرکنندگان کالا به بازارهای هدف و حذف کشورهای واسط» اشاره کرد.
حوزه آسیا و اقیانوسیه
این گزارش در ادامه به بیان دستاوردهای تجارت خارجی در فضای پسابرجام در روند تعامل با کشورهای سه حوزه «آسیا و اقیانوسیه»، « اروپا، آمریکا و CIS» و «عربی و آفریقایی» براساس چند معیار مهم پرداخته است. ریز اقداماتی که در عرصه تجارت خارجی ایران با کشورهای حوزه «آسیا و اقیانوسیه»، صورت گرفته، نشان می‌دهد که در 9 ماه منتهی به آذر 95، تعداد هیات‌های تجاری اعزام شده به کشورهای این حوزه، 11 مورد بوده است. این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته هیچ هیات تجاری از ایران به کشورهای حوزه آسیا و اقیانوسیه، اعزام نشده است. در مقابل تعداد کشورهایی که در این حوزه، میزبان ایران در عرصه تجارت جهانی در مدت مذکور بودند، 10 کشور عنوان شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که هیچ کشوری میزبان هیات‌های تجاری ایران نبوده، رشد 100 درصدی را تجربه کرده است. همچنین مطابق آمارها، تعداد کشورهای اعزام‌کننده هیات خارجی به ایران از حوزه «آسیا و اقیانوسیه»، در مدت مذکور، 16 مورد گزارش شده که در مقایسه با سال گذشته که 8 مورد بوده، نشان از رشد 200 درصدی دارد. از طرفی، تعداد قراردادهای منعقد شده بین شرکت‌های ایرانی و خارجی در حوزه «آسیا و اقیانوسیه»، 37 مورد ثبت شده است. تحلیل کلی آمار فعالیت‌های تجاری ایران در حوزه آسیا و اقیانوسیه نشان می‌دهد متولیان تجاری قادر بودند در فضای یک ساله پس از برجام، اقدامات مثبتی را انجام داده و سطح فعالیت‌های تجاری خود را در این حوزه گسترش دهند، به‌طوری که رشد تعاملات تجاری را شاهد هستیم.
حوزه اروپا، آمریکا و CIS
از دیگر حوزه‌های هدف تجاری ایران در فضای پسابرجام، کشورهایی در حوزه «اروپا، آمریکا و CIS» به‌شمار می‌روند که در 9 ماه منتهی به آذر سال 95، تعداد هیات‌های تجاری اعزام شده از ایران به کشورهای این حوزه، 15 مورد گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که 13 مورد بوده است و نشان از رشد بیش از 15 درصدی دارد. همچنین مطابق آمارها، تعداد کشورهای اعزام‌کننده هیات خارجی به ایران از حوزه اروپا، آمریکا و CIS، در مدت مذکور، 80 مورد گزارش شده که در مقایسه با سال گذشته که 24 مورد بوده است و نشان از رشد 230 درصدی دارد. از سوی دیگر، مطابق آمارها، تعداد قراردادهایی که بین شرکت‌های ایرانی و خارجی در حوزه «اروپا، آمریکا و CIS » منعقد شده، 62 مورد است که آمار سال قبل، 5 مورد را نشان می‌دهد که نشان از رشد قراردادهای تجاری ایران با کشورهای حوزه اروپا، آمریکا و CIS در فضای پسابرجام دارد. آمارها گویای این است که کشورهای اروپایی و آمریکایی در فضای به‌وجود آمده تلاش کردند، سطح تعاملات تجاری خود را با ایران افزایش دهند.
حوزه کشورهای عربی و آفریقایی
یکی دیگر از مقاصد هدف ایران برای گسترش مراودات تجاری، کشورهای حوزه عربی و آفریقایی است. به‌طوری که در 9 ماه منتهی به آذر 95، تعداد کشورهای اعزام‌کننده هیات تجاری از این حوزه به ایران، 7 کشور عنوان شده که نسبت به مدت مشابه سال قبل که تنها یک کشور از حوزه عربی و آفریقایی به ایران هیات فرستاده بود، رشد 600 درصدی را تجربه کرده است. در مقابل تعداد کشورهایی که همین مدت در حوزه عربی و آفریقایی میزبان ایران بودند، 6 کشور عنوان شده که نسبت به سال قبل خود که تنها یک کشور میزبان ایران بوده، رشد 500 درصدی را نشان می‌دهد. از سوی دیگر، مطابق آمارها، شاهد رشد 900 درصدی تعداد قراردادهای منعقد شده بین شرکت‌های ایرانی و خارجی در کشورهای عربی و آفریقایی هستیم. به‌طوری که در 9 ماه منتهی به آذر 95، تعداد این قراردادها، 20 مورد ثبت شده است. این در حالی است که نسبت به مدت مشابه سال گذشته و قبل از اجرای برجام، تنها شاهد انعقاد 2 قرارداد بودیم. این تحلیل نشان می‌دهد کشورهای حوزه عربی و آفریقایی با گشایش‌های بین‌المللی حاصل شده، برای ورود به ایران و انجام مبادلات تجاری ابراز تمایل کرده‌اند.
بهبود خدمات بازرگانی
«بهبود خدمات بازرگانی» از دیگر اقداماتی بود که در فضای پسابرجام از سوی دولتمردان و متولیان تجاری کشور، در 2 حوزه «کشتیرانی و حمل‌ونقل» و «بانکی» صورت گرفته است. به‌طوری که در حوزه کشتیرانی و حمل‌ونقل، شاهد فعال شدن 13 خط کشتیرانی از کشورهای مختلف شده، برگزاری 66 مذاکره با طرف خارجی به منظور توسعه خدمات بندری، انعقاد یادداشت تفاهم با ایتالیا، ترکمنستان، کره جنوبی، افغانستان، هند و بلژیک در شرایط پسابرجام بودیم. در «حوزه بانکی» نیز شاهد «کاهش رتبه ریسک ایران از 7 به 6» و همکاری با بانک‌های «KBC بلژیک»، «SONDRIO ایتالیا»، «EIHP آلمان»، «HALKBANKترکیه»، «UCO MUMBAI هندوستان»، «IDB عراق»، «MUSCATعمان»، «ERSTE اتریش» و همچنین «موسسات اعتبارات صادراتی«SACE ایتالیا» و «SERV سوئیس» با ایران بودیم.
مشارکت در نمایشگاه‌ها
از سوی دیگر، سازمان توسعه تجارت به تحلیل میزان مشارکت‌کنندگان خارجی در نمایشگاه‌های ایران می‌پردازد. مطابق آمارها، در 9 ماه منتهی به آذر سال 95، تعداد مشارکت‌کنندگان خارجی به ایران 8هزار و 167 نفر گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل که 4 هزار و 491 نفر بوده است، نشان از رشد تقریبا دو برابری دارد. همچنین، تعداد نمایشگاه‌های بین‌المللی و تخصصی داخل کشور در مدت یاد شده، 53 مورد گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که 52 مورد بوده رشد 2 درصدی را تجربه کرده است. از سوی دیگر، تعداد نمایشگاه‌های بین‌المللی و اختصاصی ایران در خارج از کشور، در 9 ماه منتهی به آذر 95، به میزان 41 مورد گزارش شده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته که 24 مورد بوده است، نشان از رشد 71 درصدی دارد که این امر نشان‌دهنده حضور پررنگ شرکت‌های ایرانی در فضای تجارت جهانی است. همچنین براساس آمار منتشر شده، افزایش مشارکت بنگاه‌های خارجی در نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران در مدت مذکور، به لحاظ تعداد مشارکت‌کننده از 3870 نفر به 7446 نفر با رشد بیش از 90 درصد و از نظر متراژ از 83 به 133 هزار متر مربع با رشد بیش از 60 درصد رسیده است.
در مقابل، مشارکت بنگاه‌های داخلی در نمایشگاه‌های بین‌المللی خارج از کشور در مدت مذکور نسبت به مدت مشابه سال قبل، به لحاظ تعداد مشارکت‌کننده حدود 65 درصد و از نظر متراژ 81 درصد رشد را تجربه کرده است. از دیگر سو، روند مشارکت در نمایشگاه‌ها نشان می‌دهدکه پذیرش 71 هیات نمایشگاهی و B2B به تعداد 935 نفر و رشد بیش از 150 درصد هیات‌های پذیرش شده را شاهد هستیم. مطابق آمارها، شاهد رشد بیش از 50 درصدی اعضای هیات‌های اعزامی نیز در مدت یاد شده هستیم. از دیگر اتفاقات مثبتی که در این حوزه رخ داده، برگزاری 16 نشست به‌صورتB2B با بیش از 670 فعال اقتصادی از 13 کشور جهان در فضای پسابرجام بوده است.
