اهواز در محاصره کانون تولید گرد و غبار

به گزارش اقتصادآنلاین ، ایران نوشت : آب و برق و تلفن همراه و اینترنت قطع شده و مدارس و دانشگاه و بازار و ادارات دولتی همگی تعطیل شدند، برخی جاده‌های ارتباطی نیز برای چندین ساعت مسدود و بیمارستان‌ها و درمانگاه‌ها مملو از بیماران تنفسی شدند، شهر رنگ و بوی مرگ به خود گرفته و در برخی مناطق مردم با گالن و دبه در جست‌و‌جوی آب هستند. رئیس پلیس راه می‌گوید به دلیل نبود برق و تلفن، امکان دریافت اطلاعات راههای استان میسر نیست و محیط زیست نیز از عدم دریافت اطلاعات دستگاه‌های سنجش آلودگی هوا از دیگر شهرهای استان به دلیل قطع برق گلایه می‌کند.

اما اینجا نه یک شهر جنگ زده، بلکه اهواز مرکز استان نفتخیز ایران است. شهری که با عبور طولانی‌ترین رودخانه‌ کشور، حالا بعد از گذشت دو سال از وقوع پدیده گرد و غبار شدید 7، 9 و 19 بهمن ماه 93 بار دیگر شاهد تکرار همان روزهای بشدت خاکی و مملو از غبار است، روزهایی که باعث شد  به مدت سه هفته تمامی خوزستان زیر پوششی از گرد و خاک با منشأ داخلی و خارجی مدفون شود و بعد از گذشت سه هفته، سرانجام بسته اجرایی دولت برای مقابله با کانون‌های تولید گرد و غبار داخلی در خوزستان تصویب و تکلیف تک تک دستگاه‌ها به آنها ابلاغ شد. سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نیز موظف شد برای کنترل حدود 25 هزار هکتار از کانون‌های بحرانی غبار با دریافت 113 میلیارد تومان اعتبار مصوب نسبت به تثبیت شن و کنترل این کانون‌ها اقدام کند. اما حالا بعد از گذشت دو سال از آن بهمن ماه خاکی، فاجعه بار دیگر تکرار شد تا شاید هشدارهای مسئولان سازمان جنگل‌ها که در ماه‌ها و هفته‌های اخیر بارها تکرار شده، جدی گرفته شود؛ هشداری که خبر از تشدید ریزگردهای خوزستان در صورت عدم اصلاح ساختار مدیریت منابع آب در این استان و استان‌های همجوار و عدم تأمین اعتبار لازم برای مقابله با کانون‌های ریزگرد داخلی می‌داد.معاون سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور نیز پیشتر گفته بود: فقط 10 درصد اعتبار 113 میلیاردی دولت برای تثبیت کانون‌های مولد گرد و غبار خوزستان اختصاص داده شده که با این مبلغ ناچیز فقط 3600 هکتار بیابان قرق و نهالکاری شده که این هم اگر پول نرسد با آغاز فصل گرما محکوم به خشکیدگی هستند. ضمن اینکه اعتبارات استانی بیابانزدایی در خوزستان نیز برای سال 95 با کاهش چشمگیری هم مواجه بوده و از اعتبارات ملی سال 95 هم هنوز هیچ خبری نیست! پرویز گرشاسبی، همچنین ساخت 3 سد روی رودخانه زهره را عامل ایجاد کانون‌های جدید تولید گرد و غبار داخلی در خوزستان معرفی کرده بود.

290 هزار هکتار مرتع و تالاب خشکیده در خوزستان

بر اساس گزارش سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور 350 هزار هکتار از اراضی خوزستان به‌ دلیل مدیریت نامطلوب آب و خشکسالی و طرح‌های مخرب عمرانی در یکی دو دهه اخیر به اصلی‌ترین کانون‌های تولید گرد و غبار داخلی این استان تبدیل شده‌اند. بر اساس این گزارش حدود 129 هزار هکتار از این اراضی بیابانی شده فقط در شمال، شرق، جنوب و جنوب شرق اهواز واقع شده‌اند که روز جمعه در نتیجه وزش باد با سرعت 70 کیلومتر در ساعت تمامی شهر اهواز از هر طرف در محاصره گرد و غبار قرار گرفت، اگرچه تمامی کانون‌های بیابانی و بستر تالاب‌های خشکیده و مراتع بیابانی شده این استان روز جمعه فعال شده و خوزستان را به تعطیلی کشاند اما شدت غبار در مرکز استان به حدی بود که بر اساس یک اندازه‌گیری صورت گرفته در محله کیانپارس اهواز از هر متر مربع  سطح روی زمین حدود 42 گرم خاک بعد از سه ساعت طوفان جمع‌آوری شد!

کانون‌های داخلی گرد و خاک خوزستان عمدتاً در اهواز، هندیجان، بندر امام، ماهشهر، هورالعظیم، خرمشهر و امیدیه پراکندگی جغرافیایی دارند که از این میزان حدود 290 هزار هکتار را تالاب‌ها و هورهای خشک شده و مراتع بیابانی شده تشکیل می‌دهد و مابقی اراضی را نیز زمین‌های کشاورزی رها شده که عمدتاً در نتیجه سدسازی در بالادست و ساخت کانال های متعدد انتقال آب در شهرستان هندیجان ایجاد شده تشکیل می‌دهد. در همین حال برخی  کارشناسان ساخت سدها و کانال‌های متعدد در بالادست حوضه جراحی و زهره از جمله سد آسک، کوثر، چمشیر، ساخت سد روی کانال شهید رجایی در امیدیه، فعالیت‌های شرکت نفت در بستر هورالعظیم و بسیاری از سدهای ساخته شده روی کارون و کرخه را عامل اصلی خشکیدگی هورها و تالاب‌های خوزستان عنوان می‌کنند. به همین دلیل جمع کثیری از کشاورزان هندیجان دو ماه قبل در اقدام اعتراضی به برداشت بی‌رویه آب زهره در بالادست و خشک شدن بیش از 23 هزار هکتار از اراضی کشاورزی‌شان که امروز به کانون‌های اصلی بیابانی استان تبدیل شده اقدام به اعتراض و مسدود کردن جاده کمربندی این شهر کردند. این اقدام با دخالت فرماندار خاتمه یافت و چند روز بعد حدود 15 میلیون مترمکعب آب سد کوثر در گچساران دررودخانه زهره جاری شد اما به‌دلیل برداشت بی‌رویه آب در امیدیه، باز هم آب به هندیجان نرسید!

یک میلیون هکتار بیابانزایی جدید در 5 سال اخیر

معاون آبخیزداری و بیابان سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور می‌گوید: در نتیجه مدیریت غلط منابع آب یک میلیون هکتار بیابان جدید فقط در پنج سال گذشته در کشور ایجاد کردیم و سؤال ما این است چرا باید سدسازی اینقدر توسعه پیدا کند و بعد مشکلات اینچنینی به وجود بیاورد که این ناشی از برنامه‌ریزی غلط و فقدان برنامه جامع آب و خاک و بخشی نگری است.پرویز گرشاسبی خاطرنشان کرد: بیابانزایی فقط در خوزستان نیست در دشت قزوین، ملارد و اشتهارد هم 200 هزار هکتار به دلیل برداشت بی‌رویه از آب های زیرزمینی، سدسازی، کانال‌سازی و زهکشی بیابانزایی داشتیم که اگر این کانون‌ها فعال شود فاجعه‌ای برای تهران و کرج رقم خواهد خورد. درارومیه هم 200 هزار هکتار، در گاوخونی و هامون نیز همینطور. در جازموریان هم با ساخت دو سد روی رودخانه بمپور و جیرفت 34 هزار هکتار اراضی کشاورزی را توسعه دادیم در عوض 300 هزار هکتار کانون بحران ایجاد کردیم در خوزستان هم 350 هزار هکتار تالاب و هور را بیابان کردیم و همین بیابان‌های هندیجان و امیدیه که امروز کانون گرد و خاک برای اهواز شده تا دوسال پیش با آب رودخانه زهره پوشیده بود و امروز مملو از ماسه بادی است.

این در حالی است که همه اینها در نتیجه اقدامات غلط گذشته و بعضاً تداوم این اشتباهات در 5 سال اخیر ظاهر شده است. او افزود: اما در مورد خوزستان اگر این 350 هزار هکتار کانون بحران را بخواهیم مدیریت کنیم چاره‌ای نیست جز اصلاح مدیریت منابع آب، در این صورت بین 70 تا 80 درصد این اراضی را که پیشتر مملو از آب بوده می‌توان کنترل کرد و این امر هزینه‌های دولت را هم کاهش می‌دهد.

از سوی دیگر به گفته این مقام در حالی که بیابانزایی هر سال بیشتر از سال قبل کشور را تحت تأثیر قرار می‌دهد اما بودجه بیابانزدایی سازمان جنگل ها در سال 95، تنها 64 میلیارد تومان بوده که هنوز یک ریال هم اختصاص نیافته است و اساساً هرسال هم بیشتر از 60 درصد کل بودجه اختصاص نمی‌یابد و همین امر باعث شده  ایران که زمانی در اجرای طرح‌های مقابله با بیابانزایی در آسیا و جهان رتبه دار بوده حالا با بن‌بست‌های جدی و بروز گرد و خاک‌های شدید با منشأ داخلی هم مواجه باشد.